Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlik choralari

Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortishning umumiy shartlari.

O’zbekiston Respublikasi soliq kodeksining 106-moddasida soliqqa oid huquqbuzarlik tushunchasi keltirigan bo’lib, unga ko’ra soliq to’lovchining soliq Kodeksida javobgarlik belgilangan g’ayriqonuniy aybli qilmishi (harakati yoki harakatsizligi) soliqqa oid huquqbuzarlik deb e’tirof etiladi.

Jismoniy shaxslarning soliqqa oid huquqbuzarliklar sodir etganlik uchun javobgarligi o’n olti yoshdan boshlab vujudga keladi.
O’zbekiston Respublikasi soliq kodeksining 108-moddasida soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortishning umumiy shartlari keltirilgan.
Hech kim soliqqa oid huquqbuzarlik uchun soliq Kodeksida nazarda tutilganidan boshqa asoslar bo’yicha va tartibda javobgarlikka tortilishi mumkin emas.
Hech kim soliqqa oid sodir etilgan aynan bitta huquqbuzarlik uchun takroran javobgarlikka tortilishi mumkin emas.
Agar jismoniy shaxs sodir etgan soliqqa oid huquqbuzarlikda O’zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan jinoyat alomatlari bo’lmasa, bu huquqbuzarlik uchun soliq Kodeksida nazarda tutilgan javobgarlik kelib chiqadi.
Yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik uchun moliyaviy sanktsiyalar yuridik shaxslar uchun nazarda tutilgan tartibda qo’llaniladi.
Yuridik shaxsning soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortilishi tegishli asoslar mavjud bo’lgan taqdirda, uning mansabdor shaxslarini ma’muriy, jinoiy va boshqa javobgarlikdan ozod etmaydi.
Soliq to’lovchining soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun javobgarlikka tortilishi uni soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash majburiyatidan ozod etmaydi.
Shaxsning aybi qonunda belgilangan tartibda isbotlanmaguniga qadar u soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etishda aybdor hisoblanmaydi. Javobgarlikka
tortilayotgan shaxs o’zining soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikda aybsiz ekanligini isbotlashi shart emas.
Soliq to’lovchi tomonidan soliqqa oid bir necha huquqbuzarlik sodir etilgan taqdirda, jarima tarzidagi moliyaviy sanktsiyalar uncha og’ir bo’lmagan moliyaviy sanktsiyani og’irroq jarima bilan qamrab olish yoxud tayinlangan jarimalarni to’liq yoki qisman qo’shish orqali soliqqa oid huquqbuzarliklar majmui bo’yicha qo’llaniladi. Bunda jarimaning uzil-kesil miqdori jarimaning yuqori miqdori nazarda tutilgan huquqbuzarlik uchun belgilangan eng ko’p miqdordan oshishi mumkin emas.
Agar soliq to’lovchi birinchi ish bo’yicha qaror chiqarilguniga qadar soliqqa oid yana boshqa huquqbuzarliklar sodir etganligi ish bo’yicha qaror chiqarilganidan so’ng aniqlansa, ushbu moddaning sakkizinchi qismida nazarda tutilgan qoidalar bo’yicha jarima qo’llaniladi. Bu holda, sud tomonidan soliqqa oid huquqbuzarliklar majmui bo’yicha tayinlangan jarima miqdorida birinchi qaror bo’yicha to’langan jarimaning summasi hisobga olinadi.
Agar soliqqa oid huquqbuzarlik uchun moliyaviy sanktsiyalar qo’llanilgan shaxs moliyaviy sanktsiyalar qo’llanilgan kundan e’tiboran bir yil ichida xuddi shunday huquqbuzarlikni takroran sodir etmagan bo’lsa, u moliyaviy sanktsiyalarga tortilmagan hisoblanadi.
Shaxs soliqqa oid huquqbuzarlik uchun quyidagi holatlardan loaqal bittasi mavjud bo’lgan taqdirda javobgarlikka tortilishi mumkin emas:

• 
  soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligi faktining yo’qligi;
  
• 
  soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilishida shaxsning aybi yo’qligi.
  

Soliq Kodeksida nazarda tutilgan boshqa holatlar ham mavjud bo’lgan taqdirda, shaxs soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas.
Soliq to’lovchi soliq tekshiruvi o’tkazilguniga qadar xatoni o’zi tuzatgan taqdirda javobgarlikdan ozod etiladi, penya to’lash bundan mustasno.
Moliya-xo’jalik faoliyatini amalga oshirish chog’ida birinchi marta huquqbuzarlik sodir etgan tadbirkorlik sub’ekti qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda yo’l qo’yilgan qoidabuzarliklarni ixtiyoriy ravishda bartaraf etgan va etkazilgan moddiy zararning o’rnini qoplagan, shu jumladan soliqlarni va boshqa majburiy to’lovlarni to’lagan taqdirda, unga nisbatan jarimalar hamda moliyaviy sanktsiyalar (penyadan tashqari) qo’llanilishi mumkin emas.
Shaxsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini va uni javobgarlikka tortishni istisno qiladigan holatlar .
Shaxsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini istisno qiladigan holatlar deb quyidagilar e’tirof etiladi:
soliqqa oid huquqbuzarlik belgilari bo’lgan qilmishning tabiiy ofat yoki boshqa favqulodda va bartaraf etib bo’lmaydigan holatlar oqibatida sodir etilganligi (mazkur holatlar hammaga ma’lum faktlarning mavjudligi, ommaviy axborot vositalarida e’lon qilingan ma’lumotlar va isbotlash uchun maxsus vositalar talab etilmaydigan boshqa usullar bilan belgilanadi);
soliqqa oid huquqbuzarlik alomatlari bo’lgan qilmish bunday qilmish sodir etilgan paytda kasallik oqibatida o’z harakatlarini o’zi idora etolmaydigan yoki boshqara olmaydigan holatda bo’lgan (mazkur holatlar mazmuni, mohiyati va sanasi bo’yicha soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan o’sha soliq davriga taalluqli bo’lgan hujjatlarni taqdim etish orqali isbotlanadi) jismoniy shaxs — soliq to’lovchi tomonidan sodir etilganda;
vakolatli organlar yoki ular mansabdor shaxslarining soliqqa oid qonun hujjatlarining qo’llanilishi masalalari bo’yicha o’z vakolatlari doirasida bergan yozma tushuntirishlari soliq to’lovchi tomonidan bajarilganda (mazkur holatlar ushbu organlarning tegishli hujjatlari mavjud bo’lgan taqdirda belgilanadi, ushbu hujjatlar ma’nosi va mazmuniga ko’ra, hujjatlar qabul qilingan sanadan qat’i nazar, soliqqa oid huquqbuzarlik yuz bergan soliq davriga taalluqli bo’lishi lozim).
Shaxsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortishni istisno qiladigan holatlar deb quyidagilar e’tirof etiladi:

• 
  huquqbuzarlik sodir etish vaqtida o’n olti yoshga to’lmagan jismoniy shaxs tomonidan soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilganda;
  
• 
  soliq majburiyatlari bo’yicha da’vo muddatlari tugaganda.
  

Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni engillashtiruvchi va og’irlashtiruvchi holatlar.
Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni engillashtiruvchi holatlar deb quyidagilar e’tirof etiladi:
og’ir shaxsiy yoki oilaviy sharoitlar kechishi oqibatida huquqbuzarlik sodir etish;
tahdid yoki majburlash ta’sirida yoxud moddiy, xizmat yoki boshqa jihatdan qaramlik sababli huquqbuzarlik sodir etish;
sud tomonidan javobgarlikni engillashtiruvchi deb topilishi mumkin bo’lgan boshqa holatlar.
Soliqqa oid huquqbuzarlikning ilgari xuddi shunday huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortilgan shaxs tomonidan sodir etilganligi javobgarlikni og’irlashtiruvchi holat deb e’tirof etiladi.
Moliyaviy sanktsiyalar va ularni qo’llash tartibi.
Moliyaviy sanktsiyalar soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlik chorasi bo’lib, pul undirish (jarimalar va penya) tarzida qo’llaniladi.
Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarga — soliq to’lovchilarga moliyaviy sanktsiyalar sud tartibida qo’llaniladi, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash muddati o’tkazib yuborilganligi uchun penya hisoblash, shuningdek soliq to’lovchi sodir etilgan huquqbuzarlikdagi aybini tan olgan va jarimani ixtiyoriy ravishda to’lagan hollar bundan mustasno.
Soliq to’lovchi jismoniy shaxslarga nisbatan moliyaviy sanktsiyalar faqat sud tartibida qo’llaniladi, penya hisoblash hollari bundan mustasno.
Qo’llaniladigan moliyaviy sanktsiya huquqbuzarlikning oqibatlariga nomutanosib bo’lgan, javobgarlikni engillashtiruvchi holatlar aniqlangan taqdirda, shuningdek huquqbuzarning moddiy ahvolini inobatga olib, sud moliyaviy sanktsiyaning eng kam darajasidan ham kamroq, biroq belgilangan sanktsiya eng kam miqdorining 25 foizidan kam bo’lmagan miqdorda, sabablar va asoslarni albatta ko’rsatgan holda moliyaviy sanktsiya qo’llashga haqli.
Soliqlar, boshqa majburiy to’lovlar va penya materiallar sudga berilgan kundan e’tiboran o’ttiz kun ichida ixtiyoriy ravishda to’langan taqdirda tadbirkorlik sub’ekti — soliq to’lovchi o’ziga nisbatan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lamaganligi uchun jarimalar qo’llanilishidan ozod qilinadi.

3.