Sotsiologiya fanining maqsadi va vazifalari, obyekti,predmeti,mazmuni va jamiyatdagi ro’li

Fransus faylasufi va tarixchisi Bossyue muqaddas kitobdagi “ inson jamiaytida yashash uchun yaratilgan “ degan prinsp asosida quyudagi fikrni ilgari surdi : Insoniy jamiyatdaga ikki xil usulda qarsh mumkun . U barcha inson zotini katta oila kabi o’ziga qamrab oladi. Yoki u har bir o’z huquqlariga ega bo’lgan ko’plab alohida – alohida oilalardan iborat bo’lgan millatlar yoki xalqlar bilan chegaralanadi. Keyingi ma’noda ko’rilayotgan jamiyat fuqarolik jamiyati , deb ataladi. Uni yuqorida aytilgandek , bir hukumat va alohida qonunlar hokimiyati ostida birlashgan odamlar jamiyati sifatiga muvofiq ravishda ta’riflash mumkun.

• Fransus faylasufi va tarixchisi Bossyue muqaddas kitobdagi “ inson jamiaytida yashash uchun yaratilgan “ degan prinsp asosida quyudagi fikrni ilgari surdi : Insoniy jamiyatdaga ikki xil usulda qarsh mumkun . U barcha inson zotini katta oila kabi o’ziga qamrab oladi. Yoki u har bir o’z huquqlariga ega bo’lgan ko’plab alohida – alohida oilalardan iborat bo’lgan millatlar yoki xalqlar bilan chegaralanadi. Keyingi ma’noda ko’rilayotgan jamiyat fuqarolik jamiyati , deb ataladi. Uni yuqorida aytilgandek , bir hukumat va alohida qonunlar hokimiyati ostida birlashgan odamlar jamiyati sifatiga muvofiq ravishda ta’riflash mumkun.

Sotsiologiya predmetining poydevori sifatida ikkita tushuncha — maqom (status) va rol namoyon bo‘ladi. Maqom predmetning statistik, rol esa o‘zgarish va o‘sish (dinamik) tavsifini anglatadi. Insonning guruhdagi yoki jamiyatdagi vaziyati va holati maqom deyiladi. Kichik guruhlarda, masalan, do‘stlar davrasida yetakchi yoki autsayder bo‘lish norasmiy yoki shaxsiy maqomni anglatadi. Masalan, konstruktor, erkak yoki ayol, ingliz, liberal, tadbirkor bo‘lish rasmiy (sotsial) maqomni egallash demakdir. Maqom rol orqali ro‘yobga chiqadi. Kelin maqomiga ega bo‘lish kelin rolini bajarishni anglatadi. Har bir maqom, shuningdek har qanday maqom huquqlar va burchlar yig‘indisidan iborat bo‘lib, mazkur holatni ular jamiyat an’analariga muvofiq tarzda mustahkamlaydi. Rol — maqomning o'sib boruvchi tasnifi hisoblanadi. Maqomning ichi bo‘sh bo‘lishi mumkin, rolda esa bu kabi holat kuzatilmaydi. Ichi bo‘sh bo‘lgan, ya’ni odamlar tomonidan to ‘ldirilmagan maqomlar yig‘indisi (yoki majmui) jamiyat sotsiai strukturasini hosil qiladi.

• Sotsiologiya predmetining poydevori sifatida ikkita tushuncha — maqom (status) va rol namoyon bo‘ladi. Maqom predmetning statistik, rol esa o‘zgarish va o‘sish (dinamik) tavsifini anglatadi. Insonning guruhdagi yoki jamiyatdagi vaziyati va holati maqom deyiladi. Kichik guruhlarda, masalan, do‘stlar davrasida yetakchi yoki autsayder bo‘lish norasmiy yoki shaxsiy maqomni anglatadi. Masalan, konstruktor, erkak yoki ayol, ingliz, liberal, tadbirkor bo‘lish rasmiy (sotsial) maqomni egallash demakdir. Maqom rol orqali ro‘yobga chiqadi. Kelin maqomiga ega bo‘lish kelin rolini bajarishni anglatadi. Har bir maqom, shuningdek har qanday maqom huquqlar va burchlar yig‘indisidan iborat bo‘lib, mazkur holatni ular jamiyat an’analariga muvofiq tarzda mustahkamlaydi. Rol — maqomning o'sib boruvchi tasnifi hisoblanadi. Maqomning ichi bo‘sh bo‘lishi mumkin, rolda esa bu kabi holat kuzatilmaydi. Ichi bo‘sh bo‘lgan, ya’ni odamlar tomonidan to ‘ldirilmagan maqomlar yig‘indisi (yoki majmui) jamiyat sotsiai strukturasini hosil qiladi.

G. Spenser Sotsiologiyaning predmeti — barcha umuminsoniyat uchun tabiatan xos bo'lgan o'ziga xos xususiyatlar, sotsial guruhlarning ma’lum bir irqqa tegishli ekanligi va individual xususiyatlaridan kelib chiqqan holdagi odamlar o‘zaro ta’sirlari mahsuli sifatidagi tuzilmalashuvi, dvojlanishi, strukturasi va funksiyalaridir. Asosiy prinsip — qismlaming o‘zaro farqlanuvchi xususiyatlari bir butunning xossalarini belgilab berishidir.
M. Veber Sotsiologiyaning predmeti — «sotsial harakat» deb tushuniladigan odamlarning sotsial xulqidir, ya’ni boshqaga nisbatan subyektiv mazmun va mo‘ljal (yo‘nalganlik) kasb etishdir. Sababiyat nuqtai nazaridan sotsial harakatni tushunishga intilishlami, shu bilan birga, bu harakatni borishini va natijalarini tushuntirib va izohU'b beradigan fan sotsiologiya deyiladi.