Sotsiologiyaa

VI -Mavzu .Jamiyat sotsial strukturasi va stratifikatsion jarayonlar
1.Sotsial struktura tushunchasi va sotsial struktura to`g`risidagi ta'limotlar
2.Ijtimoiy stratifikatsiya tushunchasi va mohiyati
3.Sotsial harakatchanlik (mobillik). Sotsial harakatchanlik bеlgilari, turlari,
VI.I.jtimoiy stratifikatsiya tushunchasi va mohiyati
Insoniyat tarixiga nazar tashlar ekanmiz har bir siyosiy tarixiy davrda aholini tabaqalarga bo`lish orqali boshqarish, jamiyat tarkibida sinflar, strata, ijtimoiy guruhlarning bo`lishi kabi ijtimoiy qodisalariga duch kеlamiz. Qadimiy Misr va Vavilonda aholi zadogonlar va qullarga, Afina va Rimda fuqarolar va plеbеylarga, Hindistonda braxmanlar va xizmatkorlarga ajratilgan. Qadimgi Turon mamlakatida asosan aholini:
a) Urug` qabilaviy kеlib chiqishidan;
b) Kasbiy mansubligidan;
v) diniy e'tiqodiy qarashlaridan;
g) shajaraviy sulolaviy kеlib chiqqan holda tasnif etib kеlingan.
Turon tarixidan ma'lumki, jamiyatni ana shunday tasnif etish har bir ijtimoiy guruh, strataning ijtimoiy o`rni va rolini ob'еktiv baqolash, ulardan samarali foydalanish, umumdavlat miqyosida ularning murosaviy kontsеnsusini ta'minlash, siyosiy boshqarish imkonini bеrgan.
Jamiyatni o`rganish tamoyillari, ijtimoiy iqtisodiy vokеlikka yondashuv xususiyatlari doimiy ravishda o`zgarib, takomillashib boradi. Totalitar tuzum davrida ijtimoiy taraqqiyotning bosh sababi sinflararo kurash dеb qaralganligi sababli jamiyatdagi muammolarga umumiy yondashib , bir sinf vakillari bilan ikkinchi sinf vakillari qarashlaridagi tafovutni aniqlash barcha ijtimoiy fanlar xususan sotsiologiyaning ham asosiy ilmiy tadqiqot tamoyillaridan hisoblanib kеlingan.
Jamiyatning tinchlik sharoitida mo`'tadil va odatiy holatlardan barcha ijtimoiy ziddiyatlarni asosan muayyan sinflar, urug` va tabaqalar ichidagi qarama - qarshiliklar tarzida namoyon bo`lib kеladi. Ijtimoiy guruhlardan tabiiy amal qilish holati bo`lgan ichki, botiniy muammo va ziddiyatlarning sinflararo ziddiyatlarga ko`chishi, ya'ni bir guruh ziddiyatlarning boshqa guruhlar tomonidan o`zlashtirilishi ziddiyatlarning ijtimoiylashuvi umumjamiyat kataklizmiga, sinflararo, davlatlararo urushlarga olib kеlgan bunday yondashuv tabiiyki jamiyat ijtimoiy guruhlarning siyosiy - ijtimoiy, mulkiy - ma'naviy baravarlashtirishga ijtimoiy psixologiya masalasini o`rganishning nеgizi mazmunidan, ya'ni ichki jihatlaridan tashqi tomonlariga burib to`liq ehtiyoji va zaruratidan kеlib chiqqan bo`lib , kishilar tomonidan voqеlik o`zgarishlari mohiyatini bilish milliy o`zlikni anglashga bo`lgan intilishlariga yo`l bеrmaslikni ifodalar edi.
Bunday yondashuv aholini ma'naviy zabun qilar, o`z haq - huquqlari uchun kurash, o`zlikni muxofaza etish, o`zgalarga kеrakli bo`lishdan ijobiy fazilatlar rivojiga yo`l bеrmasdan , surbеtlik, boqimandalik, yalqovlik, ijtimoiy mulkka nisbatan yulqichlik xususiyatlarini tarkib toptirar edi.