Sotsiologiyaa

G) A va B javob to’g’ri


2.2.4. FANGA OID QISQACHA IZOHLI LUG’AT - GLOSSARIY
AVTORITARIZM (lot. autoritas - xokimiyat) boshkaruvning tazyikiy uslublar bilan ifodalanuvchi davlat tizimi.
ADAPTASIYA (lot. adaptatio - moslashtirish) - insonning yangi faoliyat sharoitlariga, ma’lum bir ijtimoiy guruxlardagi munosabatlar tizimiga moslashuvi.
ANKETA (fr. enquete) uz mazmun va shakliga kura tartiblangan savollar va muloxazalar bayon kilingan surov varakasi.
ANKETA SUROVI - sosiologik tadkikotlarda kullaniladigan surovlarning asosiy xilidan biri.
AN’ANALAR - uzok vakt davomida avloddan avlodga utkazib beriladigan va ma’lum jamiyatlarda, ijtimoiy guruxlarda saklanib boradigan ijtimoiy va madaniy meros elementlari.
ASOTSIAL XULK (yunon. a - inkor va socialis - ijtimoiy)- aloxida olingan shaxs yoki odamlarning ijtimoiy-salbiy sabablar asosida yuzaga keladigan ijtimoiy xayoti shakli bulib, bunday xatti-xarakat boshka shaxs, ijtimoiy gurux va xatto jamiyatga nokulayliklar yoki zarar yetkazishi mumkin (masalan, ichkilikbozlik yoki jinoyatchilik).
ATRIBUSIYA (lot. attributum - berilgan) - ijtimoiy obyektlarga (inson, gurux, ijtimoiy birliklar) xos bulgan, lekin kuz ilKamaydigan xususiyatlar.
AXBOROTNI KODLAShTIRISh - 1) empirik ma’lumotlarni zarur talablar asosida kayta ishlash va taxlil kilishga tayyorlash buyicha chora-tadbirlar yiKindisi; 2) sosiologik ma’lumotlarni kayta ishlash boskichining birinchi davri (fazasi).
AXLOKIY-MA’NAVIY ME’YoR - tuKri yoki notuKri xulk-atvor va xatti-xarakat xakidagi Koyalar va karashlar tizimi bulib, u bir xil xarakatlarni bajarishni talab etadi va boshkalarini takiklaydi.
AULOK - u yoki bu ijtimoiy guruxlar va jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlar ni nazorat kilish va tartibga solish vazifasini bajaruvchi ijtimoiy institut, me’yorlar, baxolar, xulk-atvor namunalari tizimi.
BANDLIK (axolining bandligi) - axolining ijtimoiy ishlab chikarishga jalb etilganligini ifodaluvchi ijtimoiy-iktisodiy kategoriya.
BAShORAT (prognoz) - ma’lum bir dalillarga asoslangan xolda biror-bir jarayon rivojlanishi yunalishlarini oldindan ilmiy tarzda kura bilish.
BEGONALAShUV - odamlar, ijtimoiy guruxlarning bir-biri bilan yonma-yon yashashlariga karamay, ularning munosabatlaridagi azaliy birlikning buzilishi va unga olib keladigan jarayon.
BIRLAMChI GURUU - asosan individning birlamchi ijtimoiylashuv jarayonini va uning boshka guruxlarga tortilishini ta’minlovchi kichik guruxning (oila, usmirlar guruxi) kurinishidan biri.
BOShKARUV - tashkilotning maxsus organining funksiyasi bulib, u eng kam vositalar (vakt, kuch, zaxiralar) sarflab eng yukori natijaga erishish buyicha anik tashkil etilgan faoliyatdir.
BYuROKRATIYa - turachilik, uz faoliyatiga kura rollarning poKonali tarzdagi (yukoridan kuyiga) tartibiga va kat’iy koida-marosimlarga asoslanuvchi boshkaruvning kurinishi. Byurokratiya shuningdek bevosita jamiyat boshkaruvi funksiyasini bajaruvchi ijtimoiy katlam xisoblanadi va u kuyidagilar bilan ifodalanadi: 1) xokimiyatni amalga oshiruvchi xizmatchilarning imtiyozli katlamining mavjudligi; 2) ijro xokimiyatining konun chikaruvchi xokimiyat bilan nomutanosib faoliyat yuritishi; 3) boshkaruvning kiyofasiz (ma’suliyatsiz) tizimi; 4) nazorat funksiyalarining ijro uchun ma’sul shaxslarga berib kuyilishi; 5) xizmat yuzasidan to’belik tizimining vujudga kelishi, faoliyat shaklining faoliyat mazmuniga nisbatan ustuvor bulib kolishi.
BUSh VAKT - inson, ijtimoiy gurux va umuman jamiyatda zaruriy ravishda sarflanadigan vakt zaxiralaridan ortib koladigan, ya’ni ish vaktidan tashkaridagi vakt kismi.
VERBAL XUJJATLAR TAULILI - xujjat manbalaridan axborot olish uslubi.
VERIFIKASIYa (lot. verus - xakkoniy va facio - kilmok) - ilmiy xulosalarning xakkoniyligini empirik tekshirish orkali urnatish jarayonini ifodalovchi metodologik tushuncha. Verifikasiya fanning nazariy xulosalarini kuzatilayotgan obyekt, tadkikot bilan takkoslash orkali tekshirib kurish, tajribada tasdiklash bilan ifodalanadi.
GIPOTEZA - ilmiy taxmin, bashorat. Sosiologik tadkikotlar utkazishdan oldin bulajak natijalaroni kanday bulishini empirik tekshirish uchun kilinuvchi ilmiy taxmin.
GURUUIY BIRDAMLIK - shaxslararo alokalarning gurux xayotiy faoliyatining vorisiyligini va barkarorligini ta’minlashga xizmat kiluvchi mustaxkamligi.
GURUUIY MUTANOSIBLIK - gurux xamjixatligining ijtimoiy-ruxiy kursatgichi bulib, unda gurux a’zolarining uzaro nizolarsiz muomala kilishi va muvofiklik imkoniyatlari aks etadi.
GURUU ME’YoRLARI - xar bir gurux joriy etgan amaldagi tartib-koida va talablar majmui bulib, u gurux a’zolari xatti-xarakatlarini tashkil etishda, ularning uzaro munosabatlari, xarakatlari va muomalasida muxim axamiyat kasb etadi.
GURUU TUZILMASI - uzaro faoliyat katnashchilarining mustaxkam ravishda kaytadan vujudga kelishining tartiblangan tizimi.
DALA TADKIKOTI - 1) tor ma’noda: joylardagi (uyda, korxonalarda va x.k.) utkaziladigan tadkikot; 2) keng ma’noda - tadkikot obyektini tabiiy «dala» sharoitlarida, uning kundalik xayotini ijtimoiy mikyosda urganish.
DEVIANT UULK-ATVOR (lot. deviatio - oKish) - ijtimoiy normativlar va me’yorlardan oKib ketuvchi xatti-xarakat.
DEMOGRAFIYa - (grek. Demos - xalk xamda grapho yozaman: xalk xakidagi yozuvlar), - axolishunoslik tuKrisidagi fan. Demografiya axolining barcha tabaka va guruxlarini son va sifat jixatidan urganadi. Bu yerda asosan tuKilish, ulim, nikox, ajrim, migrasiya jarayonlari xamda ularga ta’sir kiluvchi omillar urganiladi.
DIADA - ikki kishidan iborat gurux.
YeTAKChI (ingl. leader - boshlovchi, raxbar) - guruxning xal kiluvchi vaziyatlarda uning uchun mas’uliyatli karorlar kabul kilish xukukini tan olgan a’zosi; biror-bir jamoada katta obru-e’tibor va ta’sirga ega bulgan shaxs; siyosiy partiya, jamoat tashkiloti va x.k. ning boshliKi, raxbari.
YeTAKChILIK - individ xatti-xarakatining gurux yetakchisi roliga mos keluvchi kobiliyatlari, sifatlarining namoyon bulishi. Yetakchi xili esa ijtimoiy tuzum tabiati, gurux xususiyati va muayyan-tarixiy vaziyatga boKlik.
YoShLAR - ijtimoiy yetuklik, katta xayotga kirib borish va unga moslashib borish kabi xususiyatlarga ega bulgan jamiyatning ijtimoiy-demografik guruxi. Yosh chegaralari noanik bulib, kupincha 15-30 yoshliklar mazkur guruxga mansub deb xisoblanadi.
JAMIYaT - insonlarning barcha uzaro xarakatlari uslublari va bir-biridan xar tomonlama boKlikligi ifodalanadigan birlashmalarining yiKindisi.
JAMOA - umumiy doimiy yashash joyiga ega bulgan, kundalik xayotlarida bir-biriga boKlik bulgan va umumiy iktisodiy xamda ijtimoiy extiyojlarni kondirish uchun faoliyat kursatuvchi insonlar majmuasi.
JINOYAT SOSIOLOGIYASI - sosiologiyaning mustakil soxasi xisoblanib, jinoyatchilikning yuzaga kelishi, oldini olinishi xamda jazoning sosio-psixologik jixatlarini urganadi.
ZARDUShTIYLIK - Xorazmda eramizdan avvalgi 7 asrda paydo bulgan yakka xudolikka asoslangan din. Ushbu dinning payKambari Zardusht nomi bilan atalgan diniy ta’limotga kura dunyo ikkita oliy rux - yaxshilik timsoli Axuramazda xamda yovuzlik timsoli Anxra-Manyu urtasidagi doimiy kurashdan iborat. Xozirgi kunda bu din taraflari Uindiston va Eronda mavjud.
IYeRARXIYa (yunon. hieros - mukaddas va arche - xokimiyat) - ma’lum bir yaxliitlik kismlari yoki elementlarining yukoridan kuyiga karab joylashish tartibi. Sosiologiyada bu tushuncha jamiyat-ning ijtimoiy tuzilmasini, ayniksa byurokratiyani belgilashda kullaniladi.
INDETERMINIZM (lot. - in - inkorni ifodolovchi sifatdosh va determinizm) - tabiiy va ijtimoiy xodisalarning sababli alokadorligini inkor etuvchi falsafiy ta’limot.
INDIVID (lot. individuum - takrorlanmas) - odamzodning vakili, uziga xos takrorlanmas xususiyatlar egasi xisoblanish odam.
INDIKATOR (lot. indicator - kursatkich) - obyektning urgansa va ulchasa buladigan xususiyati.
INNOVASIYa - ijtimoiy amaliyotda sezilarli uzgarishlar tuKdiradigan turli xil yangiliklar yaratish va tadbik etish.
INTERVYu (ingl. interview) - sosiologik tadkikotda kullaniladigan uslub - maksadli suxbat.
KATTA GURUU - katta mikdordagi a’zolarga ega bulgan, turli alokalar xillariga asoslangan ijtimoiy gurux.
KONTENT-TAULIL - sosiologik axborot mazmunini xujjatlar asosida mikdoriy va sifat jixatdan urganish uslubi.
KORRELYaSIYaLI TAULIL - urganilayotgan obyektlar belgilari orasidagi statistik alokalarni urganishda kullaniladigan matematik tartib-koidalar.
LATENTLIK (lot. latens - yashirin) - kuzga tashlanmaydigan, yashirin jarayon (masalan, sud statistikasida va amaliyotida kayd kilinmagan yashirin jinoyatchilik).
LEGITIMLAShTIRISh (lot. legitimus - konuniy) - biror bir konun, vakolatning konuniyligini tan olish yoki tasdiklash. Legitimlashtirish biror bir ijtimoiy muassasaning konuniy kuchga ega belishida ifodalanadi.
MADANIYAT (lot. cultura - kayta ishlash) - inson jamiyati yaratgan va jamiyat rivojining ma’lum darajasini ifodalovchi moddiy va ma’naviy maxsulotlar, kadriyatlar majmui.
MAKROSOSIOLOGIYa (yunon. makros - uzun, katta + sosiologiya) - katta ijtimoiy guruxlar va tizimlarni (masalan, jamiyat, sivilizasiya va x.k.) jarayonlarni, xarakatlarni va xodisalarni, shuningdek guruxlarni urganishga karatilgan tadkikot yunalishi.
MARGINAL ShAXS - (fr. marginal - chekka, chegara) - ijtimoiy jixatdan normal xolatda bulmagan shaxs. Bunday shaxs ikki va undan kup madaniy tizimlar urtasidagi chegarada oralik xolatini egallaydi, kisman xar biriga singgan buladi, ammo xech biriga tulik mansub bulmaydi.
MATRISA (lot. matrix - bachadon) - sosiologiyada: jadval (matrisa) kerinishidagi modellar yordamida ijtimoiy tuzilmalarni kayd etish.
MENTALITET (lot. mens - akl, tafakkur) - individ yoki ijtimoiy guruxning, millatning uziga xos tafakkur tarzi, vokelikni ma’lum bir tarzda tushunishi va birgalikda xarakat kilishga tayyorligi va moyilligi.
MIGRASIYA (lot. migratio - kuchib utish) - individlar yoki ijtimoiy guruxlarning doimiy yashash joylarini uzgartirish jarayoni bulib, u boshka juKrofiy xudud yoki mamlakatga kuchib utishda ifodalanadi.
MIKROSOSIOLOGIYa (yunon. micros - kichkina va sosiologiya) - sosiologiyada nisbatan katta bulmagan ijtimoiy tizimlardagi ijtimoiy xodisalar va jarayonlarni taxlil kilishga karatilgan, aloxida olingan xodisalarning mikrodarajadagi jarayonlar bilan alokasini empirik tasvirlash bilan chegaralanadigan yunalish.
MITRAIZM - xudo Mitraga sajda kilish bilan boKlik bulgan din. Eramizdan oldingi sunggi asrlarda Eronda paydo bulib, Rim imperiyasi va old Osiyoda tarkalgan. Xristianlik mavjud bulgan dastlabki yuz yilliklarda Mitraizm uning jiddiyrok rakibi bulgan. Xristianlik Mitraizmga karshi oKir kurash olib borgan.
MODAL ShAXS (fr. mode, lot. modus - me’yor) - jamiyatning kupchilik a’zolari kabul kilgan madaniy na’munalarga rioya etuvchi inson.
MONITORING (lot. monitor - nazorat kiluvchi, ogoxlantiruvchi) - sosiologiyada: maxsus nazorat asboblari yordamida zarur daraja va sharoitlarda saklanishi zarur bulgan ma’lum bir ijtimoiy parametrlarni (masalan, jamoatchilik fikrini) doimiy nazorat kilish
MOTIVASIYA (fr. motif - xarakatlantiraman) - insonning shaxsiy yoki guruxiy extiyojlarini amalga oshirishga xarakatlantiruvchi istaklar.
NARKOMANIYA (yunon. narke - karaxtlik va mania - extiros) - narkotik moddalarni iste’mol kilish natijasida shaxsning ruxiy va ijtimoiy voyaga yetishishining sekinlashuvi va undan kelib chikadigan ijtimoiy muammolar.
RASMIY (FORMAL) GURUU - yuridik makomga ega bulgan ijtimoiy gurux bulib, bunda guruxga a’zolik, vazifalar, maksad va xulk-atvor koidalari me’yoriy xujjatlarda kayd etilgan buladi.
REPREZENTATIVLIK (fr. representatif - vakillik) - tanlash siKimining urganilayotgan (general) siKim xususiyatini aks ettirish xossasi.
ROL (fr. role) - biror bir vokea yoki jarayonda ishtirok etish darajasi, ta’sir kursatish me’yori, axamiyat kursatkichi; ma’lum bir makomga ega bulgan shaxsdan kutiladigan xulk-atvor, xatti-xarakat, ijtimoiy vazifalar majmui.
«SOTSIAL» (atama) - jamiyat xayotining turli tomonlarini belgilash uchun xizmat kiluvchi tushuncha. «SOTSIAL» atamasi kupincha bir necha ma’noda ishlatiladi: 1) butun jamiyatga nisbatan; 2) jamiyat xayotining iktisodiy, siyosiy, ma’naviy jixatlari bilan bir katorda uning bir jixatini ifodalash ma’nosida; 3) kishilar xayotiy faoliyatining birgalikda va subyektiv moxiyatidan va ularning ijtimoiy xolatidan kelib chikuvchi sifat. Biz ushbu atamani aynan shu uchinchi ma’noda kulladik.
SOTSIAL ADOLAT - jamiyatda inson kadr-kimmatini ta’minlash, ijtimoiy xamkorlik, erkinlik va fukarolar tengxukukliligiga erishishning mexanizmini ta’minlovchi kadriyatlar majmui.
SOTSIAL AXBOROT - ma’lum bir tizim doirasida xabarlar belgilari majmuasi sifatidagi axborotning bir soxasi. Ijtimoiy axborotning uziga xosligi bir tomondan ijtimoiy munosabatlarning ijtimoiy soxasi bilan, ikkinchi tomondan ijtimoiy xayot subyektlarining xususiyatlari bilan belgilanadi.
SOTSIAL AUVOL - ijtimoiy subyektning jamiyatda tutgan u yoki bu urni, u yoki bu ijtimoiy urinda (joyda) egallagan mavkeda kulga kiritgan mustaxkam alok7alarining majmui.
SOTSIAL BAShORAT - ijtimoiy rivojlanish xususiyati va yunalishini jamiyat ijtimoiy rivojining ustuvor jixatlari, utmish tajribalari, uning tadrijiy uzgarib borishi asosida oldindan aytib berish.
SOTSIAL BIRDAMLIK - ijtimoiy xamjixatlik bilan ifodalanuvchi ijtimoiy xolat. Mexnat taksimotidan kelib chikuvchi ijtimoiy birdamlik ijtimoiy integrasiyaning muxim elementi xisoblanadi.
SOTSIAL VAZIFA (FUNKSIYa) - 1) u yoki bu ijtimoiy subyektning (individ, oila, ijtimoiy gurux, ijtimoiy institut) bajaradigan ijtimoiy yuklamalari; 2) jamiyatning ma’lum bir ijtimoiy urin egallagan shaxslarga nisbatan kuyadigan talablar majmui.
SOTSIAL VAKT - vaktning jamiyat, ijtimoiy birliklar, individlar mavjud bulgan va rivojlanadigan uziga xos xususiyatlari.
SOTSIAL (IJTIMOIY) GURUU - individlar majmui. Ijtimoiy guruxga mansub individlar ushbu guruxga mansub xar bir a’zoning boshkalariga nisbatan muljali asosida uzaro xarakat kiladi.
SOTSIAL DALIL (FAKT) - ijtimoiy tizim evolyusiyasi va amal kilishi xolatining boshlanKich nuktasi bulib xizmat kiluvchi ilmiy aniklangan dalil, ijtimoiy borlikning nakd kurinishi, ijtimoiy axamiyatga molik aloxida vokea.
SOTSIAL DINAMIKA (yunon. dynamikos - kuchli) - jamiyatning muntazam ravishda muayyan kuchlar ta’sirida tarakkiy etishi va ijtimoiy xayot vokealarining uzgarib borish jarayonlari.
SOTSIAL JARAYoN - individ, ijtimoiy institutlar, guruxlarning ijtimoiy xolati yoki turmush tarzining uzgarishi yunalishini ifodalovchi barkaror xarakatlar, uzgarishlar, xatti-xarakatlari xolatlarining majmuasi.
SOTSIAL INFRASTRUKTURA (lot. infra - tagida va structura - tuzilma) - ijtimoiy xayotning barcha soxalarida, shu jumladan ijtimoiy-maishiy soxada inson xayoti va faoliyatini okilona tashkil etishni ta’minlovchi moddiy elementlarning mustaxkam majmuasi.
SOTSIAL INSTITUT - (intstitut - lat. Institutum - kurilma) - G’arb sosiologiyasida, ayniksa strukturaviy funksionalizmda kup ishlatiladigan tushuncha. SOTSIAL institut inson faoliyatini boshkaruvchi va SOTSIAL tizim yasovchi rollar va statuslar tizimini yaratuvchi turli rasmiy va norasmiy koidalar, tomoyillar, me’yorlar, kurilmalarning kat’iy majmuini anglatadi. SOTSIAL institut SOTSIAL gurux SOTSIAL tashkilotlardan fark kiladi.
SOTSIALIZASIYa (IJTIMOIYLAShUV) - individ tomonidan mavjud ijtimoiy me’yorlar, kadriyatlar va bilimlar tizimini uzlashtirish jarayoni.
SOTSIAL MAKOM (STATUS)(lot. status - xolat) - individning ijtimoiy munosabatlar tizimidagi xolati, axvoli.
SOTSIAL MOSLAShUV (ADAPTASIYa) - shaxs yoki guruxning ijtimoiy muxit bilan uzaro munosabati turi. Ijtimoiy moslashuv individ yoki guruxning uzi uchun yangi bulgan ijtimoiy muxitni uzlashtirish jarayoni namoyon buladi.
SOTSIAL NAZORAT - jamiyatning soKlom ijtimoiy tartibni ta’minlash maksadida individ xatti-xarakati va xulk-atvoriga maksadli ta’siri.
SOTSIAL XIZMAT - korxona, muassasa va tashkilotning xizmatchilar va ishchilar faoliyatini kullab-kuvvatlash orkali mexnat jamoasini boshkarish soxasi.
SUROV - fransuz tilidan olingan bulib, biron bir narsani aniklash degan ma’noni anglatadi. Sosiologiyada surash usullari muayyan axoli guruxlariga savollar vositasida murojaat kilish orkali birlamchi ma’lumotlarni tuplash ma’nosini anglatadi. Surash usullarining yozma (anketa), oKzaki (intervyu) xamda sirtdan (pochta, telefon va matbuot orkali) ma’lumotlar tuplash shakllari mavjud.
SOSIOMETRIYA - kichik guruxlar, jamoalar va tashkilotlardagi shaxslararo munosabatlar tizimini maxsus urganish usulidir.
STATISTIKA - ijtimoiy vokea va xodisalarning mikdoriy jixatlarini maxsus urganuvchi fan.
STATUS - 1. Muayyan tizim, tarKibot, xamda iyerarxiyaning xolati, darajasi va mavkei. 2. Biror shaxs, davlat organi yoki xalkaro tashkilotning ijtimoiy mavkeini ifodalovchi burch va majburiyatlar majmui.
STRATIFIKASIYA - jamiyatning tuzilmasi va aloxida katlamlarini, ijtimoiy tabakalanish belgilari tizimini, ifodalovchi sosiologik tushuncha.
SUROV - sosiologik, psixologik, demografik va boshka tadkikotlarda kullaniladigan birlamchi verbal (oKzaki) axborot yiKish uslubi.
SUFIYLIK - islomdagi diniy falsafiy okim. 8-9-asrlarga paydo bulgan va Arab xalifaligida tarkalgan. Sufiylik yagona Olloxni tash olishni va unga intilishni, fakat unga muxabbatni tarKib kiladi xamda kolgan barcha narsalarni Olloxning aksi yoki sifatlari deb xisoblaydilar. Imom o’azzoliy asos solgan sufizm, keyinchalik turli tarikatlarga bulinib ketdi. Kubroviya, Yassaviya xamda eng kup tarkalgan Nakshbandiya tarikatlarga Markaziy Osiyoda paydo bulgan.
TANLASh - 1) sosiologik tadkikotning bevosita urganilishi kerak bulgan obyekti elementlarining majmuasi; 2) obyekt elementlarini, ommaviy sosiologik tadkikotlarda kullaniladigan kuzatuv va urganish birliklarini saralab olish uslublari, usullari va tartib-koidalarining majmuasi.
TANLASh (JARAYoN SIFATIDA) - tadkikotning butun bir obyektini (mamlakatning butun axolisi, barcha oilalar, maktablar) tashkil kiluvchi kupgina birliklardan (odamlar, oilalar va x.k.) ma’lum bir birliklar sonini tanlab olish.
TARBIYA - jamiyatda amal kilayotgan me’yorlarga mos ravishda shaxsni maksadli tizmiy shakllantirish jarayoni. Keng ma’noda yosh avlodni xayotga tayyorlash ma’nosini ifodalaydi.
TA’LIM - individning jamiyat xayotining turli soxalariga jaimyatda mavjud madaniyatga tayyorlash va moslashtirish vazifasini bajaruvchi ijtimoiy institut.
TURMUSH TARZI - konkret-tarixiy, ijtimoiy-iktisodiy munosabatlarga xos bulgan insonning individual va jamoaviy xayot faoliyati usul, shakl va shart-sharoitlari.
URBANIZASIYa (lot. uzbanus - shaxar) - jamiyat rivojida shaxarlar mavkei va rolining oshib ketish jarayoni.
FENOMENAL SOSIOLOGIYA - tushunarli sosiologiya kurinishlaridan bulib, jamiyatni infidlarining doimiy ma’naviy xamkorligi natijasida paydo uluvchi xodisa sifatida kuradi.
EKSPERT BAXOLASH USLUBI - surov utkazilayotgan soxa buyicha ekspert surovi utkazish va soxa mutaxassislari fikrini olish yuli bilan sosiologik axborot olish uslubi.