Sport va harakatli

To`pni qabul qilish 
To`p o`yinga kiritilganda, hujum zarbasidan so`ng va to`siqdan 
qaytganda amalga oshiriladi. Hozirgi zamon voleybolida to`pni qabul 
qilishning quyidagi usullari va variantlari mavjud: pastdan ikki qo`llab 
(juda kam hollarda bir qo`l bilan); yuqoridan ikki qo`llab; son qismi 
bilan va orqaga dumalab bir qo`llab pastdan; oldinga ko`krak-qorin 
qismlari bilan yiqilgan holda bir qo`llab pastdan. 

---

76 
6.13-rasm 
O`yinga kiritilgan to`pni sifatli qabul qilish hujum harakatlarining 
qanchalik samarali bo`lishini belgilaydi. O`yinga kiritilgan to`pni qabul 
qilishning eng ko`p tarqalgan va samarali shakli bu to`pni ikki qo`llab 
pastdan qabul qilishdir. 6.13-rasmda ikki qo`llab pastdan to`p qabul 
qilayotgan o`yinchining holati tasvirlangan. Oyoqlar bukilgan, bir oyoq 
oldinda, qo`l kaftlari birlashtirilgan holda pastga tushirilgan. To`pni 
qabul qilish vaqtida tirsaklarni bukish mumkin emas. Qo`llar bilan 
oldinga-yuqoriga harakat qilinadi. To`pga nisbatan kuchli qarama-qarshi 
harakat qilish kerak emas. Bunda qo`llar to`p tomon yaqinlashtirilib 
uning tagiga kiritiladi. Oyoqlarni bukib-yozish bilan to`pga kerakli 
yo`nalish beriladi. To`pni pastdan qabul qilishda eng asosiysi to`pning 
yo`nalishi, tezligini to`g`ri baholay olish va bog`lovchi o`yinchini 
kuzatish hisoblanadi. O`yinchi zarur joyni egallay olmagan bo`lsa-yu, 
to`p o`ng tomonga yo`nalayotgan bo`lsa, to`pni qabul qiluvchi qo`llarni 
to`g`ri oldinga chiqaradi va o`ng qo`lni yuqoriga chiqarib buradi, chap 
tomonga yo`nalayotgan bo`lsa chap qo`l yuqoriga chiqariladi. To`pni 
pastdan ikki qo`llab qabul qilish hujum zarbasini qabul qilishda ham 
asosiy usul hisoblanadi. O`yinga kiritilgan to`p yoki hujum zarbasining 
sifasiz qabul qilinishi (past trayektoriyada uzatish, bog`lovchi o`yinchiga 
yetkazib bermaslik) bog`lovchi o`yinchi tomonidan hujum uchun 
beriladigan to`p uzatishni samarasiz bo`lishiga olib keladi. Shuning 
uchun mashg`ulotlar vaqtida turli tezlikda, yo`nalishda va kuchlanishda 
kelayotgan to`plarni pastdan ikki qo`llab qabul qilishga katta e’tibor 
berish zarur.
To`pni bir qo`llab qabul qilish tayanch holatda va yiqilib amalga 
oshiriladi. Tayanch holatda bajariladigan usul o`yinchining yoniga tezlik 
bilan tushayotgan to`pni qabul qilishda foydalaniladi. To`pni qabul 
qilish yopiq holdagi kaft yuzasi bilan bajariladi. Orqaga yoki yon 
tomonga yiqilib, bir qo`l bilan to`pni qabul qilish ko`p hollarda ayollar 

---

77 
voleyboliga xosdir. Harakat so`ngida yon tomonga katta qadam 
tashlanib, qo`l to`p tomon to`g`ri uzatiladi. Bunda MOK (markaziy 
og`irlik kuchi) keskin pasayadi. 
6.14-rasm 
To`pga zarba berilgandan so`ng, o`yinchi tayanch oyoqning uchida 
yiqilish tomonga burilib, oyoq tovoni bilan o`tiradi va do`mbaloq oshadi 
(6.14-rasm). Jarohat va lat yeyishning oldini olish maqsadida gavdaning 
orqa o`rta qismi bilan emas, balki bir oz yonbosh bilan do`mbaloq 
oshiladi, dahan ko`krak qismiga tekkizib olinadi. Ko`krak-qorin qismi 
bilan sirg`alib yiqilgan holda bir qo`l bilan to`pni qabul qilish usuli 
erkaklar voleyboliga mansub usul hisoblanadi. O`yinchi oxirgi qadamda 
(6.15-rasm) keskin harakat bilan gavdani pastga-oldinga 25˚-30˚ 
burchak ostida maydonchaga tashlaydi. Tayanchsiz holda kaftning orqa 
yoki oldi tomoni bilan to`pga zarba berib, qo`llarini oldinga cho`zadi va 
qo`llari maydonchaga tegishi bilan oyoqlarini tizza qismida bukadi, 
qo`llar esa orqaga-yonga itarilishi bilan gavdaning gorizontal holatga 
kelishiga yordam beradi. Bosh o`z vaqtida maksimal orqaga tashlanadi. 
6.15-rasm