Sıra sayı Mövzular Mühazirə

Tətbiqi proqramlar və onların təsnifatı

İnsan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrinə aid məsələləri həll etmək üçün nəzərdə tutulan proqram təminatına tətbiqi proqramlar deyilir. Tətbiqi proqramlar iki hissədən ibarətdir:

• 
  tətbiqi proqramlar paketi (TPP);
  
• 
  standart proqramlar kitabxanası.
  

Tətbiqi proqramlar paketimüəyyən sinif məsələləri həll etmək üçün nəzərdə nəzərdə tutulmuş elə proqramlar kompleksidir ki, kompleksin komponent­lərindən biri idarəedici rolunu oynayaraq, istifadə edilən bütün proqramların bir-biri ilə əlaqəsini təşkil etmiş olur. H ər hansı sahədə tətbiq olunan, rahat interfeysə malik olan, dialoq rejimində işləyən hazır proqram məhsuludur.

Standart proqramlar kitabxanası isə  riyazi funksiyaların hesablanması, standart məsələlərin həllini, verilənlərin emalını və sairə bu kimi işləri yerinə yetirən proqramlardır. Bu proqramlar əvvəlcədən hazırlanaraq istifadə üçün kompüterin yaddaşına yazılır.

Hal-hazırda ən çox istifadə edilən tətbiqi proqramlar aşağıdakılardır:

• 
  kompüterdə mətnlərin hazırlanması-mətn redaktorları (WordPad, Microsoft Word);
  
• 
  cədvəl verilənlərinin emalı-cədvəl prosessorları (Lotus 1-2-3, Microsoft Excel);
  
• 
  nəşriyyat sənədlərinin hazırlanması-nəşriyyat sistemi (PageMarker? QuarkXpress);
  
• 
  informasiya massivlərinin emalı-verilənlər bazasının idarə edilməsi sistemləri (Microsoft Access);
  
• 
  təqdimatların (prezentasiyaların) hazırlanması (Microsoft Power Point);
  
• 
  iqtisadi əhəmiyyətli proqramların hazırlanması (Фиэксперт, Бухгалтерия 1С);
  
• 
  videofilmlərin, şəkillərin yaradılması üçün proqramlar-qrafik sistemlər (Presto! Mr. Photo);
  
• 
  verilənlərin statistik təhlili proqramları (SPSS, Statistika);
  
• 
  kompüter oyunları, öyrədici proqramlar, tərcümə proqramları və s. (Polyqlot, PROMT).
  

Tətbiqi proqramlar paketi hər hansı məsələ və ya məsələlər sinfi, həmçinin istifadəçilər üçün nəzərdə tutulan proqram vasitələrinin toplusu və ya kompleksidir. 

Tətbiqi proqramlar paketi aşağıdakı əlamətlərə görə təsnif olunurlar:

• 
  tətbiq sahəsi və həll olunan məsələlər sinfinə görə;
  
• 
  informasiyanın işlənməsi üsullarına görə;
  
• 
  paketlərin reallaşmasın qaydasəna görə.
  

Tətbiqi proqramlar paketi tətbiq sahələri üzrə aşağıdakı kimi təsnif olunurlar:

• 
  əməliyyatlar sistemlərinin imkanlarını genişləndirən tətbiqi proqramlar paketi;
  
• 
  ümumi təyinatlı tətbiqi proqramlar paketi;
  
• 
  mühəndis, iqtisadi və sairə məsələlərin həlli üçün istifadə olunan tətbiqi proqramlar paketi.
  

İnformasiyanın işlənməsi üzrə tətbiqi proqramlar paketi üç qrupa bölünürlər:

• 
  üsulyönlü proqramlar paketi;
  
• 
  problemyönlü və ya problemlə bağlı  proqramlar paketi;
  
• 
  texnologiyayönlü proqramlar paketi.
  

Üsulyönlü tətbiqi proqramlar paketi hər hansı üsulla (məsələn, simpleks üsulla xətti proqramlaşdırma məsələlərinin həlli) məsələlərin həlli üçün istifadə edilir.

Problemyönlü tətbiqi proqramlar paketihər hansı problemlə bağlı (uçot, təhlil, audit və s.) məsələlərin həlli üçün istifadə edilir. 

Texnologiyayönümlü tətbiqi proqramlar paketi informasiyaların işlənməsi texnologiyası və məlumatların icrası üçün nəzərdə tutulur. Tətbiqi proqramlar paketlərini əməliyyatyönümlü və problemyönümlü paketlər kimi də fərqləndirmək mümkündür. 

Əməliyyatyönümlü paketlər də  öz növbəsində iki yerə bölünür:

• 
  məlumatların işlənməsini təmin edən paketlər;
  
• 
  məlumatların məntiqi-riyazi işlənməsini təmin edən paketlər.
  

Tətbiqi proqramlar ixtisaslaşmış və inteqrasiya olunmuş proqram paketlərinə bölünürlər.

İxtisaslaşmış tətbiqi proqramlar paketi ayrıca sahə və ya ayrıca götürülmüş məsələnin həlli üçün təyin olunmuş və istifadə edilən proqram paketidir. İnteqrasiya olunmuş proqram paketləri ümumi təyinatlı tətbiqi proqramlar paketi funksiyalarına görə fərqləndirən, müxtəlif proqram paketlərini özündə birləşdirən tətbiqi proqramlar paketidir. Müasir inteqrasiya olunmuş tətbiqi proqramlar paketi tərkibinə mətn redaktorları, elektron cədvəllər, qrafiki redaktorlar, informasiya bazalarını idarəetmə sistemləri və kommunikasiya sistemləri daxildir. Buraya digər komponentləri əlavə etmək də olar. Müxtəlif komponentlərin inteqrasiya edilməsi istifadəçi imkanlarını genişləndirir. 

Fərdi kompüterin proqram təminatı aşağıdakı sxemdə göstərilmişdir: