Statistikaning predmeti va uslubi

1.
Statistik to’plam – bu umumiy bog’liqlikda, qandaydir bir sifat belgisi
bilan birlashgan va bir-biridan farq qiluvchi ob’ekt yoki hodisalarning yig’indisidir.
Masalan, korxonalar soni, aktsiyadorlik jamiyatlari soni, oilalar soni va h.k.
2.
Belgi - bu to’plam birligining sifatiy xususiyatidir. O’rganilayotgan
to’plam birligini ifodalash xarakteriga qarab belgilar miqdoriy, atributiv va
alternativ belgilarga bo’linadi.
3.
Statistik ko’rsatkich – bu kategoriya bo’lib, hodisa va voqealarni aniq
sharoit va vaqtdagi miqdoriy tasvirlanishidir. Statistik ko’rsatkichlar hajmiy va
hisoblangan ko’rsatkichlarga bo’linadi.
4.
Statistik ko’rsatkichlar tizimi – bu bir-biri bilan o’zaro bog’langan statistik
ko’rsatkichlar yig’indisidir. Statistik ko’rsatkichlar tizimi ijtimoiy hayotni barcha
pog’onalarini o’zida qamrab oladi. Agarda ko’rsatkichlar mamlakat, hudud, tarmoq
darajasida hisoblansa, ular makrodaraja ko’rsatkichlari deyiladi. Agarda korxona,
firma, oila va shu kabi darajalarda hisoblansa, mikrodaraja ko’rsatkichlari deyiladi.
Yana bir masala. Statistika bitta fanmi yoki bir nechta fanmi.?, degan savol
tug’iladi. Aslida statistika bitta fan, lekin bir qancha tarmoqlari (sotsial,
makroiqtisodiy va h.k) mavjud.
Statistikaning umumiy nazariyasi ommaviy hodisalarni statistik o’rganishning
umumiy tamoyillarini va metodlarini yaratish bilan shug’ullanadi. Ijtimoiy
statistika aholining turmush tarzini va boshqa sotsial munosabatlarni ifodalovchi
ko’rsatkichlar tizimini shakllantirish bilan shug’ullanadi. Makroiqtisodiy statistika
mamlakatda ro’y berayotgan makroiqtisodiy o’zgarishlarning miqdoriy tomonlarini
o’rgansa, mikroiqtisodiy statistika – firma va korxonalar darajasidagi hodisalarning
miqdoriy tomonlarini o’rganadi.
Statistika hamma fanlar singari dialektik metodga asoslanib, o’z predmetining
o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, ommaviy hodisa va voqealarni
o’rganishning maxsus statistik metodlarini yaratgan. Ularning yig’indisi statistika