Strukturaviy (Structure Diagrams) va Xulq-atvor

---

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Dasturiy injeniring fakulteti 
4 – kurs 316-20 guruh talabasi
Nurmuxammedov Muxammadalining 
DT loyihalarini boshqarish fanidan
3 – amaliy ishi 

---

1.
Topshiriq matni 
UML - Birlashtirilgan modellash tilining 
ikki turdagi ya’ni 
Strukturaviy 
(Structure Diagrams) va 
Xulq-atvor 
(Behavior Diagrams
) 
diagrammalaridan 
kamida bittadan diagrammasi asosida istalgan individual loyiha dasturi
ning 
mavhum modelini yaratish
. 
Maʼlumot uchun
: 
UML (Unified Modeling Language) - dasturiy ta'minotni ishlab chiqish, biznes-
jarayonlarni modellashtirish, tizimni loyihalash va tashkiliy tuzilmalarni ko'rsatish 
sohasida ob'ektlarni modellashtirish uchun grafik tavsiflash tili hisoblanadi. 
UML, yoki Unified Modeling Language, tizimlarni va dasturlarni tahlil qilish, 
tuzatish va tasavvur qilish uchun ishlatiladigan umumiy standartizatsiyalangan 
modelleme tillari to'plamidir. UML dasturlashni tahlil qilish, dizayn qilish va 
dokumentatsiya olish uchun keng qo'llaniladigan vositalarni yaratish va o'rganishni 
o'rganadigan dasturchilarga yordam beradi. 
Uml da diagrammalar ikki turga bo‘linadi, Bular 
Strukturaviy diagrammalar
(Structure Diagrams) va 
Xulq-atvor diagrammasi 
(Behavior Diagrams
). 
Strukturaviy diagrammalar (Structure Diagrams) o’zi 7 qisimdan hamda Xulq-atvor 
diagrammasi (Behavior Diagrams) esa 4 qisimdan tashkil topgan. 
Strukturaviy diagrammalar: 

Sinf diagrammasi 

Komponent diagrammasi 

 
Kompozit/Kompozit tuzilma 
diagrammasi 

Hamkorlik diagrammasi 
(UML2.0) 

Joylashtirish diagrammasi 

Obyekt diagrammasi 

Paket diagrammasi 

Profil diagrammasi(UML2.2) 
Xulq-atvor diagrammasi: 

Faoliyat diagrammasi 

Davlat diagrammasi 

 
Foydalanish holatlari diagrammasi 
(foydalanish holatlari diagrammasi) 

O'zaro ta'sir diagrammasi: 
o
Aloqa diagrammasi(UML2.0) / 
Hamkorlik diagrammasi (UML1.x) 
o
 
O'zaro ta'sirning umumiy 
diagrammasi(UML2.0) 
o
Ketma-ketlik diagrammasi 
o
Sinxonizatsiya 
diagrammasi(UML2.0) 

---

2.
Nazariy qism 
UML birlashtirilgan modellashtirish tilini anglatadi. Bu dasturiy ta'minot 
tizimlarini loyihalash va hujjatlashtirish uchun ishlatiladigan vizual modellash tili. 
UML standartlashtirilgan diagrammalar va belgilar to'plamini taqdim etadi, bu esa 
ishlab chiquvchilarga tizimning tuzilishi, xatti-harakati va munosabatlarini 
tushunishga imkon beradi.
UML diagrammalarini ikkita asosiy turga bo'lish mumkin: strukturaviy 
diagrammalar va xatti-harakatlar diagrammasi. Strukturaviy diagrammalar 
tizimning tarkibiy qismlari, sinflari, ob'ektlari va ular orasidagi munosabatlar kabi 
statik tomonlarini ifodalaydi. Strukturaviy diagrammalarga misollar sinf 
diagrammalari, ob'ektlar diagrammalari, komponentlar diagrammalari va 
joylashtirish diagrammalarini o'z ichiga oladi.
Xulq-atvor diagrammalarida esa tizimning o'zaro ta'siri, holat o'zgarishi va 
jarayon oqimlari kabi dinamik tomonlari tasvirlangan. Xulq-atvor diagrammalariga 
misol sifatida foydalanish holatlari diagrammalari, faoliyat diagrammalari, ketma-
ketlik diagrammalari va holat mashinasi diagrammalari kiradi. 
UML dasturiy ta'minotni ishlab chiqishda keng qo'llaniladi, chunki u dasturiy 
ta'minot tizimlarini vizualizatsiya qilish, belgilash, qurish va hujjatlashtirishda 
yordam beradi. Bu ishlab chiquvchilarga tizimlarni amalga oshirishdan oldin ularni 
tahlil qilish va loyihalash imkonini beradi, bu esa jamoa a'zolari va manfaatdor 
tomonlar o'rtasida yaxshiroq muloqotni osonlashtiradi. 
3.
Individual loyiha haqida ma’lumot 
Pitsa yetkazib berish xizmati tizimi - qabul qilish paytidan "oxirgi milgacha" 
bo`lgan butun siklni o'z ichiga olgan yetkazib berish xizmatini 
avtomatlashtirishning kompleks yechimi. Bu tizim kompaniyaning mahsuloti 
buyurtmalarni avtomatik ravishda kuryerlar, hududiy zonalar va vaqt oynalari 
orqali taqsimlaydi. Bundan tashqari, tizim birinchi mil funksiyasiga ega: uning 
yordamida yukni qabul qilishdan tortib to oxirgi xaridorgacha yetkazib berish 
zanjirini bitta tizim bilan “yopish” mumkin. 

---

4.
UML diagrammalari yordamida individual loyiha dasturi
ning yaratilgan
mavhum modeli 
ekran tasviri 
5.
Xulosa 
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, UML tizim dizaynlarini ko'rsatish va 
vizualizatsiya qilish uchun dasturiy ta'minot muhandisligida muhim vositadir. 
Uning standartlashtirilgan tili va turli diagramma turlari tizimning tuzilishi va 
xatti-harakati bilan bog'lanish va hujjatlashtirishga yordam beradi, bu esa uni 
dasturiy ta'minotni ishlab chiqish jarayonining muhim qismiga aylantiradi. 

---