Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Kənd tə­sər­rü­fa­tı. Aq­rar böl­mə­də əha­li­nin 60 %-i məş­ğul­dur. ÜDM-un 15,5 %-i kənd tə­sər­rü­fa­tı­. Tor­pa­ğın sa­hi­bi döv­lət­dir və tor­paq sa­hi­bi – mül­kə­dar­lar­dan ver­gi alı­nır. İri və or­ta tor­paq sa­hib­lə­ri tor­pa­ğı ica­rə­yə ve­rir. Ki­çik sa­hib­kar­lar öz tor­paq sa­hə­lə­ri­ni öz­lə­ri be­cə­rir, bə­zən isə ica­rə­yə ve­rir­lər. öl­kə­də hə­lə də xır­da kənd­li tə­sər­rü­fat­la­rı üs­tün­lük təş­kil edir və tor­paq­sız kənd­li­lə­rin sa­yı çox­dur.

Kənd tə­sər­rü­fa­tı­na döv­lə­tin ka­pi­tal qo­yu­lu­şu, «ya­şıl in­qi­lab»ın nai­liy­yət­lə­ri dən­li bit­ki­lər yı­ğı­mı­nın yük­səl­mə­si­nə sə­bəb ol­du. Öl­kə­də hər il or­ta he­sab­la 273 mln. ton ta­xıl yı­ğı­lır. ta­xıl və di­gər ər­zaq məh­sul­la­rı­nın adam­ba­şı­na is­teh­la­kı­na gö­rə hə­lə də aşa­ğı sə­viy­yə­də­dir. Öl­kə­də əha­li­nin ək­sə­riy­yə­ti do­yun­ca ye­mir və ac­la­rın sa­yı da çox­dur.

qə­dim əkin­çi­lik mə­də­niy­yə­ti­nə ma­lik döv­lət­dir. Öl­kə­də su­var­ma əkin­çi­li­yi in­ki­şaf et­miş­dir. Su­va­­rı­lan tor­paq sa­hə­si­nə gö­rə Çin­dən ge­ri qa­lır. Öl­kə­də çox say­da su an­ba­rı, ka­nal­lar, mü­rək­kəb ir­ri­­qa­si­ya sis­te­mi ya­ra­dıl­mış­dır. Əkin sa­hə­lə­ri­nin 40 %-i su­va­rı­lır.

Kənd tə­sər­rü­fa­tın­da bit­ki­çi­lik apa­rı­cı sa­hə­dir. Be­cə­ri­lən tor­paq sa­hə­si­nə gö­rə Hin­dis­tan dün­ya­da ABŞ-dan son­ra 2-ci yer­də­dir. iki kənd tə­sər­rü­fa­tı möv­sü­mü – yay (xa­rif) və qış (ra­bi) var­dır. Yay möv­sü­mün­də əkin­lər ma­yın axı­rı, iyu­nun əv­vəl­lə­ri apa­rı­lır, məh­sul yı­ğı­mı sent­yabr-no­yab­ra tə­sa­düf edir. Qış möv­sü­mü okt­yabr-no­yabr­da baş­la­yır, mart-ap­rel ay­la­rın­da ba­şa ça­tır. Məh­sul yı­ğı­mı əsa­sən yay möv­sü­mün­də çox olur. Əkin sa­hə­lə­ri­nin 80%-i ər­zaq məh­sul­la­rı­nın, çəl­ti­k(çay va­di­lə­ri və al­lü­vi­al dü­zən­lik­lər­də). Ta­xıl yı­ğı­mı­nın 1/3-i buğ­da­-qış möv­sü­mün­də qu­raq ra­yon­lar­da əki­lir və sü­ni su­var­ma­ya əsas­la­nır. Qar­ğı­da­lı, da­rı, ar­pa dəm­yə şə­kil­də be­cə­ri­lir. Pax­la­lı bit­ki­lər, kar­tof əkin­lə­ri ge­niş ya­yıl­mış­dır və əha­li­nin qi­da­sın­da mü­hüm əhə­miy­yət kəsb edir.

Tex­ni­ki bit­ki­lər­dən pam­bıq, cüt, çay kol­la­rı, şə­kər qa­mı­şı, yağ­lı bit­ki­lər əkin­lə­ri­. Qı­sa­lif­li pam­bıq De­kan yay­la­sın­da, uzun­lif­li pam­bıq su­va­rı­lan tor­paq­lar­da be­cə­ri­lir. Cut Qər­bi Ben­qal­da, çay plan­ta­si­ya­la­rı da­ğə­tə­yi ra­yon­lar­da be­cə­ri­lir. tü­tün, hind qo­zu, qəh­və ağa­cı, ba­nan, ana­nas, sit­rus bit­ki­lə­ri, əd­viy­yat və s. be­cə­ri­lir. so­ya, şə­kər çu­ğun­du­ru, gü­nə­­ba­xan əkin­lə­ri ge­niş­lən­di­ril­miş­dir.

Hin­dis­tan­da hey­van­dar­lıq zə­if in­ki­şaf edib. in­du­iz­mə eti­qad edən­lər mal əti ye­mir­lər. La­­kin onun sü­dü və də­ri­sin­dən is­ti­fa­də olu­nur. İri­buy­nuz­lu mal­­qa­ra kənd­li tə­sər­rü­fat­la­rın­da qoş­qu qüv­və­si ki­mi is­ti­fa­də olu­­nur. Cə­nub və qərb əya­lət­lə­ri­nin sa­hil ra­yon­la­rın­da ba­lıq­çı­lıq in­ki­şaf et­di­ri­lir.

SUAL 43. Hindistanın iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

Müs­tə­qil­lik əl­də et­dik­dən son­ra Hin­dis­tan nis­bə­tən qı­sa müd­dət ər­zin­də müx­tə­lif sa­hə­lər­də, o cüm­lə­dən iq­ti­sa­­diy­yat­da mü­hüm nai­liy­yət­lər qa­za­na bil­miş­dir. O, ÜDM həc­­mi­nə gö­rə dün­ya­da 7-ci, el­mi-tex­ni­ki sa­hə­də ix­ti­sas­lı mü­tə­­xəs­­sis­lə­rin sa­yı­na gö­rə qa­baq­cıl yer­lər­dən bi­ri­ni tu­tur. Hər­bi sa­­hə­də or­du­su­nun sa­yı­na gö­rə iri döv­lət­lər­dən­dir, nü­və si­la­hı­na ma­lik­dir.

Müa­sir Hin­dis­ta­nın iq­ti­sa­diy­ya­tı ço­xuk­lad­lı ol­ma­sı ilə sə­ciy­yə­lə­nir. Xır­da əm­təə üsu­lu ge­niş ya­yıl­mış­dır. Bir sı­ra sa­hə­lər­də (ener­ge­ti­ka, me­tal­lur­­gi­ya, ma­şın­qa­yır­ma, kim­ya, su­var­ma tə­sər­rü­fa­tı, nəq­liy­yat, ra­­bi­tə), bank sa­hə­sin­də və xa­ri­ci ti­ca­rət­də bank sek­to­ru həll­­e­di­ci rol oy­na­yır. Müa­sir Hin­dis­tan­da bu sek­to­ru döv­lət-ka­pi­ta­list üsu­lu təş­kil edir. İq­ti­­sa­­diy­­ya­ta müs­bət tə­sir edən amil­lər sı­ra­sın­da bol və ucuz iş­çi qüv­­və­si­nin ol­ma­sı­nı, da­xi­li ba­za­rın ge­niş­li­yi­ni və s. gös­tər­mək olar.