Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Əha­li. 2018-ci il öl­kə əha­li­si­nin sa­yı 66,1 mln. nə­fə­rə ya­xın­­laş­mış­dır. 2030-cu ilə qə­dər Bri­ta­ni­ya­da əha­li­nin sa­yı 80 mil­yon nə­fə­rə ça­ta­caq.

İn­gil­tə­rə, Uels və Şot­lan­di­ya­nın cə­nu­bun­da ya­şa­yan in­­gi­lis­­lər müa­sir Bri­ta­ni­ya­nın əsas əha­li­si­ni təş­kil edir­lər (83,6%). Şot­­lan­di­ya­lı­lar 9%, ir­lan­di­ya­lı­lar, uelsli­lər (val­­li­lər, qa­lı­lar, val­lon­lar). Öl­kə­nin döv­lət di­li in­gi­lis di­li, şot­lan­di­ya­lı­lar və uels­li­lər (kelt di­li) da­nı­şır­lar, adət-ənə­­nə­lə­ri­ni sax­la­yır­lar.

İr­lan­di­ya­lı­lar Şi­ma­li İr­lan­di­ya­da və öl­kə­nin bü­tün sə­­na­ye ra­yon­la­rın­da ya­şa­yır. Şi­ma­li İr­lan­di­ya­da ya­şa­yan ir­lan­di­ya­lı­lar ols­ter­li ad­lan­dı­rır­lar. Uels ya­rı­ma­da­sın­da isə val­li­lər ad­lan­dı­ran uelsli­lər məs­kun­la­şıb. Bri­ta­ni­ya­da Vest-Hind və Hin­dis­tan, Pa­kis­tan, Tür­ki­yə, Pol­şa, İta­li­ya, Fran­sa öl­kə­lər­dən gəl­mə­lər ya­şa­yır. Bu­ra­da 500 min­dən çox yə­hu­di­nin də ya­şa­ma­sı qey­də alı­nıb. Öl­kə əha­li­si­nin 4 % «Bir­lik» öl­kə­lə­rin­dən olan im­miq­rant­la­rın pa­yı­­na dü­şür və bu gös­tə­ri­ci art­maq­da da­vam edir.

Di­ni eti­qad­la­rı­na gö­rə pro­tes­tant (anq­li­kan), ir­land­la­r ka­to­lik­lər­dir.

Bri­ta­ni­ya əha­li­nin or­ta sıx­lıq hər km²-ə 270 nə­fər ur­ba­ni­za­si­ya sə­viy­yə­si ən yük­sək olan öl­kə­lər­dən­dir. Əha­li­nin 85%-dən ço­xu şə­hər­lər­də ya­şa­yır. Bri­ta­ni­ya­da or­ta ömür müd­də­ti 80,1-dir: 15 ya­şın­dan yu­xa­rı əha­li­nin 99%-i sa­vad­lı­dır.

SUAL 9. Britaniyanin iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

B.Bri­ta­ni­ya yük­sək sə­viy­yə­də in­ki­şaf et­miş sə­na­ye öl­kə­si­dir. Sə­na­ye məh­su­lu­nun həc­mi­nə, elm­tu­tum­lu sa­hə­lə­rin in­ki­şa­fı­na gö­rə dün­ya­da se­çi­lən döv­lət­lər­dən bi­ri­dir. Sə­na­ye məh­su­lu­nun ümu­mi həc­mi­nə gö­rə dün­ya öl­kə­lə­ri ara­sın­da Fran­sa ilə ABŞ, Çin, Ya­po­ni­ya və AFR-dən son­ra dör­dün­cü-be­şin­ci yer­lə­ri bö­lüş­dü­rür. XIX əs­rin axır­la­rı­na­dək B.Bri­ta­ni­ya iq­ti­sa­di cə­hət­dən dün­ya­nın 1-ci öl­kə­si idi. Hə­min əs­rin axır­la­rın­dan öl­kə­nin qey­ri-bə­ra­bər in­ki­şa­fı ilə ABŞ və Al­ma­ni­ya­dan ge­ri qal­ma­ğa baş­la­mış, xa­ri­ci ba­zar­lar­da əv­vəl­ki in­hi­sar­çı möv­qe­yi­ni itir­miş­dir.

Müs­təm­lə­kə­çi­li­yin in­ki­şa­fı ilə Bri­ta­ni­ya­nın ma­liy­yə ka­pi­ta­lı, Bri­ta­ni­ya im­pe­ri­ya­sı döv­lət­lə­ri­nə, Çin, Ya­xın və Or­ta Şərq öl­kə­lə­ri­nə ix­rac olu­nur və xa­ri­ci ba­zar­dan onun ası­lı­lı­ğı da­ha da ar­tır­dı. Elm­tu­tum­lu is­­teh­sal sa­hə­si­nin möv­qe­yi möh­kəm­lən­miş­dir, iq­ti­sa­diy­ya­tın struk­­tu­ru post­sə­na­ye xa­rak­te­ri al­mış­dır (70% - xid­mət sa­hə­lə­ri, 20%- sə­na­ye, 2%- kənd tə­sər­rü­fa­tı, me­şə və ba­lıq­çı­lıq tə­sər­rü­fa­tı).

Sə­na­ye. Bri­ta­ni­ya­da köh­nə və ye­ni sə­na­ye sa­hə­lə­ri möv­­cud­dur. Kö­mür­çı­xar­ma, to­xu­cu­luq, ye­yin­ti, ma­şın­qa­yır­ma, me­tal­­lur­­gi­ya-köh­nə sa­hə­lə­r, neft və tə­bii qaz çı­xa­rıl­ma­sı, dəz­gah­­qa­yır­ma, kim­ya, elekt­ro­ni­ka, avia­si­ya, hər­bi-kos­mik sə­na­ye ye­ni sə­na­ye sa­hə­lə­ri­. Sin­te­tik lif­lər, yu­yu­cu mad­də­lər, plas­tik küt­lə­lər, kim­yə­vi güb­rə­lər is­teh­sa­lı­na gö­rə dün­ya miq­ya­sın­da qa­baq­cıl möv­qe­yə ma­lik­dir.