Sug’urta bozori haqida ma’lumotlarni to’plash va tahlil etish usullari

2. SUG’URTALOVCHILAR
Sug’urtalovchi - bu tijorat tashkiloti hisoblanadigan, tegishli turdagi sug’urtalashni amalga oshirish uchun litsenziyaga ega bo’lgan va sug’urta shartnomasiga muvofiq sug’urta to’lovi (sug’urta puli) to’lash majburiyatini o’z zimmasiga oladigan yuridik shaxs.
Sug’urtalovchilar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tashkiliy-huquqiy shakllarda tashkil etiladi. Davlat sug’urta tashkilotlari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va O’zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari asosida tashkil etiladi.
Sug’urtalovchi quyidagi huquqlarga ega:
· qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda va shartlarda sug’urtalash (qayta sug’urtalash) shartnomalarini tuzish va bajarish;
· o’z majburiyatlarini belgilangan tartibda O’zbekiston Respublikasidan tashqarida qayta sug’urtalash;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan tartibda va shartlarda investitsiya faoliyatini amalga oshirish;
· sug’urtalash (qayta sug’urtalash) sohasida mutaxassislarning malakasini oshirish, shuningdek sug’urta agenti sifatida sug’urta vositachiligi bilan bog’liq bo’lgan faoliyatni amalga oshirish;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan tartibda va shartlarda sug’urta hodisalari yuz berishining oldini olish va ogohlantirish chora-tadbirlarini moliyalashtirish;
· qonun hujjatlariga muvofiq sug’urtalovchi tomonidan amalga oshirilayotgan sug’urta turlari bo’yicha qoidalar (shartlar)ni belgilash;
· huquqni muhofaza qilish organlari, sudlar, tibbiyot, seysmologiya, veterinariya, gidrometeorologiya tashkilotlaridan va boshqa tashkilotlardan sug’urta tovoni miqdorini belgilash uchun zarur bo’lgan tegishli axborot va hujjatlarni belgilangan tartibda so’rash va olish;
· sug’urta agentlari, sug’urtalash va qayta sug’urtalash brokerlari, sug’urta bozorining boshqa professional qatnashchilari bilan tegishli shartnomalar tuzish;
· qonun hujjatlarida va yoki sug’urtalash (qayta sug’urtalash) shartnomasida belgilangan hollarda va tartibda sug’urta tovonini tiklashni rad etish, sug’urta shartnomasini muddatidan oldin bekor qilish;
· sug’urtalash (qayta sug’urtalash) shartnomasida nazarda tutilgan tartibda sug’urtalanuvchi tomonidan ma’lum qilingan axborotni tekshirish, sug’urtalanuvchi tomonidan sug’urta shartnomasi talablari va shartlari bajarilishini nazorat qilish;
· xorijiy sug’urtalovchilarga syurveyer va adjaster xizmatlari ko’rsatish;
· ilgari sug’urtalovchi tomonidan o’z ehtiyojlari uchun olingan yoki sug’urta shartnomasini amalga oshirish natijasida uning ixtiyoriga berilgan mol-mulkni sotish yoki ijaraga berish;
· O’zbekiston Respublikasining reyting tashkilotlari va xorijiy reyting tashkilotlari reytingini olish;
· o’zining alohida bo’linmalarini tashkil etish.
Shuningdek, sug’urtalovchi qonun hujjatlariga va o’zi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin.
Sug’urtalovchilarning huquqlari bilan bir qatorda tegishli majburiyatlari ham mavjud bo’lib, ular quyidagilardan iborat:
· sug’urta faoliyati to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya qilish;
· qonun hujjatlari talablariga muvofiq sug’urta faoliyatini amalga oshirishda olingan axborotning mahfiyligini ta’minlash;
· o’zi vakolat bergan sug’urta agentlari reestrini yuritish;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining talabi bo’yicha qonun hujjatlarida belgilangan axborotni taqdim etish;
· sug’urta hodisasi yuz berganda qonun hujjatlarida yoki sug’urtalash (qayta sug’urtalash) shartnomasida nazarda tutilgan muddatlarda barcha zarur hisob-kitoblarni amalga oshirish va sug’urta tovoni to’lash;
· firmaning nomi, tashkiliy-huquqiy shakli yoki joylashgan joyi o’zgargan taqdirda bu haqdagi axborotni ommaviy axborot vositalari orqali sug’urtalanuvchilar e’tiboriga yetkazish, o’zi bajarayotgan bir yildan ortiq muddatli sug’urtalash (qayta sug’urtalash) shartnomasi bo’yicha esa - yozma shaklda yetkazish;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan tartibda va shartlarda sug’urta zaxiralarini shakllantirish va joylashtirish;
· qonun hujjatlarida belgilangan tartibda har yili majburiy auditorlik tekshiruvidan o’tish;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilangan tartibda bir yilda kamida bir marta aktuar tekshiruvdan o’tish;
· O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilangan shakllar bo’yicha, tartibda va muddatlarda yillik moliyaviy hisobotni e’lon qilish;
· qonun hujjatlarida belgilangan tartibda buxgalteriya hisobini yuritish, moliyaviy, statistik, soliq axborotini va boshqa axborotni tuzish.
Sug’urtalovchi qonun hujjatlariga va o’zi tuzgan shartnomalarga muvofiq boshqa majburiyatlar ham olishi mumkin.
Sug’urtalovchilar sug’urtani amalga oshirish bilan bevosita bog’liq bo’lmagan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishlari mumkin emas.