ŞÜKÜr mustafa, İLTİfat ləTİfov ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün

 
Be-
rillium yarımqrupu metallarından ən əhəmiyyətlisi kalsiumdur.
 
 
Kalsium  
Kəşfi. Kalsiumu ilk dəfə 1808-ci ildə ingilis alimi Devi kalsium duzlarının ərinti-
sinin elektrolizindən almışdır.  Latınca  calx – “yumşaq daş, əhəng ” deməkdir. 
5 
 
– Nə üçün Ca, Sr, Ba və Ra elementləri qələvi-torpaq metalları adlanır?  
– Nə üçün bu metalların reduksiyaedici xassələri eyni dövrdə yerləşmiş qələvi 
metalın reduksiyaedici xassələrindən zəifdir? 
 
Be yarımqrupu elementlərin hamısının havada adi şəraitdə oksidləşməsinə baxmayaraq, 
onlardan yalnız qələvi-torpaq metalları ağ neftdə saxlanılır. Bu məlumata əsasən suallara 
cavab verin: 
– Be, Mg və Ca metallarından hansının ikisinin səthində əmələ gələn oksid təbəqəsi bu 
metalları korroziyadan qoruya bilir? Cavabınızı əsaslandırın. 
– CaO, MgO və BeO oksidlərindən hansı adi şəraitdə həm su, həm də karbon qazı ilə 
qarşılıqlı təsirdə olur? Bu reaksiyaların molekulyar tənliklərini tərtib edin. 
– Sizcə, bu üç oksiddən hansı amfoter xassəlidir? Nə üçün? 
– Oksidlərdən hansı sönməmiş əhəng adlanır? Sizcə, bu oksid nə üçün belə adlanır? 
 
 
 
Fəaliyyət
Be yarımqrupu elementləri oksidlərinin xassələri

 
 
28 
 
Dövri sistemdə mövqeyi və atomunun quruluşu. Kalsium 4-cü dövr, II qrupun 
əsas yarımqrup elementidir; atomu 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
4s
2
  elektron formuluna malikdir. 
Təbiətdə yayılması. Kalsium Yer qabığında yayılmasına görə 5-ci elementdir. 
Təbiətdə yalnız birləşmələr şəklində rast gəlinir. Bunlardan ən mühümləri – kalsit 
CaCO
3
 (mərmər, əhəngdaşı, təbaşirin əsas tərkib hissəsi), dolomit CaCO
3
·MgCO
3
, 
gips CaSO
4
·2H
2
O, anhidrit CaSO
4
, fosforit Ca
3
(PO
4
)
2
, flüor-, xlor- və hidroksoapatit 
3Ca
3
(PO
4
)
2
·CaX
2
 (X = F,Cl,OH) və flüoritdir CaF
2
.  İnsan orqanizmində  sümük  və 
dişlərdə fosfatlar şəklində 2%-ə qədər kalsium olur.
 
 
Kalsiumun mineralları 
 
 
 
Alınması. Kalsium sənayedə kalsium-xloridin ərintisinin elektrolizi ilə alınır:  
 
CaCl
2
(ərinti)
 


z
-
el
Ca  +  Cl
2
 
Fiziki xassələri. Kalsium gümüşü-ağ rəngli, kifayət qədər bərk, yüngül (
 = 1,55 
q/sm
3
), ərimə temperaturu 851°C olan metaldır. 
Kimyəvi  xassələri.  Kalsium  havanın  oksigeni  və  su  buxarı  ilə  qarşılıqlı  təsirdə 
olur. Bu səbəbdən onu ağ neftdə saxlayırlar. Adi şəraitdə kalsium həmçinin halogen-
lərlə, qızdırıldıqda isə digər qeyri-metallarla asanlıqla qarşılıqlı təsirdə olur: 
2Ca + O
2 
 2CaO            Ca  + Cl
2  
 CaCl
2
                     Ca + H
2


 
t
CaH
2     
 
Ca   + S


 
t
CaS
    
 
3Ca + 2P


 
t
Ca
3
P
2    
kalsium-fosfid
 
3Ca + N
2


 
t
Ca
3
N
2   
  
Ca + 2C


 
t
CaC
2     
kalsium-karbid 
 
Kalsium sudan və duru turşulardan (nitrat turşusundan başqa) hidrogeni sıxışdırıb 
çıxarır: 
Ca + 2H
2
O 
 Ca(OH)
2
 + H
2
                      Ca + 2HCl  CaCl
2
 + H
2
 
Maqnezium və kalsium metalları titan, vanadium, volfram və s. metalları onların 
oksidlərindən reduksiya edir. 
Tətbiqi. Kalsium müxtəlif ərintilərin (məsələn, diyircəkli yastıqların hazırlanması 
üçün lazım olan qurğuşun-kalsium ərintisinin) alınmasında, bəzi çətinəriyən metalları 
(titan, sirkonium və s.) onların oksidlərindən reduksiya etmək üçün istifadə olunur.    
Təyini. Kalsiumun birləşmələri alovu kərpici-qırmızı rəngə boyayır. 
kalsit
əhəngdaşı
mərmər
təbaşir
 

 
 
 
29 
•   II  fəsil  •  
Əsas yarımqrup metalları 
•
1 
 
 
 
 
1. II qrupun əsas yarımqrup elementləri haqqında səhv ifadəni müəyyən edin. 
A) s-elementləridir   
B) hamısı iki valent elektronuna malikdir 
C) hamısı +2 oksidləşmə dərəcəsi göstərir                  
D) hamısı qələvi-torpaq metalları adlanır  
E) eyni dövrdə yerləşmiş qələvi metaldan az fəaldır 
2. Kalsiumun hansı birləşməsi təbiətdə tapılmır? 
A) CaCO
3          
B) CaSO
4
·2H
2
O       C) Ca(OH)
2
         D) Ca
3
(PO
4
)
2           
E) CaCO
3
·MgCO
3
 
3. Mümkün olan reaksiyaların tənliklərini tərtib edin. 
1. Mg +  H
2
O





C

20
        
       
2. Ca   +  H
2


 
t
                   
3. Ba  + H
2
O





C

20
                4. Ca  +  H
2
O





C

20
         5. Be  +  NaOH + H
2
O 
  
4. Kalsium haqqında hansı ifadələr doğrudur? 
1. təbiətdə həm sərbəst, həm də birləşmələr şəklində rast gəlinir 
2. maqneziumdan fəaldır                           
3. hidrogendən güclü reduksiyaedicidir 
4. ağır metaldır                                          
5. alovu kərpici-qırmızı rəngə boyayır 
5. Nə üçün Ca metalını sönməmiş əhəngin hidrogen və ya karbonla reduksiyası ilə almırlar? 
6. Kalsium və onun birləşmələrinin tətbiq sahələrini sadalayın. 
7. 555 kq kalsium-xloridin ərintisinin elektrolizindən neçə kq Ca alınar?  
A
r
(Ca) = 40; A
r
(Cl) = 35,5.  
8. Çevrilmələrin tənliklərini tərtib edin:Ca


 
1
CaCl
2


 
2
 Ca(NO
3
)
2


 
3
CaCO
3


 
4
CaO
 
Kalsium  sümük  hüceyrələrinin  yaranmasında  iştirak  edərək  sümük  və 
dişlərin  tərkibinin  əsas  elementidir.  Kalsium  ionları  ürəyin  fəaliyyətini  və 
qanın laxtalanmasını tənzimləyir.
Bu maraqlıdır 
 
• qələvi-torpaq  metalları • kalsit  •  apatitlər • kalsium-karbid • 
Açar sözlər
 
 
 
Öyrəndiklərinizi tətbiq edin və yoxlayın 
Kalsium-karbid və maqnezium-fosfidin hidrolizi 
32 q kalsium-karbiddən CaC
2
+2HOH
C
2
H
2
+Ca(OH)
2  
reaksiyası üzrə 90% çıxımla 
neçə litr (n.ş.) asetilen (C
2
H
2
) qazı alınar?                 
Həlli: 
1.  Reaksiyanın  tənliyinə  əsasən  əvvəlcə  asetilenin  nəzəri  gözlənilən  (100%  çıxımla) 
həcmini hesablayaq: 
2
2
2
2
)
OH
Ca(
 
H
C
 
2HOH
+
 
CaC
 
V
22,4
q
 
32
q
 
64


l
l
z.
я
n
              V
nəz.
 = 
l
l
2
,
11
64q
4
,
22
32q


 
2. Praktik çıxım 90% olduğu üçün alınan asetilenin faktiki həcmi: 
;
.
%
100
V
90%
prak.
няз
V


          
V
prak. 
= 
100%
2
,
11
90%
l

 = 10,8 l      olur. 
Məsələ. 0,5 mol maqnezium-fosfidin hidrolizindən neçə qram fosfin qazı (PH
3
) alınar? 
A
r
(P) = 31, A
r
(H) = 1. 
nü
mu
nə

 
 
30 
 
 K
ALSİUMUN SƏNAYEDƏ ALINAN MÜHÜM BİRLƏŞMƏLƏRİ. 
SUYUN CODLUĞU VƏ ONUN ARADAN QALDIRILMASI  
ÜSULLARI 
 
 
 
 
 
 
Kalsiumun əksər birləşmələri sənayedə CaCO
3
 tərkibli minerallardan alınır. Kal-
sium-karbonata təbiətdə təbaşir, əhəngdaşı və mərmər şəklində rast gəlinir. Ondan 
sönməmiş əhəng, karbon-dioksid, soda, çuqun və polad, şüşə, sement istehsalında, 
tikinti işlərində, torpaqların turşuluğunu azaltmaq üçün istifadə edilir.  
Kalsiumun birləşmələrindən CaO, Ca(OH)
2
, CaSO
4
·2H
2
O və CaC
2
 ilə tanış olaq. 
Kalsium-oksid  (texniki  adı  sönməmiş  əhəng)  –  ağ,  çətinəriyən  maddədir 
(t
ər.
=  2570°C).  CaO  əsasi  oksiddir.  Sənayedə  əhəngdaşının,  təbaşirin  1000– 
1200°C-də parçalanmasından alınır: 
 
CaCO
3
    1000°C   
 CaO + CO
2
  – 178 kC/mol 
 
Kalsium-oksiddən əsas etibarilə sönmüş əhəng və kalsium-karbid almaq üçün isti-
fadə edilir:  
3C  +  CaO


 
t
CaC
2
 + CO
 
Kalsium-hidroksid Ca(OH)
2
 qələvilərə aiddir. O, sönmüş əhəng, əhəng südü və 
əhəng suyu şəklində istifadə edilir.
 
1. Sönmüş əhəng – suda az həll olan (20°C-də bir litr suda 1,56 q) boz rəngli tozdur. 
Onun qum, su ilə qarışığı tikinti və ya əhəng məhlulu adlanır və tikinti işlərində istifadə 
edilir. Tikinti məhlulunun bərkiməsi aşağıdakı tənliklər üzrə baş verir: 
  CO
2
(havadan)
 + Ca(OH)
2 
 CaCO
3
 + H
2
O;     SiO
2
 + Ca(OH)
2 
 CaSiO
3
 + H
2
O 
2. Əhəng südü – südə oxşayan asılqan olub sönmüş əhəngin su ilə qarışdırılma-
sından alınır. Ondan xlorlu əhəngin alınmasında, müvəqqəti codluğun aradan qal-
dırılmasında,  şəkər  istehsalında,  bitki  xəstəliklərinə  qarşı  mübarizə  vasitələrinin 
hazırlanmasında, binaların və ağacların gövdələrinin ağardılmasında istifadə edilir.
 
3. Əhəng suyu – kalsium-hidroksidin şəffaf məhlulu olub əhəng südünü süzməklə 
alınır. Laboratoriyada ondan karbon-dioksidi təyin etmək üçün istifadə edilir: əhəng 
6 
 
– Sizcə, sönmüş əhəngin və əhəng suyunun tərkibinə kalsiumun hansı birləşməsi 
daxildir? 
– Əhəng suyundan hansı qazın təyinində istifadə olunur?            
 
Əhəngin söndürülməsi reaksiyası (H
2
O + CaO 
 Ca(OH)
2
 + Q) əsasında suallara cavab 
verin. 
– Göstərilən reaksiya kimyəvi reaksiyaların hansı növlərinə aiddir? 
– Kalsiumun tənlikdə göstərilən birləşmələrinin praktik əhəmiyyəti nədən ibarətdir?  
– Sizcə, uzaq keçmişdə bu reaksiyanın praktik əhəmiyyəti nədən ibarət idi?  
 
 
Fəaliyyət 
Əhəngin söndürülməsi reaksiyası haqqında
 

 
 
 
31 
•   II  fəsil  •  
Əsas yarımqrup metalları 
•
1 
suyunun içərisindən karbon-dioksid buraxıldıqda məhlulda kalsium-karbonatın əmələ 
gəlməsi nəticəsində bulantı alınır (t. 
a
). Lakin CO
2
 uzun müddət buraxıldıqda kalsium-
karbonat suda həll olan kalsium-hidrokarbonata çevrilir və bulantı itir (t. 
b
): 
(a)  
CO
2 
+ Ca(OH)
2 
 CaCO
3
+ H
2
O     
(b)  
CO
2 
+ H
2
O + CaCO
3
  Ca(HCO
3
)
2
 
 
Xlorlu (ağardıcı) əhəng – sönmüş əhənglə xlorun qarşılıqlı təsirindən alınır:  
 
2Cl
2
 + 2Ca(OH)
2
   Ca(ClO)
2
 +
 CaCl
2
+
 2H
2
O
xlorlu  əhəng
 
Xlorlu  əhəng  boyaların  ağardılmasında,  dezinfeksiya  və  deqazasiya  işlərində 
geniş istifadə edilir.
 
 
 
 
Gips CaSO
4
·2H
2
O təbiətdə rast gəlinir və ona görə təbii gips adlanır. Təbii gipsi 
150–180°C-də qızdırdıqda alebastr və ya yandırılmış gips (CaSO
4
)
2
·H
2
O alınır: 
 
2CaSO
4
·2H
2
O





С
180
–
150
(CaSO
4
)
2
·H
2
O + 3H
2
O 
                                                                                                  alebastr 
 
Alebastrın su ilə qarışığı tez bərkiyir, belə ki, o özünə su birləşdirib yenidən gipsə 
çevrilir.  Yandırılmış  gipsin  bu  xassəsi  bədii  məmulatların,  təbabətdə  gips  sarğı-
larının hazırlanmasında, qum və su ilə qarışığı isə tikinti işlərində istifadə edilir. 
180°C-dən yuxarı temperaturda təbii gips kristallaşma suyunu tam itirərək susuz 
(ölü) gipsə (CaSO
4
) çevrilir. Alebastrdan fərqli olaraq ölü gips özünə suyu birləş-
dirmir:  
CaSO
4
·2H
2
O 

 



С
180
t
CaSO
4
 + 2H
2
O 
 
Kalsium-karbiddən CaC
2
 texnikada asetilen almaq üçün istifadə olunur. 
 
Suyun codluğu və onun aradan qaldırılması üsulları 
• Tərkibində az miqdarda Ca
2+
 və Mg
2+
  ionları olan suya yumşaq su, bu ionların 
miqdarı çox olan suya isə cod su deyilir.  
 
Cod su bir çox texniki və məişət məqsədləri üçün yararlı deyil. 
 
 
 
 
Bilik qutusu 
• Xlorlu əhəngin aktiv hissəsi kalsium-hipoxloritdir. Bu duzun hidrolizindən 
və ya havadakı karbon qazı ilə su buxarının birgə təsirindən davamsız, asan parçalanan 
hipoxlorit  turşusu  (HClO)  əmələ  gəlir.  Sonuncunun  parçalanması  nəticəsində  alınan 
atomar oksigen boyaları oksidləşdirərək onları rəngsizləşdirir:                      
 
   H
2
O+CO
2 
+ Ca(ClO)
2  
 CaCO
3 
+ 2HClO         2HClO 
 2HCl + 2O  2HCl + O
2
 
 
 
Bilik qutusu 
• Cod sudan istifadə etdikdə buxar qazanlarında qalın təbəqəli ərp əmələ 
gəlir ki, bu da buxar qazanlarının dağılmasına və çoxlu yanacaq sərfinə səbəb olur; yu-
yulma prosesində parçaların keyfiyyəti aşağı düşür və çoxlu sabun sərf olunur:
      
 
    2C
17
H
35
COONa  +  M
2+  
 (C
17
H
35
COO)
2
M
  +  2Na
+
 
                                    
sabun                               (M
2+
 = Ca
2+
, Mg
2+
) 

 
 
32 
 
Ona  görə  suyun  codluğu  aradan  qaldırılır,  yəni 
Ca
2+ 
və Mg
2+
 ionları çökdürülür. 
Suyun codluğu karbonatlı (müvəqqəti) və qeyri-
karbonatlı (daimi) olmaqla iki yerə ayrılır. 
Karbonatlı codluğu  maqneziumla kalsiumun 
hidrokarbonatları yaradır. Suyu qaynatdıqda, suya 
əhəng  südü  və  ya  soda  əlavə  etdikdə  karbonatlı 
codluq aradan qalxır: 
Ca(HCO
3
)
2 

 

C

100
CaCO
3
 + H
2
O + CO
2
 
 
Ca(HCO
3
)
2
 + Ca(OH)
2  
 2CaCO
3
 + 2H
2
O 
 
Ca(HCO
3
)
2
 + Na
2
CO
3 
 CaCO
3
   + 2NaHCO
3 
 
Qaynadıldıqda hidrokarbonatlar parçalanır və həll olmayan karbonatlara çevrilir. 
Məhz  bu  səbəbdən  belə  codluq  müvəqqəti codluq  adlanır.  Təbiətdə  müvəqqəti 
codluq əhəngdaşının, yaxud dolomitin karbon-dioksid və su ilə qarşılıqlı təsirindən 
əmələ gəlir: 
CaCO
3
 + CO
2
 + H
2
O 
 Ca(HCO
3
)
2 
 
Qeyri-karbonatlı və ya daimi codluğu kalsium və maqneziumun sulfat və xlorid 
duzları əmələ gətirir. 
Daimi codluq soda və ya natrium-ortofosfatın təsiri ilə aradan qaldırılır: 
 
    CaSO
4
 + Na
2
CO
3 
 CaCO
3
 + Na
2
SO
4 
 
3MgCl
2
 + 2Na
3
PO
4 
 Mg
3
(PO
4
)
2
 + 6NaCl
 
 
Soda və natrium-ortofosfatla həmçinin müvəqqəti codluğu da aradan qaldırmaq 
olur. 
Baxılan  tənliklər  əsasında  demək  olar  ki,  Ca
2+
  və  Mg
2+
  ionlarının  məhluldan 
çökdürülmə üsulları bu kationlarla “birləşmiş” turşu qalıqlarının təbiətindən asılıdır. 
 
Suyun ümumi codluğu onun karbonatlı və qeyri-karbonatlı codluqlarının cəmin-
dən ibarətdir. 
Codluq dərəcəsi kəmiyyətcə 1 l suda olan Ca
2+
 və Mg
2+
 kationlarının millimolla-
rının (mmol) sayı ilə ifadə edilir. Codluğu 2 mmol/l-dən az olan su – yumşaq, 2-dən 
10-dək olan – orta codluqlu, 10 mmol/l-dən yuxarı olan isə cod su sayılır. 
Məişət üçün yararlı olan suyun codluğu 7 mmol/l-dən çox olmamalıdır. 
Suyun yumşaldılmasında kationitlərdən də istifadə edilir. Tərkibində xa-
rici mühitin ionları ilə dəyişilə bilən mütəhərrik ionlar olan bərk maddələr 
ionitlər adlanır. İonitin tərkibindəki mütəhərrik ion kation olduqda o, ka-
tionit, anion olduqda isə anionit adlanır. Suyun codluğunu aradan qal-
dırmaq  üçün  kationitlər  kimi  iondəyişdirici  qatranlar  və  alümosilikatlar, 
məsələn, Na
2
[Al
2
Si
2
O
8
·nH
2
O] tətbiq edilir.
 
 
Bu maraqlıdır 
Elektrik 
spiralı 
üzərində 
ərp 

 
 
 
33 
•   II  fəsil  •  
Əsas yarımqrup metalları 
•
1 
 
 
 
1. Hansı reaksiya praktik əhəmiyyət kəsb etmir? 
A) CaCO
3


 
t
CaO + CO
2                                  
 
 
        
 
B) 2Ca + O
2 
 2CaO               
C) CaO + H
2
O 
 Ca(OH)
2 
 
 
 
 
 
 
         
D) Ca(OH)
2
 + CO
2 
 CaCO
3
 + H
2
O        
E) 2Ca(OH)
2 
+ 2Cl
2 
 Ca(ClO)
2 
+ CaCl
2 
+ 2H
2
O
 
 
2. Hansı birləşmədən suyun həm müvəqqəti, həm də daimi codluğunu aradan qaldırmaq 
üçün istifadə olunur? 
А) Na
2
CO
3
           B) NaHCO
3
       C) Na
2
SO
4
           D) Ca(OH)
2
   
              
Е) Ca(HCO
3
)
2
 
3. Aşağıdakı ifadələr hansı maddəyə aiddir? 
1. ekzotermik reaksiya üzrə alınır                  
2. xlorlu əhəngin alınmasında istifadə olunur 
3. əhəng suyunun tərkibinə daxildir          
 
4. CO
2
-nin təyinində istifadə olunur 
A) Ca(OH)
2
         B) CaO          C) HClO                D) Ca(HCO
3
)
2
         E) Ca(ClO)
2
 
4. Hansı reaksiyalar üzrə suyun müvəqqəti codluğu aradan qaldırılır? 
1. Ca(HCO
3
)
2


С
100
                              
2. Mg(HCO
3
)
2
  + Na
2
CO
3  
 
3. Ca(HCO
3
)
2
   + NaHCO
3
   
            
4. Ca(HCO
3
)
2
   + Ca(OH)
2 
 
A) 1,2,3,4                B) yalnız 1        C) yalnız 4                D) yalnız 2           E) 1,2,4 
5. Kalsiumun (və ya maqneziumun) hansı birləşmələrinin suda mövcudluğu suyun müvafiq 
olaraq müvəqqəti və daimi codluğuna səbəb olur? 
6. Xlorlu əhəngin ağardıcı xassəsi nə ilə əlaqədardır? 
7. 100 kq kalsium-karbonat 22 kq karbon qazı alınanadək qızdırılmışdır. Bərk qalıqda kal-
sium-oksidin kütlə payını (%-lə) hesablayın. 
M
r
(CaCO
3
)=100; M
r
(CO
2
)=44; M
r
(CaO)=56. 
8. Codluq dərəcəsi 7 mmol/l olan suyun 100 ml-də neçə mq Ca
2+
 ionu var? 
(Mg
2+
 ionu nəzərə 
alınmır). 
9. Alebastr və gipsdə suyun kütlə paylarını (%) hesablayın. 
M
r
(H
2
O) = 18, M
r
(CaSO
4
) = 136. 
10. Aşağıdakı çevrilmələrin tənliklərini tərtib edin. 
Ca 


 
1
CaH
2


 
2
 
Ca(OH)
2


 
3
CaCO
3


 
4
 CaCl
2


 
5
 Ca
3
(PO
4
)
2 
 
 
 • mərmər  • sönmüş əhəng  • əhəng südü  • əhəng suyu  • xlorlu 
əhəng • gips • müvəqqəti və daimi codluq • codluq dərəcəsi • 
Açar sözlər
 
 
 
Öyrəndiklərinizi tətbiq edin və yoxlayın 

 
 
34 
 
 B
OR YARIMQRUPU ELEMENTLƏRİ.  
ALÜMİNİUM VƏ ONUN BİRLƏŞMƏLƏRİ
 
 
 
 
 
 
Alüminium bor yarımqrupu elementlərinə aiddir; yarımqrupa  həmçinin bor B, 
qallium Ga, indium In və tallium Tl daxildir. Bu elementlər p-elementləridir. Onların 
atomlarının xarici energetik səviyyəsində 3 elektron (ns
2
np
1
) vardır. Ona görə onlar 
bu 3 elektronu verib birləşmələrində +3 oksidləşmə dərəcəsi göstərir. 
Bor  yarımqrupu  elementlərinin  metallıq  xassələri  eyni  dövrdə  yerləşmiş  Be 
yarımqrupu elementlərinə nisbətən zəifdir.  
Yarımqrupda bordan talliuma doğru elementlərin metallıq xassələri artır: B  – 
qeyri-metal, Al  –  ikili xassəli (amfoter) metal, In və Tl isə metallardır.  
Bor yarımqrupu elementlərinin hamısı R
2
O
3
 tipli oksidlər əmələ gətirir. Bu oksid-
lərə  R(OH)
3
  tərkibli  hidroksidlər  uyğundur.  Onlardan  B(OH)
3 
və  ya  H
3
BO
3
  – 
turşudur,  Al(OH)
3
, Ga(OH)
3
 və In(OH)
3
 – amfoter xassəli hidroksidlərdir.