Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

278

TƏBRİK

Çar  zamanı  idi...  Hümmətəlinin  evində qonaqlıq  tədarükü  görülürdü.  Həyətin

bir  tərəfində qoyun  soyulurdu,  o  biri  tərəfində qazanlar  asılmışdı,  ortada  palazlar

salınmışdı,  döşəklər  düzülmüşdü.  Hümmətəli  döşək  üstündə oturub,  yastığa

dirsəklənib, çubuq çəkə-çəkə qonaqlarını gözləyirdi.

Hümmətəli neçə il idi ki, yaşadığı Meşəli və ətraf kəndlərə kəndxuda seçilərək

yazıq  kəndlilərin  başına  min  bəla  gətirirdi.  Bu  hərif,  qara  damlarda,  ağac

daxmalarda  yaşayan  kəndliləri  hökumət vergisi  adına  soyaraq  özü  üçün böyük

dövlət və bir də ağ daşdan bina olunmuş ikimərtəbəli ev düzəltmişdi.

Rüşvətxor çar məmurları seçki zamanı onun tərəfini saxladıqları üçün, məzlum

kəndlilər  hər  iki  qüvvədən  qorxaraq  Hümmətəlinin  ziddinə getməyə cürət  edə

bilməzdilər, o da kəndxuda seçilərək hökmranlığını sürərdi.

Son  zamanlarda  qonşu  kənddə yaşayan  Xankişi  dövlətlənmişdi.  Seçki

zamanında Hümmətəli ilə mübarizə aparırdı. Xankişinin axırda ona qalib gəlməsini

Hümmətəli  hiss  edirdi.  Çox  çəkişmədən  sonra  Hümmətəli  bu fikrə gəlmişdi  ki,

onunla  qohumlaşıb  öz  tərəfinə çəksin.  Bu  yolda  xeyli  tələlər  quraraq  axırda

məramına nail oldu. Belə ki, Hümmətəlinin qardaşı qızı Məlahət, Xankişinin oğlu

Qaraoğlana,  bu  gün  nişanlanacaqdı.  Hümmətəlinin  övladı  olmamışdı,  bunun

səbəbini  arvadı  Xədicədən  görərək  onun  üstə yeni  arvad  almışdı.  Lakin  ondan  da

övladı  olmadı,  buna  Xədicə artıq  sad  idi,  çünki  illəti ərində görürdü.  O  idi  ki,

günüsü ilə yola getməyərək, axırda onu boşatmağa müvəffəq olmuşdu.

Hümmətəlinin  qardaşı  Səfdərin  də Məlahətdən  başqa övladı  otmamışdı.  Atası

Məlahəti çox istərdi və azadəböyüyerdi. Məlahət səkkiz yaşına çatdıqda atası vəfat

etdi. Hümmətəli Məlahəti öz evinə gətirərək, onun malına və ixtiyarına sahib oldu.

Yazıq  uşağın  o  gündən  də müsibətləri  başlandı.  Sonsuz  Xədicə ilk  günlərindən

Məlahəti  sevmədi.  Bu  gözəl  və sağlam  qızcığazı  görməyə belə gözü  yox  idi,  heç

bir şey üstə onu danlardı, döyərdi. Qıvrıcıq və topuqlarına qədər sallanan saçları da

biçarə qızın başına bir bəla kəsilmişdi. Xədicənin hər bəhanəsi qurtardıqda:

- Gəl başını darayım, - deyə Məlahətin o gözəl saçlarını daraq dişlərində qıraraq

topa-topa yerə atardı.

---

Milli Kitabxana

279

Hümmətəliyə gəldikdə Məlahət  qorxudan  onun ətrafına  belə dolanmazdı,

yoldaşları ilə gəzməyi, oynamağı əmisi ona qadağan etmişdi. Bu isə azadə yaşamış

qızcığaza danlanmaqdan, döyülməkdən artıq təsir edirdi.

* * *

Yavas-yavaş  qonaqlar  toplanmağa  başlamışdı.  Hümmətəli  xeyli  mehriban

onlarla  salamlaşaraq  hər  kəsə oturmağa  yer  göstərirdi.  Lakin  kəndlilər  harada

oturmağı gözəlcə bilirdilər. Döşəklər dövlətlilər, ruhanilər üçün qoyulmuşdu...

Cənnətəli:

- Hümmətəlidən başqa, kəndxuda olmağa kim layiqdir? O kişi neçə ildir bizim

zəhmətimizi çəkmiş, yenə də çəkməlidir.

Hümmətəli özünü bicliyə vurub dedi:

- Xeyr, daha mən yorulmuşam, bəsdir, başqasını seçək ki, necə əziyyətli vəzifə

olduğunu bilsin. Hökumət vergisi  üstə məndən rəncidə olursunuz, onu bilmirsiniz

ki, töycülərin vaxtlı-vaxtında toplanıb xəzinəyə verilməsini hökumət məndən tələb

edir... Mən bir hökumət quluyam, əmrə tabeyəm, mənə buyururlar, mən də sizdən

tələb edirəm.

- Doğrudur, doğrudur, - deyə kəndlilər təsdiq etdilər. Qara Hüseyn əlavə etdi:

- Canım, bir sözlə, dinmə ver.

Bu  sözə kəndlilər  gülüşdülər.  Hümmətəli  bu  cür  tülkülüklə kəndlilərin  rəyini

ələ alırdı.  Xankişinin  və dəstəsinin  gec  gəlməsi Hümmətəlini təşvişə salırdı.

Qorxurdu  ki,  Xankişi  fikrini  dəyişsin,  yenə ona  düşmən  olsun.  Bu  halda  dərvaza

açıldı.  Xankişi  adamları ilə həyətə daxil  oldu.  Hümmətəli  cəld  qalxaraq  onlarla

salamlaşdı.

- Xoş gəlmisiniz, buyurun, - deyə onlara yuxarı başda yer göstərdi.

Qonaqlar  oturdular.  Söhbət  təzələndi.  Bir  azdan  sonra  süfrə salındı,  xörək

ortaya  gəldi.  Teamdan  sonra  çay və şimi  meydana  gəldi. Əsil  mətləb  açıldı.

Kəndlilər  bu  xeyir  işi  alqışlayaraq  anladılar  ki,  Hümmətəlinin  çəngəsindən

qurtarmaq zamanı hələ gəlməmiş.

Qonaqlar dağıldıqdan sonra, Xankişi Hümmətəli ilə otağa daxil oldu.

- Qızımı göstərin, görüm necə qızdır? - deyə Xankişi soruşdu.

On yaşında gəlin meydana gəldi.

- Pəh, pəh, maşallah nə göyçək qızdır, - deyə Xankişi Məlahətin alnından öpdü.

Sonra bir üzük çıxarıb onun incə barmağına taxdı.

---