Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

346

Həlimə oğlunu hər gecə soyundurub əzizləyə-əzizləyə yatırardı. O da anasının

boynunu qucaqlayıb: - Ana, gecən xeyrə qalsın, - deyə onu öpərdi və şirin yuxuya

gedərdi.  O  idi  ki,  həmin  gecə qulluqçu  onu  rahat  edəndə anası  yadına  düşüb

təzədən  ağlamağa  başladı.  Gecə yarıdan  keçdi.  Lakin  Nurəddin  yata  bilmədi.

Ağlamağını kəsib xəyala getmişdi.

- Ah,  birdən  anam  dirilə...  Bəlkə,  anam  heç  ölməmişdir,  bilmirlər?..  O  günü

müəllimimiz söylədi ki, bir elə yuxu var ki, ölümə oxşayır, bir neçə gün, hətta neçə

ay  azarlı  ölü  kimi  qalıb  axırda  yenə dirilir.  Çox  ittifaqlar  düşür  ki,  elə azarlını

ölmüş zənn edib dəfn edirlər.

Ah,  bəlkə anam  da  elə yuxuya  getmişdir?..  Onu ölmüş  bilib  basdıracaqlar, -

yox,  yox,  qoymaram.  Səhər  tezdən  atama  deyəcəyəm  ki,

hələ

anamı

basdırmasınlar, bəlkə ölməmişdir.

Belə fikir  və xəyalatda  ikən  Nurəddin  sübh  vaxtı  yuxuya  getdi  və günortaya

kimi yatdı. Nurəddin yuxudan oyanınca Həliməni dəfn etdilər.

Hacı  Nəsirin  başı  yas  yerinə gələn  adamlara  qarışdığından  oğlundan  bixəbər

idi.  Nurəddin  gözlərini  açdı.  O  biri  otaqda  molla  həzin  bir  səslə quran  oxuyurdu.

Mollanın xoş avazı yuxudan yeni ayılmış Nurəddinə layla kimi təsir edib, onu bir

müddət  yuxu ilə ayıqlıq halətində saxladı. Sonra "Bu quran  nə üçün  və kim  üçün

oxunur"  fikri Nurəddinin  başına  düşdü.  Bu  isə anasının ölməyini  yadına  saldı.

Birdən  gecəki  fikri  Nurəddinin  başına  ildırım  kimi  şığıyıb  onu  yerindən  dik

qaldırdı. Bu halda qulluqçu Bahar içəri daxil oldu. Nurəddin soruşdu:

- Bahar, de görüm, anamı basdırdılarmı?

Bahar gözlərinin yaşını silərək:

- Bəli,  basdırdılar.  Kaş  onun əvəzinə mın  ölıydim,  mıni  basdıraydılar, - deyə

cavab verdi.

Anasının dirilməsindən zavallı Nurəddinin ümidi daha  kəsildi, lakin onu ölüm

yuxusunda  ikən  dəfn  etmək  şəkki  hələ ürəyində idi.  O  idi  ki,  axşam  başsağlığına

gələn adamlar ona dedi, atası da onu şəkdən çıxarıb sakit etdi.

Anasının vəfatından sonra Nurəddində böyük təğyir görünürdü. Həmişə deyib-

danışan, gülərüzlü və mehriban bir uşaq olduğu halda, indi qəmgin və məyus olub

məktəb yoldaşlarından kənar dururdu.

---

Milli Kitabxana

347

Həmfikri,  həmsirri  ancaq  kitabları  olmuşdu. Əvvəl  vaxtlar  yoldaşları  onun  bu

halətini anasının vəfat etməyinə görə təbii bilib, bu xəyalda idilər ki, sonralar yenə

həmişəki halına düşəcəkdir. Lakin bir ay keçdi, iki ay keçdi, bir il keçdi. Nurəddin

əvvəlki  halına  düşmədi.  Ancaq  biliyi  ilə müəllimlərini  heyrətə gətirirdi.  Çox  vaxt

onlara elə sual verirdi ki, cavabında aciz qalırdılar.

Hacı Nəsirin əli aşağı düşdüyünə görə Nurəddin dəxi əvvəlki kimi məkətəbə öz

faytonlarında  getmirdi.  Bu  təğyirdən  Nurəddin  bir  o  qədər  qəm  çəkmirdi,  çünki

təbiətində təkəbbürlük,  təşəxxüslük əsla  qoyulmamışdı.  Hacı  Nəsir  nə qədər

oğlunun  elm  və ədəb  kəsbində göstərdiyi  səy  və qeyrətdən fərəhlənirdisə,  bir  o

qədər də onun pərişanlığından qəmgin olardı və bilməzdi ki, nə yolla onu şad etsin.

Axırda  Hacı  Nəsir  evlənmək  fikrinə düşdü.  "Bir  kasıb  kişinin  qızını  alıb  evimə

gətirməliyəm  ki, Nurəddinə analıq edib onu qəm-qüssədən  azad etsin", deyə Hacı

Nəsir fikir etdi. Bir ittifaq bu xahişi tezliklə əmələ gətirməyə səbəb oldu.

Hacı Nəsir bir qeyri şəhərdə sakin olan şəriki ilə hesab çəkməyə getmişdi. Bu

şəhərin  iyirmi verstliyində olan  kənddə Hacı  Nəsirin  İmamverdi  adlı tanışı  vardı.

Neçə müddətdi ki, ondan bir xəbər-ətər yox idi.

- Bu uzun yolu gəlmişkən qoy bu dostuma da bir baş çəkim, - deyə Hacı Nəsir

yola  rəvan  oldu.  Kəndə çatdıqda  ondan-bundan  xəbər tutub  axırda  İmamverdini

tapdı.

İmamverdi altmış yaşında bir qoca kişi idi. Kənddə özünə görə yaxşı evi-mülki

vardı.  Amma  indi  onların  hamısı  satılıb  borclarına verilmişdi.  İmamverdi  Hacı

Nəsiri bir köhnə daxmaya dəvət edərkən dedi:

- Hacı Nəsir, son görən dövlət əlimdən çıxdı. İndi  mənə qalan, ancaq bu uçuq

daxmadır. Övladdan da bir qızdan başqa, bir kəsim qalmamışdır.

- Hərgah mənim işlərim əvvəlki kimi düzgün olsaydı, sənə əl tutardım.

- Bilirəm, bilirəm, - deyə İmamverdi cavab verdi. Sonra üzünü qızına sarı tutub

dedi:

- Gülpəri,  tez  ol  nahar  tədarük  et,  Hacı  Nəsir  yol  gəlib,  acdır.  Gülpəri  xörək

hazırlamağa, İmamverdi və Hacı Nəsir söhbət etməyə məşğul oldular.

---