Süni İntellektin inkişaf mərhələləri

İntelektual sistem anlayışı və onun mahiyyəti

Bu gün intellektual texnologiyaların mərkəzi paradiqması biliklərin emalıdır. Nüvəsi biliklər bazası (BB) və ya tədqiqat sahəsinin modeli olan, təbii dilə yaxın yüksək dil səviyyəsində təsvir olunan sistemlərə intellektual sistemlər deyilir.

Belə yüksək dil səviyyəsini biliklərin təqdimolunma dili (BTD) adlandıracayıq. Ən çox intellektual sistemlər (İS) ixtisas sahiblərinin zəif biliklərinin və informasiyanın məntiqi emalının hesablamadan üstün olduğu çətin məsələlərin həlli üçün tətbiq olunur. Məsələn, təbii dilin başa düşülməsi, çətin vəziyyətlərin həllinə dəstək, müalicə metodu ilə diaqnozun qoyulması və məsləhət, vizual informasiyanın analizi, dispetçer pultlarının idarəsində və s.

 Hal-hazırda iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində avtomatlaşdırılmış informasiya sistemlərinin hazırlanması və tətbiqi üzrə böyük təcrübə yığılmışdır. Bu təcrübə belə sistemlərin biliklərə əsaslanan intellektuallığını artırmaqla tətbiq sahəsinin effektivliyini artırmağa imkan verir. Və təsadüfi deyil ki, intellektual sistemlərin nəzəriyyəsi və təcrübəsi sahəsində araşdırmaların sayı durmadan artır.

 Təbii dilin və neyron hesablayıcı sistemlərin emal sistemləri olan intellektual sistemlər və onun bir hissəsi olan ekspert sistemlərin məhsuldarlığı zaman keçdikcə yüksəlir və çətin məsələlərin həlli asanlaşır. Onlar həm də informasiya axını tam olmayan və “qeyri-səlis” olduqda kömək kimi çıxış edirlər. İntellektual sistemlər ayrı və ya digər informasiya sistemləri ilə inteqrə olunmuş şəkildə istifadə oluna bilərlər.

 İntellektual texnologiyaların və informasiya sistemlərinin inteqrasiyasının hiss edilən effektivliyi müxtəlif problemlərin həllində vacib anlam kəsb edir. İntellektual sistemlərin tətbiqinin iqtisadiyyat və biznesdə perspektiv sahələri aşağıdakılardır:

• 
  İstehsalın idarə edilməsi;
  
• 
  İstehsal və firmadaxili planlaşdırma və proqnozlaşdırma;
  
• 
  Marketinq və satışın idarə edilməsi;
  
• 
  Maliyyə menecmenti;
  
• 
  Risk-menecment;
  
• 
  Bank sahəsi;
  
• 
  Ticarət;
  
• 
  Fond birjası.
  

 Ümumiyyətlə, intellektual sistemlər daha çox marketinqdə, bazarın seqmentləşdirilməsi və marketinq proqramlarının istehsalı üçün istifadə olunur. Həmçinin intellektual sistemlər bazarın seqmentləşdirilməsinin müəyyən edilməsi üçün bank işində də işlənilir. Neyron şəbəkələr isə valyuta bazarlarında səhm kotirovkalarının proqnozlaşdırılması üçün istifadə olunur. Ekspert sistemlər isə firma üçün personalın seçilməsi və strateji qərarların qəbul edilməsi üçün tətbiq edilir.

 İntellektual sistemlərin təsnifləşdirilməsi. İntellektual sistemlər müxtəlif əlamətlərə görə təsnifləşdirilir:

 Qurğuya görə intellektual sistemlər neyron şəbəkələr və ekspert sistemlərə bölünür. Neyron şəbəkələrin və ekspert sistemlərin qurulması müxtəlifdir.