Сунъий интеллект

Mantiqiy modellar

Mantiqiy modellar predikatlarni hisoblash tilidan foydalanadilar. Birinchi predikatga munosabatlar nomi mos tushadi, dalillar terminiga esa ob’ektlar. Barcha predikatlarning mantiqida ishlatiluvchi mantiqiy fikrlar haqiqiy yoki yolg‘on mazmunga ega.
Misol: Djon axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassis fikrini ko‘rib chiqamiz. Ushbu fikr quyidagicha tasvirlanishi mumkin: hisoblanadi (Djon, axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassislik). Keling X-ob’ekt (Djon), axborot texnologiyalar bo‘yicha mutaxassis bo‘lib hisoblanayotgan bo‘lsin. Unda quyida forma ishlatiladi: hisoblanadi (X, axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxasis).
Smit IBM firmasida mutaxassis sifatida ishlaydi fikri uchta dalilli predikat ko‘rinishida berilishi mumkin: ishlaydi (Smit, IBM firmasi, mutaxassis).
Mantiqiy modellar bilan ishlashda quydagi qoidalarga amal qilish zarur:

1. 
   Dalillar tartibi xar doim berilgan predmet sohasiga qabul qilingan predikatlar izohi bilan mos holda berilishi kerak. Dasturchi dalillarning fiksirlangan tartibi haqidagi qarorni qabul qiladi va boshidan oxirigacha unga amal qiladi.
   
2. 
   Predikat dalillarning istalgan miqdoriga ega bo‘lishi mumkin.
   
3. 
   Predikatdan tashkil topgan va u bilan dalillar orqali bog‘langan alohida fikrlar, murakkab fikrlarga mantiqiy bog‘lamalar orqali bog‘lanishi mumkin: VA(END, ), YoKI (or, ), YO‘Q (not, ~), →- AGAR..., UNDA formasini yo‘naltirish uchun foydalaniladigan implikatsiyalar.
   

Bir necha misollarni ko‘rib chiqamiz:

1. 
   Predikat nomi – hisoblanadi
   

Hisoblanadi (Smit, AT bo‘yicha mutaxassis) ∩ o‘qiydi (Smit, adabiyot)
Smit AT bo‘yicha mutaxassis hisoblanadi va adabiyotni o‘qiydi.

2. 
   Predikat nomi – hisobot beradi
   

Hisobot beradi (Smit, Djon)→boshqaradi (Djon, Smit)
Agar Smit Djonni oldida hisobot beradigan bo‘lsa, unda Djon Smitni boshqaradi.

3. 
   Predikat nomi – yozdi
   

Yozdi (Smit, dastur) ∩ NOT ishlaydi (dastura) → to‘g‘irlash (Smit, dastur, oqshom) OR berib yuborish (dastur, dasturchi, keyingi kun)
AGAR Smit dasturni yozgan bo‘lsa VA u ishlamasa, UNDA Smit dasturni kechqurun to‘g‘irlashiga YoKI keyingi kuni dasturchiga berib yuborishiga to‘g‘ri keladi..
Fikrlarda dalil sifatida o‘zgaruvchilar ishlatilishi mumkin. Bunday holatda o‘zgaruvchilar bilan ishlash uchun kvantor tushunchasi kiritiladi.
Kvantorlar 2 turda bo‘ladi:

1. 
   Umumlik kvantori
   
2. 
   Mavjudlik kvantori
   

, barcha ayrim sohaga tegishli bo‘lgan qovusdagi o‘zgaruvchilar haqiqiy bo‘lishi kerakligini bildiradi.
oznachaet, x mazmunlardan faqat ayrimlarigina haqiqiy ekanini bildiradi.
va bir-birining xossasi bo‘lishi mumkin.
Misollar:
1. (AT bo‘yicha mutaxassis (X)→dasturchi(X))
AT bo‘yicha barcha mutaxassislar dasturchilardir.
2. ( AT bo‘yicha mutaxassis (X)→yaxshi dasturchilar (X))
AT bo‘yicha ayrim mutaxassislar – yaxshi dasturchilardir.
3. (xodim (X)→rahbar (Y,X))
Har bir xodimning rahbari bor.
4. (xodim (X)→rahbar (Y,X))
Bir shaxs borki, u hammaga rahbarlik qiladi.