Suyun epidemioloji təhlükəliliyinin göstəriciləri. Sanitariya bakterioloji müayinəsi, nə

Şəkil-1. Ammonium duzlarının miqdarca təyini. Fotoelektrometriya üsulu 

İçməli-təsərüffat  əhəmiyətli  suların  sanitariya-gigiyenik  və  epidemioloji  cəhətdən 

qiymətləndirilməsində  sanitariya-bakterioloji  müayinələrin  böyük  əhəmiyyəL  vardır.  Sanitariya 

bakterioloji    göstəricilərin  köməyi  ilə  su  təchizaC  mənbələrinin  ümumi  sanitariya  vəziyyəL  də 

qiiymətləndirilə  bilər.    Sanitariya  bakterioloji  müayinələrlə:  a)  suyun  vahid  həcmində  olan 

mikroorqanizmlərin  -  əsasən  saprofit  bakteriyaların  ümumi  sayı  b)  suyun  bağırsaq  çöpləri  ilə 

çirklənmə  göstəriciləri  –  koli-Ltr,  koli-indeks  və  c)enterokokkların,  şigellalar,  salmonellalar,  vəba 

vibrionları  və  s.  Miqdarı  təyin  edilir.  Müayinələrin  məqsədindən  və  obyekLndən  asılı  olaraq  bu 

göstəricilər ya kompleks şəkildə ya da hər biri ayrılıqda müayinə edilir. 

  

 Suyun  mikrob ədədinin təyini.

 1ml müayinə olunan suyu ətli-peptonlu aqara (ƏPA) əkib, 24 saat 

37  ̊C  temperaturu  olan  termostatda  saxladıqda  inkişaf  edən  koloniyaların  sayına  suyun  mikrob 

ədədi  deyilir.  Gigiyenik  normaLvlərə  uyğun  olaraq  mikrob  ədədi  əsasən  suda  olan  mezofill 

aerobların  və  fakultaLv  anaerob  saprofitlərin  hesabına  formalaşır.    Bu  mikroorqanizmlər  qidalı 

mühitdə gözlə görünən və ya böyüdücü alCnda görünən koloniyalar əmələ gəLrirlər. Hər koloniya 1 

mikroorqanizmdən  əmələ  gəldiyinə  görə  onların  sayı  mikroorqanizmlərin  sayına  uyğun  gəlir.    Bu 

 

2

---

göstərici  epidemioloji  cəhətdən  xüsusi  əhəmiyyətə  malik  olmasa  da,  su  mənbəyinin  sanitariya 

vəziyyəL  haqqında  müəyyən  təsəvvür  yradır.  Suyun  mikrob  ədədinin  təyin  edilməsi  sadə  və  asan  

olduğundan,  suyun  epidemioloji  cəhətdən  qiymətləndirilməsində  dolayı  göstərici  kimi  rol 

oynadığından  sanitariya  təcrübəsində  geniş  isLfadə  edilir.  Çalışmaq  lazımdır  ki,  əmələ  gələn 

koloniyaların sayı 30-300 aralığında dəyişsin. 

Müayinə  üçün  su  nümunəsindən  1  ml  götürüb  steril  Petri  kasasına  köçürüb  üzərinə  əridilmiş  və 

45-50    ̊  C-ə  qədər  soyudulmuş    10-12  ml  ƏPA  əlavə  edilir.  Kasanı  hərəkət  etdirməklə  su  qidalı 

mühitlə  qarışdırılır.  Mühit  bərkidikdən  sonra  Petri  kasası  37    ̊C  temperaturu  olan  termostata 

yerləşdirilir,  24  saat  saxlanılır.  Saprofit  bakteriyaların  bəzilərinin  20-22    ̊C-də  48  ssat  müddəLndə 

yeLşdiyini  nəzərə  alaraq,  eyni  qayda  ilə  hazırlanmış  Petri  kasası  20-22    ̊C  temperaturda  48  saat 

saxlanılır. Petri kasası ağzı aşağı olmaq şərL ilə qara kağız üzərində bitmiş koloniyalar adi gözlə və ya 

böyüdücü  cihaz  vasitəsilə  sayılır.  Kasanın  bütün  sahəsində  bitmiş  koloniyaların  sayı  300-dən  çox 

olarsa, koloniyalar Voliyugel kamerasında sayılır. Bu kamera xüsusi oturacaq üzərində yerləşmiş və 

sahəsi    kvadratlar  bölünmüş  lövhədən  ibarətdir.  Belə  kameraya  yerləşdirilmiş  petri  kasasındakı 

koloniyalar  müxtəlif  kvadratlarda    sayılaraq  1  kvadrat  üçün  orta  rəqəm  tapılırvə  Petri  kasasının 

ümumi sahəsinə vurulur. Əgər müayinə olunan su əvvəlcədən durulaşdırılmışsa, onda alınan nəLcə 

durulaşdırma dərəcəsinə də vurulmalıdır.   

Təcili  hallarda  suyun    mikrob  ədədi  birbaşa  mikroskopiya  üsulu  ilə  də  təyin  oluna  bilər.  Bu  üsulla 

mikrob  ədədi  1  saat  müddəLndə  təyin  edilir  və  sanitariya  cəhətdən  suya  qiymət  verilir.  Gigiyenik 

normaLvlərə əsasən içməli suların  1 ml-də mikrob ədədi mərkəzləşdirilmiş  su təchizaC mənbələri 

üçün 100-dən, yerli su mənbələri üçün isə 300-dən çox olmamalıdır. 

 Şəkil-2. Elektronik koloniya sayıcı cihaz. 

 

3

---

Koli-indeks və koli-Ltr təyini.

Dövlət standarC təsnifaCna görə suda olan bağırsaq çöpləri qruplarına 

qram mənfi spor əmələ gəLrməyən və oksidaza akLvliyinə malik  olmayan, 37   ̊C temperaturda 1-2 

müddəLndə laktozanı və ya 1 gün müddəLndə qlükozanı turşu və qaz əmələ gəLrməklə parçalayan 

bakteriyalar aid edilir. Bu mikroorqanizmlər suya bilavsitə heyvan və insanların ifrazaCnın tərkibində 

düşür  və  onların  suda  tapılması  suyun  ifrazat  məhsulları  ilə  çirklənməsinin  bilavasitə  göstəricisi 

hesab olunur. 

Koli-Ltr 1 bağırsaq çöpü tapılan suyun ən az həcminə deyilir və ml-lə ölçülür. Bu göstərici nə qədər 

böyük  olarsa,  su  o  qədər  epidemioloji  cəhətdən  təmiz  sayılar.  Bu  göstərici  içməli-təsərüffat 

əhəmiyyətli sularda 300 ml-dən az olmamalıdır. 

Koli-indeks müayinə olunan 1 l suda olan çöplərinin sayına deyilir. Bu göstərici nə qədər kiçik olarsa, 

su epidemioloji cəhətdən o qədər təmiz hesab olunar. Dövlət standartlarına görə koli-indeks içməli-

təsərüffat əhəmiyyətli sularda 3-dən çox olmamlıdır. 

Koli-LLri 2 üsulla – membran süzgəclər üsulu və Ltrləmə üsulu ilə təyin edirlər. 

Membran  süzgəclər  üsulunun  mahiyyəL  onların  məsamələrində  tutulan  mikroorqanizmlərin  bərk 

qidalı  mühitə  əkilməsindən  və  sayılmasından  ibarətdir.  Bu  üsul  daha  sadə  və  təkmilləşdirilmiş 

üsuldur,  az  vaxt  və  vəsait  tələb  edir.  Lakin  dəqiqliyi  yüksək  deyil,  ona  görə  bu  üsulla  adətən 

müəyyən  həcm  suda  ola  bağırsaq  çöplərinin  miqdarı  tapılır  və  nəLcəyə  əsasən  koli-Ltr  və  koli-

indeks təyin olunur.  

Süzgəclər  xüsusi  qayda  ilə  sterilizasiya  edildikdən  sonra,  yandırmaqla  zərərsizləşdirilmiş  Zeyts  və 

Holdman-Semyonov  aparaCna  yerləşdirilir.  Aparatda  süzməni  sürətləndirmək  üçün  vakuum 

yaradaraq 1-1000 ml müayinə olunan su membran süzgəcindən süzülür. Süzmə qurtardıqdan sonra 

süzgəc steril pinset vasitəsilə Petri kasasında bərk Endo mühiL üzərinə hamar səthi   yuxarı olmaq 

şərL ilə yerləşdirilir və 18-24 saat müddəLndə 37   ̊C temperaturlu termostata yerləşdirilir. Bu üsulla 

müayinə  apardıqda  elə  etmək  lazımdır  ki,  bir  süzgəcin  səthində  30-dan  arCq  koloniya  inkişaf 

etməsin. Bu məqsədlə, suyun çox çirklənməsinə şübhə olduqda o, disLllə edilmiş su və ya steril su 

ilə bir neçə dəfə durulaşdırılır. Bağırsaq çöplərini daha yaxşı idenLfikasiya etmək üçün koloniyaların 

bir neçəsindən yaxma hazırlanır və Qram üsulu ilə boyanır. 37   ̊C temperaturda turşu və qaz əmələ 

gəlməsilə  qlükoza  parçalanırsa,  ond  bağırsaq  çöplərinin  olması  müəyyən  edilir.  Bağırsaq  çöpləri 

qrupuna  daxil  olan  koloniyaların  sayını  tapdıqdan  sonra  koli-indeks  hesablanır.  Bu  məqsədlə 

süzgəclərdə  inkişaf  etmiş  koloniyaların  sayı  süzülmüş  suyun  ümumi  həcminə  bölünür  və  1000-ə 

vurulur. 

 

4

---