T. C. Ankara üN Đ vers đ tes
Yüklə 1,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.3.3.2
Arzu Etmek SCHULZ/GRIESBACH (1982a:144) mögen kiplik fiilinin arzu, dilek (Wunsch) anlam ulamını “birisinin bir şey yapmayı ya da bir şeyin olmasını, vuku bulmasını arzu etmesi, ama bu arzunun yerine getirilmesinin konuşanın elinde bulunmaması”şeklinde açıklar. HELBIG/BUSCHA (1998:47) istek (Wunsch) kategorisini 2. varyant olarak ele alır ve mögen’in bu bağlamda Konjunktiv Präteritum olarak kullanıldığını belirtir. Wollen fiilindeki istek, daha kararlı, kesin bir iradeye dayanan istek, mögen fiilindeki istek ise daha ziyade anlık istek ve arzu niteliği taşımaktadır. 202 1) Sie möchten eine Mondreise machen. a) Onlar aya seyahat yapmak istiyor. b) Onlar aya seyahat yapmayı arzu ediyor. Yukarıdaki cümlede möchten, [istiyor] ya da [arzu ediyor] karşılıklarıyla ifade edilmelidir. Mögen kiplik fiili istek, arzu anlamında kullanılmıştır. Đstek kipliğini (Optativ) ifade eder. Dilek kipi II (Konjunktiv II) olarak kullanılmasına karşın haber kipi (Indikativ) anlamı içerir. Yukarıdaki bağlamda bu fiili ayrıca [diliyor, dilemekte, istemekte, arzu etmekte] vb. sözcüksel birimlerle de ifade edebiliriz. [isti-yor]: [isti] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim, [iste] biçimbirimi ünlü daralmasından dolayı [isti] haline dönüşür. [-yor] : Şimdiki zaman biçimbirimi, [Ø]: sıfır biçimbirim, haber kipi. [ arzu ed-i-yor ] : [ arzu ] : Bağımsız sözlüksel biçimbirim [ed-] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim [et-] biçimbirimi ünsüz yumuşaması nedeniyle [ed-]’e dönüşür. [-i] : Bağlama ünlüsü [-yor] : Şimdiki zaman biçimbirimi, [ Ø ] : sıfır biçimbirim, haber kipi Mögen fiilinin dilek kipi II (Konjunktiv II) biçimi möchte dilek kipi (Konjunktiv) anlamını yitirmiştir. Bu nedenle bunun yerine çoğu kez [ würde+ Infinitiv ] biçimin kullanıldığı görülmektedir. 2) Ich möchte in Spanien Urlaub machen. Đspanya’da tatil yapmak isterim/istiyorum. 203 3) Ich würde in Spanien Urlaub machen. Đspanya’da tatil yapmak isterdim. Yukarıdaki 2) nolu cümle möchten kiplik fiili dilek kipi anlamını kaybetmiş olmasından Türkçe karşılığı [istiyorum/isterim/arzu ederim] şeklinde verilmelidir. Ama 3) nolu cümlede dilek kipi II (Konjunktiv II) anlamını verebilmek için würde yükleminin karşılığı [isterdim/arzu ederdim] şeklinde ifade edilmelidir. Yine de bu tür cümlelerde anlam verirken metnin bağlamına (Kontext) göre hareket edilmelidir. [isti-yor-um] [iste-] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim, ünlü daralması sonucu [-e] ünlüsü [-i]’ye dönüşür. [yor-] : Şimdiki zaman biçimbirimi, haber kipi [-um] : Birinci tekil kişi biçimbirimi [ iste-r-im ] : [ iste- ] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim [ -r ] : Geniş zaman biçimbirimi, haber kipi [ -im ] : 1. tekil kişi biçimbirimi [ ister-di-m ] : [iste-] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim [-r] : Geniş zaman biçimbirimi [-di] : Geniş zamanın hikâyesi biçimbirimi. Yukarıdaki cümle bağlamında dilek kipi anlamını da belirtiyor. [-m] : Birinci tekil kişi biçimbirimi Dilek ve temenniler Almancada bazen emir kipi ile ifade edilir. Bu durumda dilek kipi I (Konjunktiv I) kullanılır. 204 4) Du mögest noch lange leben! Çok yaşayasın! 5) Er möge immer erfolgreich sein! O her zaman başarılı olsun! 6) Du mögest gesund und glücklich leben! Sağlıklı ve mutlu yaşayasın! 4) ve 5) nolu cümlelerdeki [ yaşayasın ] bir dilek ve temenni ifade eder. Ödevsel (deontisch) kipliğin alt kategorisi dilek kipliği (volitive) anlamını içerir. Burada ilginç bir durum da, bu tür dilek cümlelerinin Türkçesinde diğer kişi adılları için [ -A ] istek kipi (Optativ) biçimbirimi kullanılırken 3. tekil kişide ‘O her zaman başarılı ola!’ artık eski bir anlatım tarzı olduğu için, bunun yerine ‘O her zaman başarılı olsun!’ ş eklinde ifade edilerek, 3. tekil kişi için [-sXn] biçimbirimi kullanılmasıdır. Yukarıdaki 6) nolu cümlenin Türkçe karşılığında [ yaşayasın] aynı zamanda istek kipi biçimbirimi [-A]’yı içerir. “[-A], fiile gelir, istek kipinin çekimini sağlar: bak-a-yım, bak-a-sın, bak-a, vb.” (ZÜLFĐKAR, 1991: 49) [yaş-a-y-a-sın] [yaş-] : Bağımsız sözlüksel biçimbirim [-a] : “Đsimden fiil türetme biçimbirimi, örn. boş-a-, oyn-a ( [-y-] : Bağlama ünsüzü [-a] : Đstek kipi biçimbirimi (Optativ) [-sın] : Đstek kipi 2. tekil kişi biçimbirimi “[-sIn] biçimbirimi, (-sin, -sun, -sün) versiyonlarıyla şimdiki zaman, geniş zaman, gelecek zaman, belirsiz geçmiş zaman, gereklilik, istek kiplerinin çekiminde 2. 205 tekil kişiyi anlatır: geliyorsun, geleceksin, almışsın, görmelisin, verirsin, veresin.” (ZÜLFĐKAR,1991: 141) Ama bununla birlikte [-sIn] biçimbirimi yukarıdaki örnekteki gibi istek kipinin 3. tekil kişi biçimbirimi [-A] yerine kullanılabilmektedir. Bu da eklemeli ve bağlantılı diller grubunda yer alan Türkçede biçimbirimlerin asıl işlevinden farklı anlamlarda ve işlevlerde de kullanılabileceğini göstermektedir. Örneğin Türkçedeki Hayrola! tabiri Almancada Möge es etwas Gutes sein! ş eklinde ifade edilir. Buradan Türkçedeki [-A] istek kipi biçimbiriminin 3. tekil kişi için hâlâ bir takım örneklerde kullanıldığını ortaya koymaktadır. Yüklə 1,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|