T. C. Ankara üN Đ vers đ tes



Yüklə 1,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə155/254
tarix24.03.2022
ölçüsü1,49 Mb.
#54127
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   254
ayrim-ayri modallıq339212

       
4.3.3.5
 
  Bir Şeye Karşı Eğilim, Bir Eylemi Đsteyerek Yapma 
Bir şeye karşı  eğilim, meyli olma (Die Vorliebe haben für etw), bir eylemi 
severek, isteyerek yapmak (es gern tun),   mögen fiiliyle ifade edilir.               
                 1) Er trinkt jeden Tag viel Tee. Er mag  Tee. 
                  a)  Her gün çok çay içer. O çayı  sever. 
                  b)  Her gün çok çay içer. O çaydan   hoşlanır.  


 
207 
           Yukarıdaki    1)  nolu  cümlede  mögen,  [ister]  ya  da  [hoşlanır]  biçiminde  ifade 
edilmelidir. 
            [iste-r] : 
[iste-]     : Bağımlı sözlüksel biçimbirim 
[-r] 
   : Geniş zaman  biçimbirimi, [Ø]: sıfır biçimbirim, haber kipi              
            [hoş-lan-(ı)-r]: 
[hoş-]   :Bağımsız sözlüksel biçimbirim 
[-lan]  :  Đsim  ve  isim  soylu  sözcüklerden  fiil  türetme  biçimbirimi                         
“+lAn-(ekleriyle  kaynaşmasından  ‘dönüşme,  kendi  kendine  oluşma’  bildiren 
[+lAn] ve [+lAş-] birleşik ekleri doğmuştur.” (KORKMAZ, vd. 2010: 
149) 
 [(ı)-r]   : Geniş zaman biçimbirimi, haber kipi, [Ø]: sıfır biçimbirimi.   
   Bununla   birlikte  [hoşuna    gider/  meyli var/  hoşlanarak içer]  sözcüksel  
birimleri  de  bu  anlamı ifade ederler. 
Mögen  fiilinin bir asıl fiil,  bir de yardımcı fiil olarak 2 temel anlam kategorisi 
vardır.  Asıl fiil anlamları [bir şeye eğilimi, meyelanı olmak, bir şeye düşkün olmak, bir 
ş
eyi  kendi  zevkine  uygun  bulmak;  bir  şeyi  sevmek,  arzusunda  olmak,    beğenmek,  bir 
ş
eyden  hoşlanmak, hazzetmek, birisine  karşı sempati ya da sevgi duymak, birisinden 
hoşlanmak, birisini sevmek, beğenmek] şeklindedir. Anlık istek ve arzularda, sempati 
vb. sevgi ifade etmede kullanılır.  Bu anlam kategorilerinde Türkçede çok çeşitli ifade 
olanakları  vardır:  [Eğilimi  var/meyli  var/  düşkün/  zevkine  uygun/sever/  arzu  eder/ 
arzusundadır/ beğenir/ hoşlanır/ hazzeder/ sevgi duyar/ sevgi besler.]  


 
208 
           Yardımcı  fiil  olarak  anlamları  ise  istemek,  hoşlanmak,  beğenmek,  gerekmek, 
olabilmek’tir. Bu kategoride  [iste-], [hoşlan-], [gerek+fiil], [beğen-]  sözcüksel birim 
ve  biçimbirimlerle ifade edilir.  Mögen fiilinin können’e  yakın anlamsal kategorisi de 
vardır.  Bu  anlamda    yapabilmek,  olabilmek,  edebilmek,  bir  şeyi  yapmağa  muktedir 
olmak,  imkânı  olmak  anlamlarını  içerir  ve  Türkçeye  [-EbĐl]  biçimbirimiyle  aktarılır. 
Bu  anlam  [muktedir,  imkânı  var]  sözcüksel  birimlerle  de  ifade  edilir.  Mögen  fiili 
dolaylı olarak emir de ifade eder. Türkçede [-mElĐ] biçimbirimiyle ifade edilir. Dolaylı 
anlatım cümlelerinde kullanılır ve Türkçede genelde [gerektiğini, lâzım geldiğini] vb. 
ile ifade edilir. Mögen Konjunktiv I ile dilek ve  temenniler anlatılır ve Optativ (istek 
kipi) oluşturulur ve   Türkçede  [-A] biçimbirimiyle ifade edilir.  
           Mögen   filinin   beş temel  anlam kategorisi vardır. 1) Sempati 2) Arzu etme 3) 
Đ
steği, eğilimi olma 4) Emir  5) Bir eylemi isteyerek yapma.          
           Sempati  anlamında  genelde  [meyli  var,  sempatisi  var,  sempati  duyuyor]  ile  
ifade  edilir.  Arzu  etme  anlamında  [Arzu  eder,  arzu  etmekte  diliyor,  dilemekte,  diler, 
istemekte, ister, istiyor] vb. ile anlatılır.  Đsteği, eğilimi olma kategorisi, [iste-, arzu et-, 
isteği var, eğilimi var-] vb. ile ifade edilir. Emir anlam kategorisinde dolaylı anlatımla 
emir  anlatılır,  [gerektiğini,  lâzım  geldiğini,  lüzumlu  olduğunu]  gibi  sözcüksel 
birimlerle ifade edilir. Bir eylemi isteyerek yapma  ise,  [hoşlanır, ister, sever] şeklinde 
ifade  edilir.  Bir    sözcüksel  birim  örneğin  [iste-]  ve  [arzu  et-]    [hoşlan-]  birden  fazla 
kategoriyi  ifade  edebilmektedir.  Bu  da  Türkçede  geniş  anlatım  olanaklarının 
olduğunu,  sözcüklerin ve biçimbirimlerin çok fonksiyonlu olduğunu gösterir. Ayrıca 
Türkçede  kiplik  fiil  ulamı  olmamasına  karşın,  mögen  fiilini  doğrudan  ifade  eden 
istemekarzu etmek ve hoşlanmak fiilleri vardır.   
             


 
209 

Yüklə 1,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   151   152   153   154   155   156   157   158   ...   254




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin