T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           d) Đlgeç Tümleci:  “ile, (-le), için” ilgeçleriyle birleşerek yüklemi tamamlayan 
söz öbekleri ilgeç tümleci olarak adlandırılır. 
           Özne ile yüklem arasındaki ilgeç tümleçleri, cümledeki ilgili öbeklere ya da 
sözcüklere  ne, niçin, ne ile, kim için  soruları yöneltilerek belirlenir. 

---

 
110 
          1) Arkadaşımı görmek için bürosuna gittim. (Niçin? Arkadaşımı  görmek için ) 
           Yukarıdaki cümlede ‘arkadaşımı görmek için’ söz öbeği  ilgeç tümleci 
görevindedir.
  
           SCHULZ/GRIESBACH’a  (1982b:  345-346)  göre,  kiplik  tümleçleri  belirli 
kategorilere  ayrılır.  Eylemin  tarz  ve  biçimini  anlatan  tümleçler  ve  kıyaslama 
(Vergleich) ve ölçü (Maß) belirtenler  wie sorusuna yanıt verirler.  Eşlik (Begleitung) 
ve  işbirliği  (Mitwirkung)  belirtenler  (Mit  wem,  womit,  ohne  wen,  ohne  was,  wie) 
sorularına yanıt verirler. Oluşan ya da kalıcı sonuç ya da etki belirten kiplik tümleçler 
de wie sorusuna yanıt verirler.  Vasıta ya da yararlanılmayan vasıta da wie sorusu gibi 
womit,  wodurch,  woran  sorusuna  yanıt  veren  cümle  öbekleridir.  Bir  iş,  oluş  ya  da 
eylemin  asıl  nedeni  (Ursache)  de  kiplik  tümleç    ulamına  dahildir.  Ayrıca  kiplik 
tümleçler,  bir  yüklemin  kapsam,  içerik,  sonuç,  yoğunluk  derecesini,  motif  ve  bir 
maddeden oluşmayı da  ifade ederler.  
2)
 
Die Schüler laufen schnell. (Schnell, tarz belirtiyor, kiplik tümleç’tir) 
      Öğrenciler  hızlı koşuyorlar. (Hızlı, zarf tümleci’dir) 
3)
 
Die  Arbeiter  arbeiten  wie  die  Bienen.  (wie  die  Bienen  ile  kıyas      
belirtiliyor, kiplik tümleç’tir.) 
      Đşçiler arılar gibi çalışıyorlar. (Zarf tümleci) 
      Arılar gibi, ‘nasıl’ sorusuna cevap veriyor. Zarf tümlecidir. 
4)
 
 Die Arbeiter bekommen ihren Lohn je nach Leistung. (Ölçü anlamını        
                      içermektedir. Kiplik tümleç’tir. )  
                      Đşçiler ücretini yapılan işe göre alırlar.        
       Yukarıdaki cümlede yapılan işe göre  bir ilgeç tümleci’dir. 
 5)  Sie geht mit ihrer Tochter zum Einkaufen.  (Refakat anlamını içeriyor.   

---

 
111 
       Kiplik tümleç’tir.) 
       O kızıyla alışverişe gider. (Đle ilgeciyle oluşturulan kızıyla sözcüğü    
       ilgeç tümleci’dir.) 
  6)  “Die Männer sitzen mit einer alten Zeitung in der Hand vor dem Haus.”   
(KAMINER, 2007: 37) (Eşlik anlamı vardır, womit sorusuna yanıt verir, 
kiplik tümleç’tir.)  
       Erkekler ellerinde eski bir gazeteyle evin önünde otururlar. (Đlgeç   
tümleci’dir.) 
  7) “Was tun wir eigentlich für arme Menschen?” (KAMINER, 2007: 50) 
(Neden belirtir. Kiplik tümleci’dir.) 
      Aslında fakir insanlar için ne yapıyoruz? (Đçin burada  ilgeç tümleci’dir.) 
 
           Yukarıdaki örneklerden Almancada kiplik tümleçlerin  tarz, kıyas,  ölçü, eşlik, 
nedensellik  içerdiği  anlaşılır.    Almancadaki  kiplik  tümleçler,  Türkçede    zarf  tümleci 
(Örn. arılar gibi, hızlı)  ya da ilgeç tümleçleriyle (Örn. yapılan işe göre, ellerinde eski 
bir gazeteyle, fakir insanlar için, kızıyla  vb.)   ifade edilir. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
112 
  4. KĐPLĐK FĐĐLLER 
          4.1  Kiplik Fiillere Genel Bir Bakış            
           Kiplik fiiller diğer fiil türlerine göre oldukça farklılıklar gösterir.  Kiplik fiiller, 
cümleye  anlamsal  olarak  yeni  bir  tarz  kazandıran,  kurallı  ifade  cümlelerinde