T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

 
4.3.6.7    Usulüne Uygun Gerek 
           SCHULZ/GRIESBACH’a (1982a: 138) göre bir eylemin gerçekleşmesi ya da 
amacına ulaşması için “usulüne uygun gerek  (Das sachgrechte Erfordernis)” müssen 
fiiliyle ifade edilir.  
    1) Die  Pflanzen  müssen  gegossen werden. 
        Bitkiler sulanmalıdır/ sulanmaları gerekir/ gereklidir/ lâzımdır/  
        gerekmektedir/ şarttır.  
 

---

 
247 
2)Das Fenster muss in der Nacht geschlossen sein. 
Pencere geceleyin kapalı olmalıdır/ olması gerekir/gereklidir/lâzımdır/ 
gerekmektedir/şarttır.  
           Yukarıdaki  1)  nolu  cümlede  anlatılan  usulüne  uygun  gereklilik  [-mElĐ] 
biçimbirimiyle  ifade  edilebilir.  Burada  bir  gereklilik  kipliği  (obligative)  anlamı 
mevcuttur. 2) nolu cümle bir durum belirten edilgen çatı (Zustandspassiv) cümlesidir. 
Bu  cümlede  de  kiplik  fiilin  anlamı  değişmemektedir.  Edilgen  çatı,    kiplik  fiilin 
anlamını  değiştirmez,  sadece  edilgen  cümle  biçimbirimi  [-Đl,  -n  ]
 
fiil  köküne  eklenir. 
Bununla birlikte yukarıda anılan farklı ifade biçimleri de bulunmaktadır. 
 
            3) “Zu dieser Zeit mußte man sich halten, damit das Leben klar und  
                 reinlich, schön  und geordnet sei.” (HESSE, 2007: 9) 
              “Yaşamın arı, duru, güzel ve düzenli nitelik taşıyabilmesi için bu   dünyaya   
                sarılmak,  tutunmak gerekiyordu.” (ŞĐPAL, 1989: 9) 
           Yazarın    3)  nolu  metinde  geçen  [mußte]  kiplik  fiilini  [gerekiyordu]  şeklinde 
ifade etmesi usüle uygun bir gereği anlatır. Çünkü burada bir gereklilik kipliği ifadesi 
söz  konusudur,  zorunlulukla  ifade  edilmemelidir.  Şimdiki  zamanın  hikâye  bileşik 
zamanı  olarak  adlandırılan  bu  zaman,  [-(Đ)yor+-DX]  biçimbirimleriyle  ifade  edilir  ve 
süreklilik gösteren geçmiş biçimbirimi (Alm. Imperfekt, Đng.imperfective) şeklinde de 
nitelenir.  “Dilbilimcilerin  görünüş  (Alm.  Aspekt,  Đng.  aspect)  bakımından  üzerinde 
çok durdukları bu bileşik zaman, Türkçede, geçmişte süreklilik gösteren bir eylemi, bir 
işi,  şimdiki  zamanla  görülen  geçmiş  zamanda  bildiren  biçimbirimlerin  bileşmesiyle 
dile  getirir;  temel  işlevi  budur.”  (AKSAN,  2009:  195)  Yukarıdaki  cümlede 
gerekmekteydi, gerekliydi, lâzımdı gibi alternatifler de verilebilir. 

---

 
248