T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           Almancada  sık görülen kiplik türleri, bilgisel  (epistemisch),  yükümlülük ya da 
ödevsel (deontisch) olmak üzere, oluşa ilişkin (ontisch: alethisch), fiziksel (physisch),  
istek  (bulethisch,  volitiv),  tanıtsal  (evidentiell)  kipliktir.  Türkçede  literatürde  sıklıkla 
yer  alan  kiplik  türleri  gereklilik/zorunluluk      (Notwendigkeitsform),  istek  (Optativ), 
bilgisel  (epistemisch),  değişmez  (Ereignismodalität),  nesnel  (objektiv),  tanıtsal 
(evidentiell)  ve  yükümlülük  (deontisch)    kiplikleridir.  Türkçe,  PALMER’a  (2001:22, 
vd.)  göre  kiplik  türlerinin  tamamı  için  kullanılabilen  dibilgisel  belirtilere  sahip  bir 
dildir. 

---

 
300 
           Son  yıllarda  edimbilim  (Pragmatik),  anlambilim    çalışmalarında  önemli  bir 
ağırlık kazanmış, ayrıca metin dilbilimi, söz-eylem (Sprechakt) kuramı, göstergebilim, 
biçembilim  (Stilistik)    ve  yazın  araştırmaları,  anlambilim  incelemeleriyle    birçok 
noktalarda kesişerek alanlar arası, ortak çalışmaların gerçekleştirilmesine yol açmıştır. 
Kiplik  çalışmalarında  da  araştırmalar  cümleden,  metin  kipliğine  doğru    yönelmiştir. 
Örn.  Eski  Yüksek  Almancada  Đncil  Metinlerinde  Kiplik  ve  Kiplik  Đfadeler  “Modalität 
und  Modalitätsausdrücke  in  althochdeutschen  Bibeltexten.  Eine  korpusgestützte 
Analyse”  (SCHÖNHERR,  2009), 
 
Metinlerde  Zamansallık  ve  Kiplik  “Temporalität 
und Modalität in Texten” (KODOLÁNYI, 2004), vd. 
 
           Almanca’da  kiplik  yapılar  (Modalstrukturen)    kiplik  alan  (Modalfeld)  olarak 
tanımlanır. Bu kiplik alana  şu  cümle öğeleri dahil edilebilir:  1. Almancadaki kiplik 
zarflar  (Modaladverbien),  Türkçede    niteleme  belirteci  olarak    ifade  edilir.    Son 
zamanlarda niteleme belirteçleri kiplik belirteçleri olarak da adlandırılmaktadır. Kiplik 
zarflar,  cümlenin  kiplik  öğeleri  (Modalglieder)olarak  konuşanın  betimlenen  iş  ve 
oluşa ilişkin öznel görüşünü yansıtır.          
           Ich glaube keineswegs, dass   er gelogen hat. 
           Onun yalan söylediğine aslâ inanmıyorum.         
Almancadaki kiplik alanın 2.  grubu  kiplik sözcükler (Modalwörter) konuşanın, 
öznel  düşüncesini  ifade  ederken  kullandığı  cümle  öğeleridir.  Bildirim  cümlelerinde, 
sorularda, emir ya da ünlem cümlelerinde yer alır ve konuşana ifadesini farklılaştırma 
olanağı sağlarlar. Kiplik sözcükler, zarfların içine transforme özelliği, karar gerektiren 
soruya  yanıt  verebilirliği,  olumsuz  sözcük  nicht’in  kendisinden    sonra    gelmesi,  
parantez    ara  cümleciği  (Schaltsatz)  ile  açıklanabilirliği,  daha  üstünlük  derecesi 

---

 
301 
(Komparativ)  ile  kodlanamaması  örn.  (wahrscheinlicher)  vb.  özelliklerle    diğer 
öğelerden ayrılır. 
           Son zamanlarda  araştırmacıların çalışmalarıyla Türkçede kiplik sözcük kavramı 
yerleşmeye  başlamıştır.  Örn.  DEMĐR’e  (2008:  86)  göre,  “kiplik  söz  terimi,  işlev 
bakımından    zarflara  görece  benzeyen;  bir  kısmı  kip-kişi  ve  sayı  için  çekimli  bir 
yükleme  sahip  cümle  görünümüne  rağmen,  bağımsız  bir  cümle  oluşturmaktan  çok, 
yarı  gramatikal-görevli  bir  öğe  gibi  kullanılan;  bir  kısmı  ise  basit  bir  yapıda  ya  da 
öbek  yapısında  olan;  konuşurun  beklenti,  tutum  ve  tavırlarını  yansıtan,  anlamsal 
bakımdan  cümlenin  belirli  bir  öğesini    ya  da  bütününü  etkileyen  birimler…  Örn. 
bakalım, istersen, olmaz mı, değil mi.” olarak ele alınır.