T. C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi gelir vergiSİ analiZİ Prof. Dr

2.2. Türkiye’de Vergi Kavramı Ve Nitelikleri

Vergi, kamu hizmetleri için ödeme yapmak üzere bireylerden ve kuruluşlardan yasal olarak toplanan paralardır. Vergi, devlet ve diğer kamu kurumlarının, kamu hizmetlerini finanse etmek için bireylerden zorla aldıkları paradır. Bu, Türk vergi anayasasında yer edinen bir görevdir ve ödeme gücü olan kişiler tarafından ödenmesi gerekir.

Türk anayasasında “Vergi Ödevi” maddesi (Madde 73) bulunuyor ve bu madde verginin temel özellikleriyle ilgili genel belirlemeler arzediyor:

Kamu harcamalarını karşılamak için herkesin mali imkanları üzerinden vergi ödemesi gerekir.

Vergi yükünün adil ve dengeli şekilde dağıtımı, maliye politikasının sosyal bir amacıdır.

Vergiler, resimler, harçlarlar ve benzeri mali yükümlülükler kanunla uygulanır, değiştirilir veya iptal edilir.

Vergi, resim, harç ve benzer mali yükümlülüklerin muafiyet, istisna ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerde kanunla belirlenen üst ve alt sınırlar dahilinde değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkilendirilebilir.
Verginin bazı özellikleri var. Aşağıdakiler bunlara örnektir:

• 
  Vergi, devlet tarafınca hukukun öngördüğü gerekçeler, kriterler ve sürelere göre adalet prensibi çerçevesinde toplanır;
  
• 
  Ödeme gücü derecesine göre vergiye tabi kişilerden alınır;
  
• 
  Ülkenin ekonomik faaliyetlerini ve sosyo-ekonomik kalkınmasını düzenler;
  
• 
  Vergiyi devlet yada vergilendirmek için yetki verdiği kurumlar toplar;
  
• 
  Gerçek yada tüzel kişiliklerden alınır;
  
• 
  Karşılıksızdır;
  
• 
  Zorunlu bir ödemedir;
  
• 
  Vergiler kesindir;
  
• 
  Nakit olarak kabul edilir;
  
• 
  Para şeklinde ifade edilir;
  
• 
  Özel sektörden kamu sektörüne bir geçiştir.
  

Vergileme ilkeleri:

1. Adalet ilkesi

2. Kesinlik ilkesi

3. Uygunluk ilkesi

4. Ekonomilik ilkesi

5. Yasallık ilkesi

Adalet ilkesi vergilerde adil olmak demektir. Adalet ilkesi kavramı her toplumda farklı şekilde yorumlanır. Bu nedenle vergi adaleti de toplumdan topluma farklılık göstermektedir.

Kesinlik ilkesine göre vergi tahsil edildikten sonra mükellefe yeniden iade edilmez. Fakat, vergiyi teşvik etmek adına bazen vergiler mükellefe iade ediliyor. Ama bu durum kesinlik ilkesini aradan kaldırmaz. Vergi kanunlarında vergi konusu, ödenme şekli, tarihi ve başka bu gibi durumlar açık olarak belirtilmiştir ve bu anlamda herhangi bir anlaşılmazlık söz konusu değildir.

Uygunluk ilkesi, vergiye tabi kişilere en uygun şekilde ve zamanında ödeme yapılmasını sağlamak içindir. Vergi toplumu zorlamadan toplanmalıdır. Bu o demek değil ki, her birey en uygun zamanda vergi ödemelidir. Mükelleflere tek tek uygunluk sağlanması oldukça güç bir durumdur, çünkü her bireyin sosyal durumu, uygunluk zamanı farklılık arzediyor. Bu yüzden uygunluk genele göre belirlenir.

Ekonomilik ilkesinde muhim olan hem vergi tahsilatının vergi süresi içerisinde yapılabilmesi hem de vergi maliyetinin en düşük seviyede tutulabilmesidir.

Yasallık ilkesi, yalnız vergi alacağının öğelerinin yasa ile belirlenmesini değil, aynı zamanda vergiden doğan ödev ve usul ilişkilerinin de yasa ile düzenlenmesini gerektirir.