T. C. Okan üNĠversġtesġ sosyal bġLĠmler enstġTÜSÜ

SONUÇ VE ÖNERĠLER 
Globalleşme neticesinde dünyada artan rekabet ortamı, kurumlarda yeniden yapılanma, 
mevcudiyetlerini  muhafaza  etme,  potansiyel  hata  ve  hileleri  önleyerek  güvenilir  finansal 
verilere  ve  aktif  kontrol  mekanizmasına  faaliyete  geçirme  ihtiyacı  artmıştır.  Kurumların 
büyümesi ve işlem hacimlerinin artması neticesinde kurum faaliyetleri de sürekli artan bir 
duruma  gelmiştir.  Yaşanan  global  rekabet  doğrultusunda  sürekli  büyümeyi  amaçlayan 
firmalar,  kontrol,  denetim  ve  risk  yönetimine  özel  önem  verilmektedir.  Kurumlar  hem 
mevcudiyetlerini  muhafaza  etmek  hem  de  gelecek  planlarını  yapmak  denetim 
mekanizmalarını aktif tutmaktadırlar. 
Özellikle  büyük  ölçekli  işletmelerde  yönetim,  kontrol  fonksiyonunu  iç  kontrol  sistemi 
kurarak ve iç kontrol sisteminin etkin bir şekilde işlemesini de güvenilir iç denetim birimi 
kurarak  gerçekleştirmelidir.  Kurumların  kontrol  mekanizmalarında  meydana  gelen 
aksamalar, işletmenin karar mekanizmasını sekteye uğratmaktadır. Bu durum, işletme için 
olumsuz  bir  sonuç  doğurmakla  birlikte,  işletme  hakkında  piyasadaki  karar  alıcıların  da 
güveninin  sarsılmasına  yol  açar.  Böyle  bir  olumsuzluğun  ortaya  çıkmasını  önlemek  için, 
etkin  işleyen  bir  iç  kontrol  sistemi  kurmak,  iç  denetim  fonksiyonunu  geliştirmek  ve 
bağımsız denetime tabi olmak, işletme açısından alınacak olan en doğru kararlardır. 
İşletmelerde etkin bir iç kontrol sisteminin kurulması, hedeflere ulaşmada olumlu etkiler 
oluştursa  da  kesin  sonuç  getirmez.  İç  kontrol  sisteminin  yetersiz  olması  ya  da  hiç 
olmamasının  neden  olacağı  güvenilir  olmayan  bilgi,  kanunlara  aykırı  işlemler,  varlık 
kayıpları ve kaynakların etkin kullanılamaması gibi maliyetlerin yanı sıra gereğinden fazla 
kontrole  sahip  olmanın  yaratacağı  maliyet  de  işletmeye  önemli  ölçüde  olumsuz  sonuçlar 
yaratabilir.  Bu  yüzden,  belirli  aralıklarla  iç  denetim  birimi  ve/veya  bağımsız  denetçiler 
vasıtasıyla iç kontrol sistemi sürekli takip edilmeli ve değerlendirilmelidir. 
Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları ile bağımsız denetçiye, denetim faaliyetlerine 
başlamadan  önce  karşılaşabileceği  denetim  zorluklarını  tespit  edebilmesi,  uygun  bir 
denetim  planı  yapabilmesi,  uygulanabilecek  denetim  yordamlarını  ve  ortaya  çıkabilecek 

---

121 
 
kontrol riskini belirleyebilmesi için işletme hakkında bilgi toplaması ve iç kontrol sistemini 
değerlendirmesi sorumluluğu verilmiştir. 
Bağımsız denetçi işletmenin iç kontrol sistemini inceleyip değerlendirdiğinde, iç kontrol 
politika  ve  prosedürlerinin  planlı  ve  sistematik  bir  şekilde  uygulandığını  ve  mevcut  iç 
kontrol  sisteminin  işletme  faaliyetlerinin  etkin  yürütülmesine,  hata  ve  hile  oluşumunu 
azaltmaya  yardımcı  olduğunu  düşünürse,  iç  kontrol  sistemine  güvenerek  denetim 
çalışmalarının  kapsamını  daraltabilir.  Böylece  yapacağı  denetimde  hem  zaman  hem  de 
maliyet tasarrufu sağlamış olur. 
Bağımsız denetçiler, iç kontrol sistemini değerlendirme çalışmalarında ve diğer denetim 
çalışmalarında işletmelerin iç denetim biriminin çalışmalarından yararlanabilir. İç denetim 
faaliyetinin  temel  amacı,  hatalı  işlemleri  ve  muhtemel  hileleri  tespit  ederek,  gerekli 
düzeltmelerin  yapılıp  hata  ve  aksaklıkların  tekrarlanmasını  önleyecek  önlemlerin 
alınmasıdır. İç denetçiler, işletmenin hedeflerine ulaşmasını engelleyebilecek olası riskleri 
tespit ederek, işletme aleyhine olan risklerin kontrol edilebilmesi ve azaltılması için işletme 
yönetimine  öneri  ve  tavsiyelerde  bulunurlar.  Böylece,  işletme  faaliyetlerinin  doğru  ve 
güvenilir  olması  ve  bağımsız  denetime  karşı  şeffaf  bir  denetim  ortamının  oluşturulması 
sağlanmış  olur.  Bu  da  işletme  faaliyetlerinin  etkinliğini  sağlayarak,  işletmenin  rekabet 
gücünü artırır ve işletmenin geleceğe güvenle bakmasını sağlar. 
Anket çalışması neticesinde ortaya çıkan bazı olgular mercek altına alındığında: 

 
Bağımsız denetimin süresinin kısaltılmasında iç kontrol sisteminin tanınıyor olması 
olumlu etki oluşturmaktadır. 

 
İlk  defa  yapılan  denetimlerle  tekrarlanan  denetimler  kıyaslandığında,  iç  kontrol 
sistemini  tanıma  ve  değerlendirme  için  ayrılan  süre  arasında  fark  bulunmaktadır. 
Tekrarlanan denetimlerde sürenin kısaldığı görülmektedir. 

 
Bağımsız  denetimi  etkileyen  faktörler  arasında  iç  kontrol  politik  ve  yöntemlerinin 
etkili olduğu görülmektedir. 

 
Bağımsız  denetim  içerisinde  iç  denetim  ve  iç  kontrolün  yerinin  önemli  olduğu  ve 
sayısal veriler ışığında da birçok etki sağladığı görülmektedir. 

---

122 
 
 

 
Etkin olarak yapılan bir iç denetimin denetim riskini düşürdüğü tespit edilmektedir. 

 
Aynı  zamanda,  etkin  biçimde  gerçekleştirilen  iç  kontrol  ve  iç  denetimin  bağımsız 
denetimin  süresini  hatırı  sayılır  bir  biçimde  azalttığı  da  ortaya  çıkan  netiler 
arasındadır. 

 
Denetim için ortalama olarak harcanan sürenin en fazla olduğu saat dilimleri % 35.5 
ile 101-150 saat arasında olmaktadır.  

 
Denetim  faaliyetlerin  iç  denetim  sistemine  verilen  önemin  %  90.3  olarak  tespit 
edilmiştir.  Bu  da,  iç  denetimin  denetim  içerisindeki  olmazsa  olmaz  yerini  ifade 
etmektedir. 

 
Firmaların  iç  denetime  verdikleri  önemin  yıllar  içerisinde  artış  gösterdiğini 
düşünenlerin  oranı  %  74.2  şeklindedir.  Buradan  hareketle,  iç  denetimin,  denetim 
faaliyetleri içerisinde rolünün belirleyici olduğu sonucuna varılmaktadır.  

 
İç  kontrol  işleminin  sağlıklı  işlemediğinin  düşünüldüğü  firmalarda  ise  bu  sürenin 
uzatılması  gerektiğini  düşünenlerin  oranı  %  90.3  şeklindedir.  Bunun  nedeni  ise, 
işlerlik kazandırma ile süre arasında bağlantı kurulmasıdır. 

 
Kontrol  edilmeden  tamamlanan  denetimlerin  olup  olmadığına  dair  veriler  mercek 
altına alındığında, hayır diyenlerin oranı 54.8'dir. Evet diyenlerin oranı ise % 45.2 
şeklindedir.  Oranların  birbirine  yakın  olduğu,  ancak  denetim  esnasında  kontrolsüz 
dosya  kapatılmasına  rastlamayanların  oranı  daha  yüksek  olmaktadır.  Bu  durum, 
belirli  bir  oranda  denetim  yapılmadan  dosyaların  kapatılabildiğini  de  ortaya 
koymaktadır. 

 
Denetlenen  işletmelerin  iç  denetim  departmanına  sahip  olup  olmadıkları  mercek 
altına  alındığında,  Çok  azında  bu  departmanın  olduğunu  ifade  edenlerin  oranı  % 
80.6 gibi  yüksek bir orandır.  Bu da, ayrıca bu departmana olan ihtiyacı gündeme 
getirmektedir. 

 
İç  denetim  mekanizmasına  ait  işlerlik  irdelendiğinde,  0.25  ile  0.50  arasındaki 
işlerliğin en yüksek oranda olduğu görülmektedir. Bu oran ise, % 45.2 olarak tespit 
edilmiştir. Yani işlevselliğin orta düzeyde kaldığı kanısı ön plana çıkmaktadır. 
 

---

123 
 
Nitelikli  iç  denetime  ait  personel  istihdamında  yıllar  bazında  artış  olup  olmadığı 
incelendiğinde  ise  evet  cevabını  verenlerin  oranı  %  87.1  olarak  gündeme  gelmektedir. 
Yıllar bazında iç denetim departmanına çalışan alımının artış gösterdiği yani bu departmana 
verilen  önemin  arttığı  ve  buna  bağlı  olarak  da  istihdam  gerekliğinin  olduğu  ortaya 
çıkmaktadır. 
İç kontrol ve iç denetim hususunda, bağımsız denetimin işini kolaylaştıran etmenlerden 
bir tanesinin de iç denetim departmanı olduğu ama birçok firmada özel olarak iç denetim 
departmanının bulunmadığı tespit edilmiştir. 
Araştırmamız  özetlenecek  olduğunda,  bağımsız  denetim  içerisinde  iç  kontrol  ve  iç 
denetimin rolü; süre, işlevsellik ve diğer etkenler bazında irdelenmektedir. Bunun yanında, 
tekrarlanan denetlemelerin iç kontrol ve iç denetim içerisindeki yeri tanımlanmaktadır. Bir 
defalık  yapılan  denetimler  ile  tekrarlanan  denetimler  arasındaki  işlevsellik  farkının, 
tekrarlanan denetimlerin aleyhine sonuçlandığı görülmektedir.