T. S. Malikov moliya

T.S.Malikov, N.H.Haydarov
3. Zamonaviy moliyaning fundamental asos (masala)lari. 
Zamonaviy moliya yagona (yaxlit holdagi) “Moliya” 
fanining bir (tarkibiy) qismi hisoblanadi. Uning bunday 
nomlanishi ma’lum ma’noda shartli xarakterga ega. Bu 
joyda ushbu fanning faqat zamonaviy va ayniqsa, uning 
amaliy jihatlariga maxsus ravishda alohida urg‘u yoki e’ti-
bor berilayotgani uchun uni shunday nomlash mumkin
28
.
Shaxslarning ma’lum 
vaqt mobaynida
defitsit pul re
-
surs
29
lari kirimi (daromadi) va chiqimi (xarajati)ni qanday 
boshqarishni o‘rganishga zamonaviy moliya, deyiladi.
Demak, zamonaviy moliya
 
(...finance) shaxs (odam, kishi)­
larning ma’lum 
vaqt mobaynida
defitsit pul resurslari kirimi 
(daromadi) va chiqimi (xarajati)ni qanday boshqarishlari 
to‘g‘risidagi fan hisoblanadi. Moliyaviy qarorlar shunisi bilan 
ajralib turadiki, kirim (daromad)lar va chiqim (xarajat)lar: a) 
vaqt oralig‘ida tarqatilgan (bir-biridan farqlanadi, ajratilgan); 
b) odatda, ularning bo‘lajak miqdorini na qaror qabul qiladi-
ganlar va na boshqa biror-bir odam bashorat qila olmaydi. 
Masalan, o‘z restoraningizni ochishni baholar ekansiz, bar-
cha xarajatlarni (xonani jihozlash, oshxona anjomlari, stol va 
stullar, hatto antiqa ichimliklarni bezash uchun mo‘jaz qog‘oz 
shamsiyalar, qisqasi, barcha zarur asbob-uskunalarni sotib 
olish) va Siz bir necha yildan keyin olishni rejalashtirgan no-
28
Bundan sira tashvishga tushmang. O‘rinsiz savollar Sizni quyundek 
cho‘lg‘ab (qamrab) olmasin. Hayratlanmang ham. Chunki “Matemati-
ka” fani bilan bir qatorda uning tarkibiy qismlaridan biri bo‘lgan “Amaliy 
matematika” ham nisbatan bo‘lsa-da, bu fanning mustaqil (alohida) tar-
mog‘iga allaqachon aylanib bo‘ldi. “Mexanika” va “Amaliy mexanika” fan-
lariga nisbatan ham xuddi shunday fikrlarni bildirish mumkin. Umuman, 
bunday yondashuvni mavjud barcha fanlarga nisbatan ham muvaffaqiyatli 
ravishda qo‘llasa bo‘ladi. Muammo bu yerda faqat quyidagilarda: fanning 
qanday (qaysi) jihatlarini zamonaviy (amaliy) desa bo‘ladi? Uni qanday qilib 
nazariyadan ajratib olib, ayro holda tasavvur etish mumkin? Va uni bir 
vaqt ning o‘zida qanday qilib ishlab chiqarish (faoliyatimiz)ga qo‘llash hamda 
shu orqali fan va ishlab chiqarish vobastaligini ta’minlash mumkin? Va h.k.
29
O‘zbek tilida ishlatilayotgan “resurs” so‘zi frantsuzcha “ressource” 
so‘zidan olingan bo‘lib, so‘zma-so‘z “yordamchi vosita, usul”, “pul mab-
lag‘lari” ma’nosini bildiradi. Bu so‘z ona tilimizda eng umumiy ma’noda 
“inson turmush sharoitini yanada yaxshilash uchun zarur bo‘lgan nar-
salarning mavjud zahirasi” ma’nosida ishlatiladi. Qarang: o‘sha manba. 
J. III. – B. 379.

---

Moliya
23
ma’lum daromad (ya’ni, bo‘lajak daromadingiz)ni imkon qadar 
(iloji boricha) aniq hisobga olish kerak. 
Biznesmen (tadbirkor yoki ishbilarmon) muayyan (aniq) 
moliyaviy qarorni qabul qilib, uni moliyaviy tizim yordamida 
amalga oshiradi (hayotga tatbiq etadi). M
oliyaviy bitimlar tu­
zish, aktiv
30
lar va riskni almashishda foydalaniladigan bozor
­
lar va boshqa institutlar majmuyiga