T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

3-§. R aqobat usullari: narx yordam ida va n arxsiz raqobat
Narx yordam ida raqobatlashish
Narxsiz
Narx
yordam ida
«Narxlar jangi»
Dempping narxlarni 
qo'lla sh
Narxlardan chegirm a 
qilish
Imtiyozli narxlarni 
q o 'lla sh
Raqobat usullari
Asosiy tovarlar narxiga 
boshqa tovarlar 
qiymatini kiritish
Bunda tovar narxlaridan muayyan foizda 
chegirm a qilinadi.
Bunda asosiy tovarlar xarid qilinganda 
ularga boshqa tovarlarni ham qo'shib 
berish ko'zda tutiladi.
Bunda xarid hajmini ko'paytirib borgan 
iste’m olchilarga rag'batlantiruvchi 
imtiyozli (pasayib boruvchi) narxlardan 
foydalaniladi.
B u n d a
m illiy is h la b c h iq a ru v c h ila r 
o 'z la r in in g
to v a r la r in i 
b o s h q a
m a m la ka tla rg a ichki b o zo rd a g i n a rxla r­
dan, ayrim hollarda tannarxdan ham past 
bo'lgan narxlarda chiqaradi.
Bunda yirik ishlab chiqaruvchilar raqiblarini 
tarm oq (bozor)dan siqib chiqarish uchun 
to va rla rig a narxlarini va q ti-va q ti bilan va 
uzoq m uddat pasaytirib turadi.
Narxsiz raqobatda raqobatlashish vositasi sifatida 
narxdan ta s h q a ri o m illa rd a n fo y d a la n ib to v a r so tish
hajmini ko'paytirib borishga harakat qilinadi.
N a rx
v o s ita s id a
ra q o b a tla s h is h d a
is h la b
chiqaruvchilar o'z tovarlarining narxini raqiblari tovarlari 
narxidan pasaytirish orqali iste’molchilarni og'dirib olish 
va bozordagi mavqeini mustahkam lashga harakat qiladi.
144

---

Narxsiz raqobatlashish
Sotish vaqtida va kafolatlangan muddatda tekin servis xizmati 
ko'rsatish.
Tovar sifatini tabaqalashtirish - bir xildagi ehtiyojni qondiradigan 
va bir turga mansub bo'lgan tovarlar turlicha iste’mol xossalariga 
ega bo'ladi.
Marketing - uning vositasida mahsulot ishlab chiqarish va 
sotish jarayonini talabga moslashtirishga harakat qilinadi.
Reklama, tovar belgilari, firma muhirlari hamda qadoqlash 
usullari tovarlar jozibadorligini oshirish va sotish hajmining 
ko'payishini rag'batlantirishning muhim yo'llari hisoblanadi.
Tovarlarni kreditga sotish - tovarlar nisbatan ortiqcha bo'lgan 
sharoitda ishlab chiqaruvchi o'z tovarlarini narxini kechiktirib 
to'lash sharti bilan sotib, raqiblaridan ustun kelishi mumkin.