Tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari kafedrasi tuproqlar geografiyasi

Maxsus yoki xususiy tabiiy geografik fanlar
tabiatning ayrim tarkiblarini o’rganuvchi fanlar bo’lib, tuproq geografiyasi, geobotanika, zoogeografiya, glyatsiologiya, iqlimshunoslik, okeanografiya va boshqalar kiradi.
5	General geomorphology	Общая геоморфология	Umumiy geomorfologiya	Yer yuzasi relyefi, uning kelib chiqishi va rivojlanishi hamda tarqalishini o’rganadigan fani.
6	Humus	Слой почвы	Tuoroq qatlami	Turli omillar, jumladan o’simlik va mikroorganizmlar ta’sirida mineral qismi o’zgarib tuproqqa aylanayotgan g’ovak holdagi tog’ jinslariga tuproq paydo qiluvchi yoki ona jinsilar deb ataladi.
7	Allûvial	Аллювиальный	Allyuvial	Doimiy oqar suvlar-daryolar faoliyati bilan bog’liq yotqiziqlardir
8

Dune	Дюна	Dyuna
SHamol faoliyati, ayniqsa quruq iqlimli cho’l zonasida kuchli bo’lib, qum barhanlari, qum tepachalari, gryada qumlari va mo’’tadil iqlimli dengiz qirg’oqlari hamda daryo vodiylarida o’ziga xos qum tepalari-dyo’nalar shaklidagi releflar yuzaga keladi.
9	Loess	Лесс	Lyoss	Bularga lyoss va lyossimon qumoqlar kabi o’ziga xos qator belgilari bilan ajralib turadigan to’rtlamchi davr yotqiziqlari kiradi.
10	Geochemistry	Vетод геохимия	Gеоkimyoviy usul	Lаndshаftshunоslikdа kimyoviy elеmеntlаrni hаrаkаti o’rgаnilаdi
11	Geophysical methods of research	Геофизические методы исследования	Gеоfiзik usul	Lаndshаftlаrdа sоdir bo’lаdigаn enеrgiya vа mоddа аlmаshinuvi jаrаyoni o’rgаnilаdi
12	Geographic cover	Географическая обложка	Gеоgrаfik qоbiq	Аtmоsfеrаning quyi qismi, litоsfеrаning yuqоri qismi, gidrоsfеrа vа biоsfеrаning bir-birigа o’zаrо tаъsiri etib, o’zаrо bir-birigа kirishib vа tutаshib turidigаn Yerning qismi.
13

Geosphere	Геосфера	Gеоsfеrа
Аsоsаn mа’lum bir gеоtаrkibdаn tuzilgаn Yerning аniq bir qismlаrigа аytilаdi. Gеоsfеrаlаr litоsfеrа, gidrоsfеrа, аtmоsfеrа vа biоsfеrаdаn ibоrаt.
14	Climate	Климат	Iqlim	ob-havoning statistik ko’p yillik rejimi bo’lib, u yoki bu joyning asosiy geografik tavsiflaridan biri – atmosfera holatining va tuproqqa ta’sir etadigan atmosfera jarayonlarining asosiy miqdor ko’rsatgichidir
15	Atmosphere	Атмосфера	Atmosfera	(yun. atmos — bug’ va sfera) — yer sharini o’rab olgan va u bilan birga aylanadigan havo qobig’i.
16	Sun wind	Солнечный ветер	Quyosh shamoli	Proton va elektronlarning harakati
17	Isoclines	Изоклины	Izoklinlar	magnit enkayishi bir xil bo’lgan chiziqlar deyiladi.
18	Equator	Экватор	Ekvator	Yer sharini teng ikki bo’lakka ajratib turuvchi aylana chiziq.
19	Meridian	Меридиан	Meridianlar	Qutblarni tutashtiruvchi yarim aylana chiziqlar
20	Parallel	Параллельный	Parallellar	Ekvatorga nisbatan parallel o’tkazilgan aylana chiziqlar.
21	Longitude	Долгота	Geografik uzunlik	Bosh meridiandan berilgan nuqtagacha bo’lgan parallel yoyining daraja hisobidagi masofasi.
22	Latitude	Широта	Geografik kenglik	Ekvatordan berilgan nuqtagacha bo’lgan meridian yoyining uzunligi deb ataladi.
23	Tropical	Тропический	Tropiklar	Quyosh nurlari yozgi Quyosh turish davrida tik tushadigan parallellar, ya’ni 230271sh.k., 230271j.k.
24	Relief	Рельеф	Rel’ef	(frants, relief, lot. Relevo — ko’taraman) (geografiyada) — yer yuzasi, okean va dengiz tubidagi tashqi ko’rinishi, o’lchamlari, kelib chiqishi, yoshi va rivojlanish tarixiga ko’ra turli-tuman notekisliklar: tog’, tekislik, paettekislik, adir, yassitog’, tepalik, qir, vodiy, botiq, soylik, jarlar va b. majmui.
24	Macrorelief	Макрорельеф	Makrorel’ef	Deganda tekislik, baland tekislik va tog’lar singari yirik rel’ef formalari tushuniladi. Bu rel’ef havo oqimining harakatiga ta’sir qilib, katta territoriyalar iqlimining shakllanishida ishtirok etadi.
25	The energy source of endogenous	Источником энергии эндогенной	Endogen omillar	Yerning ichki kuchlari ta’sirida vujudga keladi -litosferada erigan magmatik jinslar o’choqlarining paydo bo’lishi, tog’ paydo bo’lishi, vulkanizm, zilzilalar, Yer po’sti ayrim qismlarining vertikal tubranishi va h.k.
26	The epicenter	Эпицентр	Epitsentr	Silkinish paydo bo’lgan zilzila o’chog’i.
27	Hypocenter	Гипоцентр	Gipotsentr	Zilzila markazi.
28	Exogenous processes	Экзогенные процессы	Ekzogen omillar	Yerning tashqi kuchlari ta’sirida vujudga keladi. Quyosh radiatsiyasi, butun olam tortishishi, Yerga kosmik chang va metioritlarning kelishi, fizik, kiyoviy, biologik nurash va h.k.
29	Sinklizy	Синклиза	Sinklizalar antiklizalar-balandliklar	Platformalarning juda uzoq davom etgan rivojlanishi mobaynida, ularning granit-gneysli zaminidagi botiqlar.
30	Shields	Щиты	Qalqonlar	Kristal fundamentning yer betiga chiqib qolgan joylari.
31	Soil	Почвы	Tuproq	Ustki cho’kindi jinslar qoplami to’rtlamchi davr yotqiziqlaridan tarkib topgan tekisliklar.
32	Soil sticky	Почва липкие	Tuproq yоpishqoqligi	Nam tuproqning ish qurollariga va boshqa qattiq jismlarga yopishib qolish hossasiga uning yopishqoqligi deyiladi.
33	Soil of hardness	Почва твердости	Tuproqning qattiqligi	O’simlik ildizlarining tuproq qatlamlarida normal tarqalishiga uning qattiqligi deyiladi. qattiqlik og’ir mexanik tarkibi va strukturasiz tuproqlarda juda katta ko’rsatkichga ega. Tuproqning qattiqligi ham namlikning oshib borishi bilan kamayib boradi.
34	Soils are comparative weight	Почвы сравнительный вес	Tuproqning solishtirma og’irligi	Qatlamni qirqish, ag’darish hamda qarshilikni yengish uchun sarf bo’lgan kuch miqdoriga aytiladi.
35	Soil moisture	Влажность почвы	Tuproq namligi	Ekvаtоrdаn bеrilgаn nuqtаgаchа bo’lgаn mеridiаn yoyining uzunligi dеb аtаlаdi.
36	Tacsonimii	Таксаноми	Taksonomiya	So’zi grekcha taxis – tuzilma, tartib yoki lotincha takso – baholayman va nomos – qonun. Taksonomik birliklar (taksonlar)- bu qandaydir ob’ektlar sistemasida klass, daraja yoki o’rnini ko’rsatadigan, ularning batafsillik yoki aniqlik darajasini belgilaydigan, klassifikatsiyalash (tasniflash) yoki sistematikalash (tartibga solish), birliklaridir.
37	Type	Тип	Tip	deyarli bir xildagi tuproq paydo bo’lish jarayonlari kechadigan hamda o’xshash fizik-geografik sharoitlarda katta maydonlarda shakllangan konkret tuproqlarga aytiladi.
38	Laces	Шнурки	Tur	Avlodlar orasida ajratiladigan tuproq gruppalari bo’lib, tuproq paydo qiluvchi jarayonlarning borish jadalligiga ko’ra ajratiladi. Masalan, podzollanish jarayonlarining gumus to’planishining jadalligi va uning chuqurligi, sho’rlanish, eroziyalanish darajasi singarilar turlarni belgilovchi ko’rsatkichlar hisoblanadi.
39