Tadqiqot nima va uni olib borishga ehtiyoj nimadan iborat Ilmiy tadqiqot

10 Yaxshi tadqiqot deganda nima tushuniladi va qanday mezonlari asoslanadi?
Yaxshi tadqiqot mezonlari

Tadqiqot ishlari va tadqiqot turlari qanday boʻlishidan qat’i nazar, ularning barchasi oʻzlari foydalanadigan ilmiy metodning umumiy asosiga tayanishi muhimdir. Ilmiy tadqiqotlar quyidagi mezonlarga javob berishi kerak:¹

1. Tadqiqotning maqsadi aniq belgilanishi va umumiy konsepsiyalardan foydalanish kerak.
2. Amaldagi tadqiqot protsedurasi boshqa tadqiqotchiga allaqachon erishilgan narsalarning uzluksizligini saqlab, keyingi rivojlanish uchun tadqiqotni takrorlashiga imkon beradigan darajada batafsil tavsiflanishi kerak.
3. Tadqiqotning protsedura rejasi iloji boricha obyektiv natijalarga erishish uchun obdon rejalashtirilgan boʻlishi kerak.
4. Tadqiqotchi protsedura dizaynidagi kamchiliklar toʻgʻrisida toʻliq ociqchalik bilan xabar berishi va ularning natijalarga ta’sirini baholashi kerak.
5. Ma’lumotlarni tahlil qilish ularning ahamiyatini aniqlash uchun yetarlicha adekvat boʻlishi kerak va ishlatilgan tahlil metodlari muvofiq boʻlishi kerak. Ma’lumotlarning haqqoniyligi va ishonchliligi diqqat bilan tekshirilishi kerak.
6. Xulosalar tadqiqot ma’lumotlari bilan tasdiqlangan va yetarli asos boʻlgan ma’lumotlar bilan cheklanishi kerak.
7. Agar tadqiqotchi tajribaga, tadqiqot sohasida yaxshi obroʻga ega va halol odam boʻlsa, tadqiqotlarga koʻproq ishonch kafolatlanadi.


11 Yaxshi tadqiqot sifatlari nimalardan iborat bo‘lishi mumkin?
Boshqacha qilib aytganda, biz yaxshi tadqiqot sifatlarini² quyidagicha shakllantirishimiz mumkin:
1. Yaxshi tadqiqot tizimli boʻladi: bu shuni anglatadiki, tadqiqot aniq belgilangan qoidalar toʻplamiga muvofiq ma’lum bir ketma-ketlikda bajarilishi kerak boʻlgan aniq qadamlar bilan tuziladi. Tadqiqotning tizimli tavsifi ijodiy fikrlashni istisno qilmaydi, lekin xulosalar chiqarish uchun taxminlar va intuitsiya ishlatilishini rad etadi.
2. Yaxshi tadqiqot mantiqiy boʻladi: bu shuni anglatadiki, tadqiqot mantiqiy fikrlash qoidalariga asoslanadi va mantiqiy induksiya va deduksiya jarayoni tadqiqot oʻtkazishda katta ahamiyatga ega boʻladi. Induksiya - bu qismdan butungacha fikrlash jarayoni, deduksiya esa, ma’lum bir asosdan xulosa chiqarish jarayoni boʻlib, u shu asosdan kelib chiqadi. Aslida, mantiqiy fikrlash qarorlarni qabul qilish nuqtai nazaridan tadqiqotlarni yanada mazmunli qiladi.
3. Yaxshi tadqiqot empirik boʻladi: bu shuni anglatadiki, tadqiqot asosan real vaziyatning bir yoki bir nechta jihatlari bilan bogʻliq va tadqiqot natijalarining tashqi ishonchliligi uchun asos yaratadigan aniq ma’lumotlar bilan shugʻullanadi.
4. Yaxshi tadqiqot takrorlanishi mumkin: bu xususiyat tadqiqotni takrorlash orqali tadqiqot natijalarini tekshirishga imkon beradi va shu bilan qaror qabul qilish uchun mustahkam asos yaratadi.