Tafakkur (yoki o'ylash) psixologiyasida bir nechta mashhur nazariyalar mavjud, va ularning har biri, inson tafakkurining va o'ylash jarayonlarining tushunilishini va tahlilini takomillashtirishga harakat qiladi

Tafakkur (yoki o'ylash) psixologiyasida bir nechta mashhur nazariyalar mavjud, va ularning har biri, inson tafakkurining va o'ylash jarayonlarining tushunilishini va tahlilini takomillashtirishga harakat qiladi. Quyidagi, tafakkur bilan bog'liq bir necha psixologik nazariyalardan ba'zilari:

1. **Kognitiv nazariya (Kognitiv psixologiya):** Bu nazariya, tafakkur jarayonlarini o'rganish va tahlil qilishda kognitiv protsesslarga, masalan, dikkat, xotira, o'rganish va til o'rganish kabi amallarga e'tibor qaratadi. Kognitiv psixologlar, insonlar orasidagi tafakkur jarayonlarini tushunish va ma'lumotni qanday qilib saqlash, ishlash va takomillashtirishini tahlil qilishga intiladilar.

2. **Piagetning kognitiv rivojlanish nazariyasi:** Jean Piagetning kognitiv rivojlanish nazariyasi, bolalarning tafakkur va o'ylash jarayonlarini yoshidan ham boshlab tanish va bu jarayonlarni faqat jismoniy rivojlanishga emas, balki mazmuni va tajribalariga ham bog'liq qiladi.

3. **Vygotskiyning ijtimoiy rivojlanish nazariyasi:** Lev Vygotskiy, insonlarning o'ylash va tafakkur jarayonlarini ijtimoiy mazmuni va ko'nikmalarga e'tibor qaratgan nazariya rivojlanitirgan. U, insonlarning o'ylash va tafakkurini ijtimoiy aloqalari va muhit orqali o'rganish va rivojlantirishni ko'rib chiqadi.

4. **Inson faoliyatining tezligi nazariyasi:** Bu nazariya, tafakkur va faoliyatning o'zlari orasidagi cheklanishlar va ta'sirning o'zaro aloqasiga e'tibor qaratadi. Bu nazariya, inson tafakkurini faoliyat bilan bir qatorda tahlil qiladi.

5. **Doktrina va tanqid psixologiyasi:** Bu tafakkurga qaratilgan konseptual nazariya, insonlar o'zlari haqida nima o'ylaganlarini va qanday qilib g'oyalarini tushuntirishga asoslangan. Insonlar haqida o'ylashlar, umumiy qonunlar va aloqalar hisoblanadi.

Bu nazariyalar tafakkur va o'ylash jarayonlarini bir nechta xil toifalarda tahlil qiladi va insonlar o'zlarini, boshqalar va dunyo bilan muloqotda qanday qilib o'ylayotganlarini tushuntirishga yordam bera olishga intiladilar. Har biri, tafakkur jarayonlarini tahlil etish va o'rganishda turli usullardan foydalanadi va inson tafakkurini o'rganishdagi ilmiy jarayonlardan biridir.

Tafakkur (yoki o'ylash) psixologiyasida bir nechta turli nazariyalar va qarashlar mavjud. Ularning har biri tafakkur jarayonlarini, ularning tuzilishi va uning inson hayotidagi ro'li haqida farqli o'zgaruvchan shakllarni tahlil qiladi. Quyidagi, ba'zi mashhur tafakkur nazariyalari:

1. **Froidizm (Sigmund Freud):** Freudning psikanaliz nazariyasi, o'ylash jarayonlarini o'rganishda qadimiy seks va instinkt tushunchalari, uning ichki konfliktlari va o'ylashning sog'liqni ta'sir etishiga oid tushunchalar asosida tuzilgan. Freud, tafakkurda davlatli va davlatli (xulqni bilganmaslik) qismi bo'yicha muammolarni tushuntirishda o'ylashni katta ahamiyatga ega bo'lishini ta'kidlagan.

2. **Kognitiv psixologiya:** Kognitiv psixologiya tafakkur va o'ylash jarayonlarini o'rganishga intiladi. Ushbu nazariya, insonning ma'lumot olish, tahlil qilish, fikrlash va maqsadga yo'naltirish jarayonlarini tushuntirishda fikr o'zgaruvchanligi, tuyg'ular, va xotira bilan bog'liq bo'lgan barcha tizimlarni o'rganishga ega.

3. **Piagetning kognitiv rivojlanishi:** Jean Piagetning kognitiv rivojlanish modeli, bolalarning o'ylash jarayonlarini tahlil qilishga bo'lgan qiziqishini o'z ichiga olgan nazariyadir. Uning modelida, insonlar biror maqsadni aniqlash, muammolarni yechish, va dunyo bilan mazmunli aloqalarni o'rganish jarayonlari tahlil qilinadi.

4. **Vygotskiyning ijtimoiy-tarbiyaviy loyihasi:** Lev Vygotskiy, o'ylash va fikrlash jarayonlarini ijtimoiy muhit, aloqa va ta'lim jarayonlariga bog'liq sarmoyadagi jarayonlar sifatida tahlil qilgan. U, ta'limda o'ylashni o'rgatish va ijtimoiy aloqalarni shakllantirishda o'ylash jarayonlarining ahamiyatiga ega bo'lgan.

5. **Mindfulness (hamiyatli tafakkur):** Mindfulness, tafakkur va tuyg'ularni tushunishda sodda va sezgir bo'lishga qaratilgan yog' praktikalaridan biridir. Bu, kognitiv loyihalarni tahlil qilish, tuyg'ularni o'rganish va insonning tafakkurida mustahkamlashga qaratilgan harakatdir.

Har biri o'ziga xos bo'lgan bu nazariyalar, tafakkur va o'ylash jarayonlarini tushunish va tahlil qilishda o'zining o'zgarmaydigan yondashuvini o'z ichiga oladi. Tafakkur psixologiyasidagi nazariyalar, insonning o'ylash, fikrlash, va tushunish jarayonlarini tushuntirishda yordam bera olishda katta ahamiyatga ega.

Tafakkur (cognitive) psixologiyasi, insonning o'zini va dunyoqarashi tushunishini, fikr va tasavvurlarini tahlil qilishda asosiy yondashuvga ega bo'lgan nazariya va tadqiqotlar jumlasidir. Bu sohada bir nechta mashhur nazariyalar mavjud:

1. **Kognitiv strukturalizm:** Ulug'bek Bektaev va Qayum Karimov kabi o'zbek ilmiyotshunoslari tomonidan rivojlantirilgan. Bu nazariya, tafakkur protsesslarini o'rganishda vaqti-chog'ida boshqa harakatlar, fikr va tajribalar orasidagi aloqani tahlil qilishga intiladi.

2. **Kognitiv funksionalizm:** Bu nazariya, tafakkur faoliyatini tahlil qilishda uning maqsadlari va funksiyalariga e'tibor qaratadi. Bu tafsilotlar o'rganuvchi psixikasi va tafakkur jarayonlarining hayotiy muammolarini tahlil qilishda samarali bo'lishi uchun ma'lum bir maqsad yoki maqsadlarga yo'naltirilgan.

3. **Kognitiv psixologiya:** Bu nazariya, tafakkur jarayonlarini psixologik asoslari bo'yicha o'rganadi. Insonlar o'z fikrlarini tuzish, ma'lumotlarni o'rganish, tahlil qilish va maqsadlarni aniqlashda qanday tuzum qo'llashadi shu bilan bog'liqdir.

4. **Tafakkur va tilning aloqasi:** Bu nazariya, tafakkur va til orasidagi bog'lanishni o'rganadi. Fikrlash va tilning o'zaro aloqasi, til orqali fikrlarni bayon qilish va tafsilotlarini ifodalashda o'zaro bog'liqni tushuntiradi.

5. **Kognitiv qarashlar (schemes) va modelni o'rganish:** Bu nazariya, tafakkur jarayonlarida o'zaro aloqani qurishda kognitiv qarashlar (schemes) va modellar o'zgartirilganligini o'rganadi. Insonlar o'z ta'limotlarini va tajribalarini o'zgaruvchan modellar orqali jamlab qilishadi.

6. **Ma'lumotni olish va o'rgatish:** Tafakkur psixologiyasida insonlar qanday ma'lumot olish, saqlash va takrorlash, hamda boshqalar bilan ulashishda qanday o'rganish va o'rgatish mekanizmlaridan foydalanishadi, shu bilan bog'liqdir.

Bu nazariyalardan har biri, tafakkur jarayonlarini o'rganishda turli yondashuvlarga ega bo'lib, o'rganuvchilarning fikr va tajribalarini tahlil qilish, ma'lumotlar bilan ishlash va yaxshi tan olishda yordam beradi. Tafakkur psixologiyasining bu nazariyalari, inson tafakkurini tushunish, qarashlarni tahlil qilish, ma'lumotlarni qabul qilish va o'rganish jarayonlarini tuzishda yordam bera oladi.

Tafakkur (cogitation, thinking) haqida psixologik nazariyalarni o'rganish, fikr-mulohaza jarayonlarini, fikrlash va tasavvur qilishni tushuntirishda, shuningdek, bu jarayonlar bilan bog'liq ravishda sodda, uning o'zining o'zaro aloqalarini tushunishga yordam beradi. Quyidagi, tafakkur va undagi psixologik nazariyalar haqida ba'zi mashhur qarashlarni ko'rishimiz mumkin:

1. **Informatsion-taʼsiriy nazariya (Information-Processing Theory):** Bu nazariya tafakkur jarayonlarini kompyuter uslubida ta'riflaydi. U, informatsiya qabul qilib, saqlash, izlash, izohlash va bajargan natijalarni saqlash jarayonlarini o'z ichiga oladi. Tafakkur jarayonlari tizimli va tartiblangan, yani, informatsiyani qabul qilish, uni saqlash va unga qarshi muomaladagi mantiqiy qarorlarni olish tartibida o'tadi.

2. **Kognitiv psixologiya (Cognitive Psychology):** Tafakkur, xotiraga, tushunish va boshqa umumiy kognitiv jarayonlar bilan bog'liq bo'lgan psixologik nazariyalar to'plamidir. U, inson tafakkurini tushuntirishda uning o'zaro aloqalari, xotirasi, tushunish mehmonxonasi, vaqtlar orasidagi o'zgarishlar kabi amaliyotlarni tahlil etadi.

3. **Taqdim etish-model nazariya (Schema Theory):** Tafakkurda biron bir mazmunni tushuntirish va tahlil etish, bilimni qurish, aniq konseptlarni o'rganish jarayonlari va tafakkur faoliyatini tashkil etishda qanday ko'rsatkichlarning ishlaydiganligini tushuntirishda qo'llaniladi.

4. **Intuitivizm (Intuitionism):** Bu nazariya, insonlar tafakkur etishda o'zlarining hissiyotlariga va hissiy baxilmaiga e'tibor qaratadi. Intuitivizmni asoslangan shaxslar, tasavvurlarini va qarorlarini hissiy ko'rib, hissiyatlari va o'zlarining ishtiroklariga qarab, aniq qaror qabul qilishadi.

5. **Inson rivojlanishi (Development of Thought) nazariyasi:** Tafakkur rivojlanishi jarayonlarini o'rganishda, insonning yoshdan katta bo'lishi bilan bog'liq bo'lgan nazariyalarga e'tibor qaratadi. Bu nazariya, o'qituvchilar va tarbiyachi o'rtasida boshqariladigan tafakkur rivojlanishi va o'zlashtirishni o'rganish jarayonlarini ta'lim etishga ham e'tibor qaratadi.

Bu nazariyalar, tafakkur jarayonlarini tushuntirish, boshqa odamlar bilan mazmunli aloqalarni o'rganish, fikr-mulohazalarni shakllantirish va qaror qabul qilish jarayonlarini tahlil etishda qanday ko'rsatkichlarning ishlaydiganligi va xususiyatlarni tushuntirishga intiladi.

Tafakkur (cognitive) psixologiyasi, insonning tafakkur jarayonlarini, fikr va g'oyalarini tahlil qiluvchi psixologiya sohasidagi bir yo'nalishni ifodalaydi. Bu soha, insonlarning ma'lumot olish, tahlil qilish, muammo yechish, yodlash va o'rganish qobiliyatlarini tushuntirishda katta ahamiyatga ega bo'lgan metodlar va nazariyalarni rivojlantirmoqda. Quyidagi, tafakkur (cognitive) psixologiyasida mashhur bo'lgan bir necha nazariyalardan ba'zilarini ko'rsataman:

1. **Piagetning Kognitiv Rivojlantirish Nazariyasi:** Jean Piaget, bolalarning tafakkur va o'rganish jarayonlarini tahlil qilgan va ularning rivojlanish bosqichlarini tavsiflagan. Uning nazariyasi, bolalar o'zlarini dunyoni tushunishda, ma'lumot olishda, va maqsadlarni aniqlashda ularning o'zlarini tanishuvi va tafakkur rivojlanish jarayonlarini belgilashda katta ahamiyatga ega bo'ladi.

2. **Vygotskiyning Maslaxat Tafakkur Nazariyasi:** Lev Vygotskiy, ijodiy g'oyalar va maslaxat tafakkur tushunchalarini rivojlantirgan. U tafakkurning ijodiy, ijtimoiy va odamiy xususiyatlari, shuningdek, yaxshi ta'lim olish uchun kerak bo'lgan qo'llanmalarning ahamiyatiga e'tibor qilgan.

3. **Information Processing Model (Ma'lumot Ishlovchi Modeli):** Bu model, tafakkur jarayonlarini kompyuter tizimi bilan solishtiradi. Bu nazariya, ma'lumotlar olish, saqlash va o'zgartirish jarayonlarini o'rganishda, odamlar bilan kompyuterlar orasidagi o'xshashliklarni o'rganishda yordam beradi.

4. **Kognitiv Davranish Terapiyasi:** Albert Ellis va Aaron Beck kabi ilmiylar tomonidan rivojlantirilgan bu metod, insonlar o'rtasidagi munosabatlarda tafakkur o'zgartirishni maqsad qiladi. Bu usul, o'z-o'zidan tafakkur shakllarini va g'oyalarini aniqlash, tahlil qilish va yangi, salbiyroq tafakkurlar bilan almashtirish asosida ishlaydi.

5. **Tafakkur tizimi modeli:** Endel Tulving kabi ilmiylar tomonidan rivojlantirilgan bu model, xotiraga olish jarayonlarini tafsilotli tarzda ta'riflaydi. Uning nazariyasi, xotira va ma'lumotlarni aniqlash, saqlash va qaytarish jarayonlarini tushuntirishda, odamlarning tafakkur tizimi va xotira tizimlarini tavsiflaydi.

Bu nazariyalarni qo'llash orqali, tafakkur psixologiyasi, insonning fikr va g'oyalarini tahlil qilish, ma'lumotlarni olish, qayta ishlash va yodlash jarayonlarini chuqurroq tushuntirib, insonlarning o'zlarini boshqarish, o'rganish va rivojlanishida yordam bera olishda muhim bir ro'ya ega bo'ladi.

Tafakkur (cognitive) psixologiyasi, odamlarning o'zlarini va dunyo bilan mazmunli muloqotda bo'lishini, ma'lumotni qabul qilishini, o'rganishni va fikrlash usullarini o'rganuvchi bir yo'nalishdir. Bu soha, insonning zehniy jarayonlarini, xotirasini, dikkatini, o'rganish qobiliyatini va muammolarini tahlil qilishga yo'naltirilgan.

Quyidagi, tafakkur (cognitive) psixologiyasidagi ba'zi mashhur nazariyalar:

1. **Piagetning tafakkur rivojlanishi:** Jean Piaget, bolalarning zehniy rivojlanishini o'rganishga qaratilgan tajribalar asosida tafakkur rivojlanishini tushuntirgan. Uning nazariyasiga ko'ra, bolalar xilma-xillikda bir nechta bosqichlardan o'tib, har bir bosqichda o'zlarini dunyo bilan tanishib, o'rganishlari va tafakkuri xarakteristikalarini o'zlashtiradilar.

2. **Vigotskiyning ijtimoiy tafakkur rivojlanishi:** Lev Vygotskiy, insonning tafakkurini ijtimoiy tashkilotlar va boshqa insonlar bilan aloqa o'rnatish orqali rivojlantirilishini ta'kidlagan. U, insonlar o'rtasidagi kommunikatsiya va o'zaro hamkorlik orqali o'rganish va tafakkur rivojlanishini ta'lim etishda ahamiyatli bo'lgan mamlakatlarning ahamiyatini belgiladi.

3. **Keligan ma'lumotlar nazariyasi:** Richard Atkinson va Richard Shiffrinning keltirib chiqargan ma'lumotlar modeli, o'zlashtirilgan ma'lumotlarning qanday saqlanish va eslab qolinishi haqida ma'lumotlar beradi. Ular, senzoriy ma'lumotlarni qayta ishlash, qadamlashtirish, o'zlashtirish va saqlash bosqichlarini ta'riflashdi.

4. **Kognitiv jarayonlar nazariyasi:** Ulrich Neisser kognitiv psixologiyasining yaratilishida muhim ahamiyatga ega bo'lgan psixologlardan biri hisoblanadi. Uning nazariyasi, insonlar qanday qilib ma'lumotni qabul qilish va saqlash, uning o'rganish va fikrlash usullarini o'rganishga asoslangan. Neisser, tafakkur jarayonlarining integratsiyasi, ma'lumot qabul qilish va fikrlashning kognitiv jarayonlari orasidagi aloqalarni qo'llab-quvvatlashda muhim bo'lgan qonunlar qo'ygan.

Tafakkur psixologiyasi nazariyalarining barchasi, insonlarning o'zlarini va dunyo bilan muloqotda bo'lishini tushuntirishda va tahlil qilishda yordam beradi. Bu nazariyalar, o'rganuvchilarning ma'lumotni qabul qilish, ta'lim olish, muammolarni yechish va maqsadlarni qo'yish jarayonlarini tushuntirishda yordam beradi.

Tafakkur, psixologiyada o'z mavzusini, shakllanishini va o'zgarishlarini tahlil qilish uchun keng qo'llaniladigan bir mavzudir. Tafakkur psixologiyasi, insonlarning o'zlarini va dunyoqarashi tajribalari, g'alaba qozonishlari, fikrlash usullari va o'zgarishlarni o'rganishda qanday tajribalarga ega bo'lishini tahlil qiladi.

Quyidagi, tafakkur borasidagi psixologik nazariyalardan ba'zi mashhur bo'lganlari:

1. **Kognitiv nazariya (Cognitive Theory):** Bu nazariya, tafakkurni tahlil qilishda insonlarning o'zlarini aniqlash, tahlil qilish, yozish va fikrlash usullari bilan shug'ullanadi. Albert Ellis va Aaron Beck kabi psixologlar, kognitiv nazariya asosida klinik psixologiyada kogzitiv davranih modellari va qo'llanmalar rivojlantirdilar.

2. **Taqdir-bilan bog'liq nazariya (Destiny Theory):** Bu nazariya, insonlar o'z taqdirini qanday qabul qilib olishlari va o'zgarishlarga qanday ta'sir qilishlari bilan bog'liqdir. Insonlar o'zlarini barcha tadbirlari bilan boshqarishga, o'zgarishlarni taqdirga mos kelgan shaklda qabul qilishlari aniqroq ko'rsatiladi.

3. **Tafakkur va o'zgarmalar (Reflection and Change):** Bu nazariya, insonlar tafakkur qilgan va o'zgarishlarga tayyor bo'lgan paytdagi o'zgarishlarini tahlil qiladi. Insonlar o'zlarining o'zgarmalari va o'zgarishlarga oid fikrlarini o'rganib, bu tafakkur va qanday qilib uning maqsadlariga yo'naltirish mumkinligini ko'rsatadi.

4. **Birinchi shaxs tafakkuri (First-Person Perspective):** Bu nazariya, insonlar o'zlarining tafakkuri, tajribalari, hissiyotlari va fikrlarini boshqa insonlar bilan o'zaro taqqoslashda va o'zgarishlarini tahlil qilishda qanday qilib ishlatishlari va bir-biriga o'zlarini tushunishlari bilan shug'ullanadi.

5. **Kreativlik va innovatsiyalar (Creativity and Innovation):** Bu nazariya, tafakkur va insonlar arasidagi aloqalarni o'rganish, kreativlik va innovatsiyalar bilan bog'liqdir. Insonlar qanday qilib yangi g'alaba qozonishlari va yaratishlarni, dunyoqarashi muammosini yaratishlarni tahlil qilishlari va yaratishlari bilan bog'liqdir.

Bu nazariyalar, tafakkur va uning ahamiyatini tahlil qilishda, insonlarning o'zlarini tushunishlarini, o'zgarishlarini, va ijtimoiy o'zgarishlarga ta'sir qilishlari bilan bog'liq qonunlar va tartibotlar bilan shug'ullanadi.

Tafakkur (cognitive) psixologiyasi, inson tafakkur va g'oyalarini o'rganish, tahlil qilish va tushuntirishga asoslangan bir qator nazariyalarni o'z ichiga oladi. Bu nazariyalar, insonning qanday qilib ma'lumot olish va unga manfaat olish jarayonlarini tushuntirishda, o'rganishda, tahlil qilishda, va ma'lumotlarni saqlashda qanday mekanizmlarni o'rganishda yordam beradi. Quyidagi, tafakkur (cognitive) psixologiyasining bir nechta mashhur nazariyalaridan ba'zilaridir:

1. **Piagetning kognitiv rivojlanish nazariyasi:** Jean Piaget tomonidan rivojlantirilgan bu nazariya, bolalar va o'qituvchilar o'rtasidagi munosabatni o'rganish, o'zgarishlar va taraqqiyotlar bilan bog'liq bo'lgan amaliyotlarni tahlil qiladi. Bu nazariya, insonlarning tafakkur va tushunish darajasining hayot davrida qanday o'zgarishi e'tirof etishini ko'rsatishda foydalaniladi.

2. **Vygotskiyning ijodiy ta'lim nazariyasi:** Lev Vygotskiyning nazariyasi, insonlarning ijodiy tafakkurining ijodiy faoliyat, ijtimoiy munosabatlar va tajribaga bog'liq bo'lgan jarayonlar orqali rivojlanishini qo'llab-quvvatlashga yo'naltirilgan. Uning tanilgan mazmuni bilan, bolalar va kichik yoshdagi shaxslar o'rtasidagi ijodiy faoliyatning rivojlanishini ta'lim berishda ham ishlatiladi.

3. **Ellisning rasional-emotsional davranish terapiyasi (REBT):** Albert Ellis tomonidan rivojlantirilgan REBT, insonlarning o'zlarini qanday qilib o'ylab, tafakkur qilishlarini o'zgartirishadi. Bu nazariya, insonlarning shubhalarni yechish, mustaqil ravishda muhokama qilish va o'zgarishlarni qabul qilishda yordam bera olishga qaratilgan.

4. **Information Processing Model:** Bu model, tafakkur jarayonlarini kompyuter uslubida tushuntiradi. Tafakkur jarayonlarini ma'lumotlarni qabul qilish, ularni saqlash va unga manfaat olishning har bir bosqichini o'z ichiga oladi. Bu model, ma'lumotlar olish va ulardan foydalanish jarayonlarini tahlil qilishda o'ziga xosdir.

5. **Tafakkur rivojlanishida evolyutsion psixologiya:** Evolyutsion tafakkur nazariyasi, insonlarning tafakkur va g'oyalari va ularga o'xshash bo'lgan xususiyatlarining evolyutsion taraqqiyoti va hayotdagi ahamiyati haqida tushuntirilgan. Bu nazariya, insonlarning tafakkur va g'oyalari orqali hayotda qanday muvofiq davrashishlarini tushuntirishni maqsad qiladi.

Bu nazariyalar, inson tafakkurining bir nechta o'lchamini o'rganishda va tushuntirishda yordam beradi. Tafakkur psixologiyasi, ma'lumotlar olish, ulardan foydalanish va boshqa psixologik jarayonlarni tahlil qilishda keng qo'llaniladi.

Tafakkur (thinking) psixologiyasi, insonlar o'rtasidagi g'oyalar, tasavvurlar, va tushunishlarning o'zgaruvchan jarayonlarini tahlil qiladi. Bu sohada bir nechta turli nazariyalar mavjud. Quyidagi, faqat bir qancha mashhur tafakkur psixologik nazariyalarni ko'rsatadi:

1. **Kognitiv nazariya (Cognitive theory):** Bu nazariya, insonning tafakkur, xotira, va ma'lumot qabul qilish jarayonlarini o'rganadi. Tafakkur jarayonlarini psixologik jarayonlar bilan bog'lab, o'rganish va tuzilishda g'oyalar va ma'lumotlar o'rniga qarab tahlil qiladi. Kognitiv nazariya, insonlar o'rtasidagi aloqalarni, tushunchalarni va tasavvurlarni tushuntirishda ishlatiladi.

2. **Tafakkur turlari (Types of Thinking):** Bu qabul, tafakkur turlarini tahlil qiladi va ularni algoritmik (maslahat, yechim topish, maslahat bering) va tahliliy (maslahat qilish, mulohaza qilish, tushuncha qilish) turlarga bo'lishi mumkin bo'lgan ikki osnovaniy turga bo'lishi mumkin.

3. **Kreativ tafakkur (Creative Thinking):** Bu, yangi ideyalarni yaratish va yangi halol topishga qaratilgan. Kreativ tafakkur, insonlarning muammoni yechish uchun yangi, orginal va qiziqishlovchi ideyalarni yaratishda muhim bo'lib, san'at, innovatsiyalar va yaratish sohalarida ko'p foydalaniladi.

4. **Boshqaruvchil tafakkur (Critical Thinking):** Bu, malakali, batafsil, nazariy va amaliy tushunchalarni tahlil qilishga qaratilgan. Boshqaruvchil tafakkur, odamlar o'rtasidagi munosabatlarni, savollar va muammolarini tahlil qilishda va yagona yoki jamoatda qoniqishlarni rivojlantirishda yordam bera olishda muhimdir.

5. **Refleksiv tafakkur (Reflective Thinking):** Bu nazariya, o'z faoliyatini, o'zining fikr va tushunchalarini qarab, o'zini tahlil qilish va boshqalardan olingan fikrlarni qarab o'zini tuzatishga va rivojlantirishga qaratilgan. Bu, o'z-o'zini yangi, o'z-o'zini mustaqil o'rganishni taqozo etadi.

6. **Meta-tafakkur (Metacognition):** Bu, o'z tafakkur jarayonlarini tahlil qilish, ularga rahbarlik qilish va ularni boshqarish uchun malakani oshirishni o'rgangan va amaliyotga o'tkazadigan bir turi. Bu, o'z-o'zini boshqaruvchil tafakkur va o'z-o'zini tahlil qilishga qaratilgan yuqori darajadagi o'zgaruvchan turi.

Bu, tafakkur psixologiyasidagi turli nazariyalar orasidan faqat ba'zi misollar. Tafakkur bilan bog'liq tushunchalar va ilmiah izlanishlar davom etmoqda va bu soha psixologiyadagi muhimning bir qismini tashkil etmoqda.

Tafakkur, psixologiyada o'ziga xos va ko'plab mantiqiy jarayonlarni tahlil qiluvchi bir obyekt sifatida qaralgan. Bu jarayonlar o'zida qiyinlik, uning muhitiga, odamlar orasidagi munosabatlariga va boshqa ko'rsatkichlarga bog'liq bo'ladi. Tafakkur nazariyasi, odamlarning fikrlash, tahlil qilish va savollar va muammolar yoki o'zlarini tuzatishni qabul qilish jarayonlarini tushuntiradi.

Quyidagi, psixologiya sohasidagi bir necha mashhur tafakkur nazariyalari:

1. **Kognitiv psixologiya:** Bu nazariya, tafakkur jarayonlarini tahlil qilishga yo'naltirilgan. Uning asosiy maqsadi, insonlarning fikr va tasavvurlarini, uning xotirani, xulqini, fikrini yoki fikrlarini nazorat qilish va tahlil qilishda yordam beradi.

2. **Ta'kidchilik (Emphasism):** Ta'kidchilik nazariyasi, insonlar o'rtasidagi munosabatlarni va tafakkurni tushunishda ko'p tomondan kurashishgan. U, o'zgaruvchan fikr yoki qarashlarning, aksariyatning biror ma'noga ega bo'lmaganligini ta'kidlaydi.

3. **Tarqalgan tafakkur (Divergent thinking):** Bu nazariya, yangi yondashuvlar yaratish, innovatsiyalar va muhiti o'zgartirishda samarador bo'lishga yo'naltirilgan. Ushbu tafakkur shakli, turli vaqtli savollar va muammolar orqali tanish, qiyosiylik qilish va yangi yechimlar topishni talab qiladi.

4. **Tushunarli tafakkur (Reflective thinking):** Bu nazariya, fikrni tahlil qilish, uni rag'batlantirish, tahlil qilish, argumentni isbatlash, yoki savolga javob bera olish jarayonlarini tushuntiradi. Tushunarli tafakkur, odamning o'zini va boshqalar bilan munosabatlarini tahlil qilishda samarador bo'lishga intiladi.

5. **Analitik tafakkur (Analytical thinking):** Bu nazariya, ma'lumotlarni tahlil qilish, mantiqiy muammolar yoki vaziyatlarni hal qilish, tuzatishda bo'lgan professional qobiliyatlarini oshirishda muhimdir. Bu tafakkur shakli, sodir bo'lgan muammolar, vaziyatlar yoki ma'lumotlarni yanada tahlil qilish uchun ishlatiladi.

6. **Sosial tafakkur (Social thinking):** Bu nazariya, insonlar o'rtasidagi munosabatlarni va guruh ichidagi tafakkurni tushunishga qaratilgan. Uning maqsadi, boshqa insonlarning o'ylash, fikrlash va hissiyotlarini tushunish va tahlil qilishda yordam berishdir.

Bu tafakkur nazariyalari, insonning mazmuni va faoliyatini tahlil qilishda yordam berish, o'rganish va rivojlanishini oshirishda muhimdir. Har biri o'z manbalar va usullar orqali fikrlash, muhokama qilish va muammolarni yechishning turli shakllarini ilgari surishadi.