Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

mustaqil va qaram vositachilar
deb ataladi; 
Ishlab chiqaruvchi nomidan o'z mablag'lari hisobiga operatsiyalarni 
amalga oshiradigan 
distribyutorlar 
ma'lum bir hududda ma'lum bir 
vaqtda savdo qilish huquqiga egadirlar. 
Dilerlar 
o'z nomidan operatsiyalarni amalga oshiradilar va o'z 
hisobidan tovarlarni yetkazib berish shartnomasi bo'yicha sotib 
olidilar va bu munosabatlar operatsiya yakunlangach tugaydi 
(eksklyuziv - hudud, vakolatli franchise). 
Kanalni tanlash samarali bo'ladi, agar: 
1.
bozor tarqalib ketgan va har bir geografik hududda savdo hajmi 
to'g'ridan-to'g'ri taqsimot kanalining xarajatlarini qoplamaydi; 
2.
mahsulot ko'p tarmoqlarda iste'molchilarga sotilishi kerak, bu esa 
ulgurji savdo tarmog'ini talab qiladi; 
3.
iste'molchilar mahsulotlarni kichik partiyalarda sotib olishni afzal 
ko'rishadi, bu omborxona va tranzit uchun qulay emas; 
4.
ishlab chiqarish va sotish bahosi o'rtasidagi farq ishlab chiqaruvchi 
o'z savdo tarmog'ini saqlab turishi uchun juda kichikdir. 
Ishonchli vositachilar o'zlari sotgan va komissiya uchun 
ishlaydigan mol-mulkka egalik huquqini talab qilmaydilar. 
 
savdo agentlari
(vakillari, yordamchilari) Sanoat va 
savdoga bo’lingan.
Sanoat agentliklari
, qoida tariqasida, 
kompaniyaning savdo xizmatini almashtiradilar, ammo savdo 
hajmining 3 dan 10% gacha o'zgarishi mumkin bo'lgan ish haqi va 
komissiyalarni 
oladilar. 
Ushbu 
guruhdagi 
barcha 
boshqa 
vositachilarga qaraganda sanoat agentlari ishlab chiqaruvchining 
ko'rsatmalariga bog'liq. Sanoat agentlari, qoida tariqasida, bitta ishlab 
chiqaruvchida ishlaydi va ma'lum bir hududda sotish uchun 
eksklyuziv huquqdan foydalanadi. Yirik korxonalarda har bir 
assortiment guruhlari uchun agentlar bo'lishi mumkin. Sanoat 
agentlari ishlab chiqaruvchining marketing dasturiga va narx 
darajasiga juda cheklangan ta'sir ko'rsatadilar.