Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

Takrorlash uchun savollar: 
1. Logistik tizimning asosiy tamoyillari. 
2. Logistikaning konsepsiyasi. 
3. Logistika qaysi aspektlarni ko’rib chiqadi? 
4. Logistika o’zining faoliyatida qaysi bo’limlar bilan bog’liq. 
5.Logistik tizimni tuzishda qaysi elementlarga e’tibor beriladi? 
 

---

28 
3-mavzu. LOGISTIKADA MATERIALLARNI 
BOSHQARISH VA TAQSIMOTNI TASHKIL QILISH 
3. 1. Moddiy (material) oqim tushunchasi 
3.2. Moddiy oqimining turlari 
3.3. Taqsimot logistikasi ob'ekti, predmeti, funktsiyalari 
3.4. Taqsimot logistikaga asoslanadigan logistik tamoyillar va 
xususiyatlar 
3.5. Tayyor mahsulot taqsimotning asosiy shakllari 
3.6. Logistika vositachilarining turlari 
3.7. Taqsimotni boshqarish tizimlari 
 
3. 1. Moddiy (material) oqim tushunchasi 
Moddiy oqim logistikada asosiy hal qiluvchilardan hisoblanadi. 
Moddiy oqim transportda tashish, omborlarga to’plash va boshqa 
xomashyo, yarim tayyor mahsulotlar va tayyor mahsulotlar hamda 
boshqa moddiy jarayonlarni, ya’ni xomashyoning boshlang’ich 
manbalaridan oxirgi istemolchiga qadar bo’lgan jarayonlarda vujudga 
keladi. 
Moddiy oqim turli korxonalar o’rtasida yoki bir korxonaning 
ichida ro’yobga chiqishi mumkin. Moddiy oqimini aniqlashni 
shakllantirishdan oldin ulgurji savdo korxonasining ombori ichida 
vujudga keladigan moddiy vositalar oqimining misolni olib ko’raylik. 
Ish vaqtida keltirilgan tovar tushirilgandan keyin bevosita saqlash 
uchun yo’naltirilishi mumkin yoki dastavval qabul qilib olingandan 
so’ng saqlanadigan joyga tushishi mumkin. Dam olish kunlari olib 
kelingan yuklar qabul qilish joylariga tushiriladi, u yerdan birinchi ish 
kunining o’zidayoq omborlarga tarqatiladi. Kelib tushgan tovarlarning 
barchasi saqlash joylarida to’planadi. 
Yukning harakati yo’lida ular bilan turli xildagi jarayonlar 
bajariladi: tushirish, poddonlarga o’rnashtirish, siljitish, bog’lamlardan 
ochish, saqlashga qo’yish va h.k. Bular logistik jarayonlar hisoblanadi. 
Ayrim jarayonlar bo’yicha hajmi ma’lum davrga mo’ljallangan bo’lib, 
oy, yil ushbu jarayon bo’yicha moddiy vositalar oqimini tashkil etadi. 
Moddiy oqim deb, yuklar, qismlar, tovar-moddiy vositalar qiymatlari 
hisoblanib, turli xildagi logistik jarayonlar natijasida ta’sir ko’rsatilib 
ularning vaqt birligi nisbatiga aytiladi. Ayrim logistik jarayonlarni 

---

29 
amalga oshirganda moddiy vositalar oqimi, belgilangan vaqt holati 
bo’yicha ko’rib chiqilishi ham mumkin. Bunday holatlarda ular 
moddiy vositalar zaxirasiga aylanadi. Masalan, yuklarni temir yo’l 
transporti orqali olib yurish jarayonlarini olaylik. Yukning yo’lda 
yurish davridagi holatida u moddiy vositalar zaxirasi hisoblanadn, 
ya’ni «yo’ldagi zaxira» deb ataladi.