Tajriba xonalarida darslar 1

I₀  0
Ammo iste'molchilarning fazalaridagi kuchlanish o‘zgarmaydi. Agar fazalarda yuklama notekis bo‘lganda neytral sim uzilsa, faza toklari shunday o‘zgaradiki, ularning yig‘indisi nolga teng bo‘lib taqsimlanadi. Natijada fazalardagi kuchlanishlarning qiymatlari turlicha bo‘ladi. Qarshiligi kichik bo‘lib, yuklamasi ko‘p bo‘lgan fazaning kuchlanishi kamayib, boshqa fazalardagi kuchlanish nominal faza kuchlanishidan ortib ketadi.

3. Ishni bajarish tartibi

1. 
   5.1-rasmdagi sxema yig‘iladi.
   

5.1-rasm
2. Kalitni ulagandan so‘ng, har bir fazaga navbati bilan ulanadigan ampermetrning ko‘rsatishi bo‘yicha, reostatlarning yordamida uchala fazada tekis yuklama o‘rnatiladi. Har bir fazaning toki, kuchlanishi va quvvati o‘lchanadi. Neytral simda tokning yo‘qligi tekshiriladi. Yuklamaning umumiy quvvati aniqlanadi:
P_UM = Р_А+ Р_В + Р_С
3. Turli lampalarni ulash va reostat qarshiliklarini o‘zgartirish yo‘li bilan uchala fazada notekis yuklama hosil qilinadi, yana o‘sha kattaliklar o‘lchanadi. Neytral simdagi tokning kattaligi o‘lchanadi.
4. 3-bo‘limdagi yuklamaning kattaligini o‘zgartirmasdan, neytral simni uzib yana o‘sha kattaliklar o‘lchanadi.
5. Barcha o‘lchash natijalari 5.1-jadvalga yoziladi.
6. Yuklamaning barcha hollari uchun, liniya va faza kuchlanishlari hamda toklarning vektor diagrammalari quriladi, 5.1-jadvalda ko‘rsatilgan kattaliklar hisoblanadi.
7. Bajarilgan laboratoriya ishi bo‘yicha xulosa chiqariladi:
a) Iste'molchilar yulduz sxemada ulanganda faza va liniya kuchlanishlarning nisbati qanday?
b) Iste'molchilar yulduz sxemada ulanib, yuklama fazalarda notekis bo‘lganda neytral simning ta'siri qanday?
8. Vektor diagrammalari quriladi.
a) Tekis yuklama bo‘lganda (5. 2-rasm)

5.2-rasm

Ixtiyoriy 0 nuqtadan U_A, U_B, U_C vektorlarini bir-biriga nisbatan 120⁰ dan burchak ostida quyib, faza kuchlanishlari vektorlarining yulduz sxemasini olamiz. Faza kuchlanishlari vektorlarining oxirlarini birlashtirib U_AB, U_BC, U_CA vektorlaridan tuzilgan, liniya kuchlanishlari vektorlarining uchburchagini hosil qilamiz.

5.3-rasm 5.4-rasm

Toklarning vektor diagrammasini qurish uchun o‘sha nuqtadan faza kuchlanishlari vektorlarining yunalishi bo‘yicha I_A, I_B, I_C toklarning vektorlarini chizamiz.

Toklarning geometrik yig’indisi aniqlanadi. I_A + I_B + I_C = I₀ = 0.
b) Notekis yuklama (5.3-rasm). Bu yuklama uchun vektor diagrammani qurish, yuklama tekis bo’lgandagi kabi bajariladi. Ammo neytral simdagi tok nolga teng bo’lmaydi, ya'ni
I_A + I_B + I_C  0 .
v) Notekis yuklamada neytral sim uzulgan (5.4-rasm). Bu holda faza kuchlanishlari orasidagi faza siljish burchagi 120⁰ ga teng bo’lmay, toklarning geometrik yig’indisi nolga teng.
I_A + I_B + I_C = 0
Neytral simdagi tokni grafik usulda aniqlab, ampermetr bilan o‘lchagandagi qiymati bilan solishtirib kuriladi.
Demak, yoy chizish usuli bilan uch nuqta orqali toklarning uchburchagini qurish mumkin.Kuchlanish vektor diagrammalarini qurish uchun ixtiyoriy 0 nuqtadan I_A+I_B+I_C=0 tok vektoriga parallel ravishda
U_A U_B U_C faza kuchlanishlarining vektorlarini chizamiz.
Faza kuchlanishlari vektorlarining oxirlarini birlashtirib liniya kuchlanishlari vektorlarining uchburchagini hosil qilamiz.

Tekshiruv savollari

1.Qanday ulashga yulduz sxemada ulash deyiladi?

2.Yulduz sxemada ulanganda liniya kuchlanishi faza kuchlanishidan necha marta katta biladi?
3.Agar har bir faza simlaridagi toklar ma'lum bo’lsa, neytral simdagi tokning kattaligini qanday aniqlash mumkin?
4.Neytral simning roli nimada?
5.Har bir fazaga navbati bilan ulanadigan vattmetrning kursatishi buyicha uch fazali zanjirning quvvati qanday aniqlanadi?


5.1–jadval

Hisoblashlar	UCA	UC
	UBC	UB
	UAB	UA
O‘lchashlar	РУМ	Vt
	РС	Vt
	РВ	Vt
	РА	Vt
	UCA	V
	UBC	V
	UAB	V
	UC	V
	UB	V
	UA	V
	I0	а
	IC	а
	IB	а
	IА	а
Yuklama turlari			Tekis	Notekis	Neytral simsiz

Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad

1. Elektr energiyasi iste'molchilari uchburchak sxemada ulanganda uch fazali zanjirning turli rejimlardagi ishini o‘rganish.
a) tekis yuklama uchun,
b) notekis aktiv yuklama uchun,
v) iste'molchilarning bir fazasi ajratilganda,
g) iste'molchilarning ikki fazasi ajratilganda,
d) liniya simlaridan biri uzilganda.
2. Faza va liniya toklarini o‘lchashni o‘rganish va amalda ular orasidagi nisbatni tekshirish.

Tajriba ishiga tushunitirish.

Elektr energiyasi iste'molchisi birinchi fazasining oxirini ikkinchi fazasining boshlanishi bilan, ikkinchi fazasining oxirini uchinchi fazasining boshlanishi bilan, uchinchi fazasining oxirini birinchi fazasining boshlanishi bilan ulanishiga uchburchak sxema ulash deb ataladi. Bu holda elektr energiyasi iste'molchilari neytral simsiz liniya kuchlanishiga biriktiriladi.
Uchburchak sxemada ulaganda liniya kuchlanishi faza kuchlanishiga teng, ya'ni