Talabalarning kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish pedagogik muammo sifatida
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Birinchi blok
– tashkiliy qobiliyatlar. O‘qituvchining taʼlim oluvchilarni birlashtirish, ularni mashg‘ul qilish, majburiyatlarni taqsimlash, ishni rejalashtirish, amalga oshirilganlarga yakun yasash kabi ko‘nikmalarida ifodalanadi. Ikkinchi blok – didaktik qobiliyatlar. O‘quv materialini, ko‘rgazmali materiallar, jihozlarni tanlash va tayyorlash, o‘quv materialini tushunarli, aniq, ifodali, ishonchli va izchil bayon etish, bilishga oid qiziqishlar va maʼnaviy ehtiyojlarning rivojlanishini rag‘batlantirish, o‘quv-bilishga oid faollikni oshirish aniq ko‘nikmalarida ifodalanadi. Uchinchi blok – perseptiv qobiliyatlar, taʼlim oluvchilarning maʼnaviy olamlariga kirib borish, ularning emotsional holatlarini obʼektiv baholash, psixikalarining xususiyatlarini aniqlash ko‘nikmasida ifodalanadi. To‘rtinchi blok – kommunikativ qobiliyatlar . Ular o‘qituvchining taʼlim oluvchilar, ularning ota- onalari, hamkasblar, taʼlim muassasasi rahbarlari bilan pedagogik maqsadga muvofiq munosabatlarni o‘rnatish ko‘nikmalarida ifodalanadi. Beshinchi blok – suggestiv qobiliyatlar. Ularning mohiyati taʼlim oluvchilarga emotsional- irodaviy taʼsir etishdan iboratdir. Oltinchi blok – tadqiqotchilik qobiliyatlari, pedagogik vaziyatlar va jarayonlarni bilish va obʼektiv baholash ko‘nikmasida namoyon bo‘ladi. Yettinchi blok – ilmiy-bilishga oid qobiliyatlar, tanlangan sohadagi ilmiy bilimlarni o‘zlashtirish sanʼatidan tashkil topadi. Sakkizinchi blok – ijodiy qobiliyatlar, ularning mohiyati yuzaga kelgan muammoning o‘z noanʼanaviy yechimini ko‘ra olish ko‘nikmasidan iborat. Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarning rivojlanishi ularning namoyon bo‘lishi belgilarining shunchaki miqdori o‘sishini emas, balki ularning rivojlanishining bir darajasidan boshqasiga, yanada mukammal bo‘lganiga o‘tishini aks ettiradi. Oliy taʼlim muassasalari talabalarining kasbiy- ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish texnologiyasi (tayyorgarlik, maslahat, yakuniy) kasbiy 61 omillar (ijtimoiy, madaniy, motivatsion) va kasbiy-ijodiy qobiliyatlar integratsiyasi asosida takomillashtirish imkonini berdi (1.1-jadvalga qarang): 1.1-jadval. Kasbiy-ijodiy qobiliyatlar tizimi № Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish texnologiyasi Kasbiy omillar Kasbiy-ijodiy qobiliyatlar tizimi Kasbiy-ijodiy qobiliyatlar mazmuni 1. tayyorgarlik ijtimoiy muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati talabaning o‘qituvchilar va kursdoshlari bilan auditoriya va auditoriyadan tashqari jarayonlarda guruhda ijobiy ruhiy iqlim yaratadi shaxsning ichki qobiliyati o‘z-o‘zini bilish, tushunish va his qilish amalga oshiriladi 2. maslahat madaniy kinestetik (teri- muskul) qobiliyat talabaning o‘z xatti-harakat- larini muvofiqlashtiradi, harakat ohangini his qilib yo‘naltiradi, vaqtni, harakat surʼatini his qiladi Mantiqiy qobiliyat mulohaza yurita oladi, murakkab vaziyatlarni yecha oladi, sababiyat va natijalarni tushunadi, voqelikda asosiyni ikkinchi darajalisidan ajrata oladi 3. yakuniy motivatsion mahsuldor ijodkorlik belgilangan qar qanday kasbiy muammo muvaffaqiyatli hal qilinadi evristik ijodkorlik jamiyatda ro‘y berayotgan kasbiy faoliyatga oid yangiliklarni dadil o‘zlashtirish va targ‘ib qilishni anglatadi, izchil amalga oshirish va bunda yangi holatda dadil harakat qilish qobiliyati, fikrlash jarayoni asosida tafakkurni rivojlan-tirish kuzatiladi kreativ ijodkorlik ijtimoiy axamiyatta ega bo‘lgan yangi nazariyalarni yaratadi, o‘z fikrlari va takliflari bilan chiqadi 62 Kasbiy-ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish jarayonining barqarorligi talabaning yoshi, maʼlumotlilik darajasi, shaxsining individual xususiyatlari va oliy taʼlim muassasasining tarbiyaviy ishlarining xususiyatlariga, o‘z tarbiyaviy taʼsirlarini talabalarning bundagi faolliklari bilan qanday umumlashtira olishiga bog‘liqdir. Abu Ali Ibn Sino (980-1037) bilim olishda shaxslami o‘quv muassasasida o‘qitish zarurligini qayd etar ekan, ta’limda quyidagi tomonlarga rioya etish zarurligini ta’kidlaydi: - talaba bilim berishda birdaniga kitobga band qilib qo‘ymaslik; - o‘qitish da jamoa bo‘lib, o‘quv muassasasida o ‘qitishga e ’tibor berish: - bilim berishda talabalaming maylini, qiziqishi va qobiliyatini hisobga olish; - o‘qitishni jismoniy mashqlar bilan qo‘shib olib borish. Oliy ta’limda mustaqil fikrlovchi shaxsni shakllantirishni ta’minlovchi, uzluksiz ta’limning zamonaviy talablariga javob beradigan, o‘zi tanlagan bilimlar sohasi yo‘nalishi (ixtisosligi) bo‘yicha ijodiy faoliyatiga tayyor, respublikaning ilmiy texnikaviy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlanishini ta’minlashga qodir, yuksak axloqiy va ma’naviy fazllatlarga ega, yuqori malakali, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashni am alga oshiruvchi mustaqil ta’lim turidir.[4] Xulosa qilib shuni aytish mumkinki,kasb tanlash, kasbning o’ziga xos jihatlarini anglab borish ,kasbi orqali manfaat topish ,kasbining sir asrorlari orqali ijodiy yondashishga ijodkorlikni rivojlantirshga erishish ,talabalarning kelgusi faoliyatida o’z kasbiy ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirib borishlari pedagogik muommo sifatida yoritildi. Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|