Ishtirokchi mamlakatlarga samarali o‘qitish va o‘rganish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan ta’lim siyosatini ishlab chiqishda yangi ustuvor yo‘nalishlarni ko‘rib chiqish va aniqlash imkonini beradigan ishonchli, dolzarb va qiyosiy ma’lumotlar taqdim etishdan iborat.
Ishtirokchilarga xalqaro darajada o‘z fikrini bildirish imkonini beradi. Unda ta’lim muassasalardagi ahvol , o‘qituvchilarning faoliyatidagi muammolar tizimli tahlil qilinib, natijalar individual tarzda emas, balki reprezentativlik tamoyili asosida davlatlar va xalqaro miqyosda solishtirma tahlillar olib boriladi.
Ishtirokchi mamlakatlar
2008-yil 1-bosqich
2013-yil 2-bosqich 2018-yil 3-bosqich 2024-yil 4-bosqich 24 ta mamlakat
37 ta mamlakat
46 ta mamlakat
50 ta mamlakat
Avstraliya Belgiya Braziliya Bolgariya Vengriya Daniya Irlandiya Islandiya Ispaniya Italiya Koreya Litva Molayziya Malta Meksika Niderlandiya Norvegiya Polsha Portugaliya Slovakiya Sloveniya Turkiya Estoniya Abu-Dabi(BAA) Alberta (Kanada) Angliya,AQSH Gruziya Yangi Zelandiya Yaponiya Isroil Kipr Latviya Rossiya Ruminiya Serbiya Singapur Finlandiya Fransiya Xorvatiya Chexiya, Chili Shvetsiya Argentina Vietnam Kolumbiya Qozog‘iston Shanxay (Xitoy) Janubiy Afrika Saudiya Arabiston Tayvan O‘zbekiston Kosta-Rica Ozarbayjon Bahrayn Shimoliy Makedoniya Chernogoriya 6 ta mamlakat
qo‘shilishi
kutilmoqda
Shvetsariya Malta, Avstraliya Marokash Peru Tailand 24 ta mamlakat
TALIS-2018 tadqiqoti talablari asosida 2021-yili O‘zbekiston Respublikasida o‘tkazilgan ichki tadqiqotda ishtirok etganlar to‘g‘risida ma’lumot
T/R
So‘rovnomada ishtirok etgan respondentlar
Ishtirokchilar soni
Jamiga nisbatan %
1
Jami respondentlar, Shundan:
12446
100 %
Ayollar
8838
71 %
Erkaklar
3608
29 %
2.
Direktorlar
349
2,8 %
3.
Direktor o‘rinbosarlari
1090
8,7 %
4
O‘qituvchilar
10544
84,8 %
5
Xalq ta’limi tizimidagi boshqa lavozimdagilar
463
3,7 %
TALIS-2018 tadqiqoti namunasi asosida so‘rovnomada ishtirok etgan hududlar
Tajriba 2022-yil fevral-mart oylarida Tajriba-sinov 2023-yil fevral-mart oylarida Asosiy tadqiqot 2024-yil fevral-aprel oylarida Hisobot va tahlil 2024-yil oktabrdan 2025-yil oktabrgacha TALIS 3 ta asosiy bosqichda o‘tkaziladi
2-xalqaro (2 ISCED) ta’lim bosqichi darajalari (5-9-sinflarda
dars berayotgan o‘qituvchilar ishtirok etadi)
Har bir ishtirokchi mamlakat uchun maktablarning namunalari markazlashtirilgan holda to‘planadi, shundan so‘ng milliy markaz jamoalari o‘qituvchilarni tanlash uchun konsorsium tomonidan taqdim etilgan dasturlardan foydalanadilar.
NATIJALAR
O‘qituvchilar va direktorlarning mavjud bo‘lgan rasmiy ta’limning eng yuqori darajasi bo‘yicha ulushu
Estoniya, Bolgariya, Xorvatiya, Finlandiya, Portugaliya, Slavakiya va Sloveniya davlatlarining maktab direktorlari va o‘qituvchilari magistratura darajasi bilan ulushi 90% ega. Shunisi e’tiborga loyiqki, PISA tadqiqotlarining natijalariga ko‘ra Osiyoning 3 ta yuqori o’ringa ega mamlakatlarining magistr darajasiga ega o‘qituvchilar ulushi yuqori emas:
Yaponiyada- 10,6%,
Shanxay-12,7%,
Singapur-22,4% .
* O‘qituvchi tomonidan bir hafta davomida o‘qitishga sarflangan astronomik soatlarning o‘rtacha soni;
* IHTT mamlakatlarida o‘qituvchilarning ish vaqtini tartibga solish. (Finlyandiyada o‘qituvchilarning ish haftasi davomiyligi eng qisqa vaqtlardan biri – haftasiga 33 soat. OECD o‘rtacha ko‘rsatkichidan 100 soat kamroq)
Qisman o‘qituvchilarning kasbidan mamnunligi haqida
O‘qituvchi bo‘lishga qaror qilganimdan afsusdaman.
Ehtimol, boshqa kasbni tanlash yaxshiroq bo‘lar edi.
Agar iloji bo‘lsa, men boshqa maktabga borishni xohlar edim.
Men ushbu maktabni yaxshi ish joyi sifatida tavsiya qilaman.
Men o‘z faoliyatim natijalaridan mamnunman.
Umuman olganda, men o‘z ishimdan mamnunman.
Menga bu maktabda ishlash yoqadi.
Qaysi mamlakatlarda o‘qituvchilar yuqori maqomga ega?
Varkey Foundation Global Teacher Status Index tahlillariga ko‘ra, Xitoy, Malayziya, Tayvan, Rossiya va Indoneziyadagi o‘qituvchilar dunyodagi eng yuqori maqomga ega ekanligini ma’lum qilgan. O‘qituvchi maqomi va PISA natijalari o‘rtasida aniq ijobiy munosabatlar mavjud.
O‘qituvchi maqomi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda (Xitoy, Tayvang, Singapur) o‘qituvchilar maqomi past bo‘lgan mamlakatlarga qaraganda (Braziliya va Isroil) o‘quvchilarning natijalari yuqori. Biroq, o‘qituvchi maqomi o‘qituvchilar maoshi o‘rtasidagi munosabatlar zaif ijobiy O‘qituvchi maqomi yuqori bo‘lgan ko‘p mamlakatlarda , shu jumladan, Xitoy, Malayziya, Hindiston va Indoneziyada o‘qituvchilarning maoshi shunga qaramay past darajada qolmoqda. Xuddi shunday, o‘qituvchilar maqomi nisbatan past bo‘lgan ko‘p mamlakatlarda (Ispaniya, Germaniya) o‘qituvchilar maoshi nisbatan yuqori. Shuningdek, o‘qituvchilarga bo‘lgan hurmat qanchalik baland bo‘lsa, ota-ona bolasini o‘qituvchilik kasbiga undashi ehtimoli yuqori ekanligi aniqlandi. Shunga qaramay, tadqiqotchilarning fikricha, o‘quvchilarning yuqori natijalariga erishishi uchun yuqori maosh ham, yuqori o‘qituvchi maqomi ham zarur.
TALIS tadqiqotida ishtirokchi mamlakatlar uchun umumiy tavsiyalar
Malaka oshirish kurslari ko‘proq maktablardagi amaldagi jarayonni o‘rgatishga qaratilib, biror-bir tayanch maktabning bazasida olib borilishi kerak. Bunday kurslar o‘qituvchilarni birgalikda faol rivojlanishiga hissa qo‘shadi, ularning zarur bilim va ko‘nikmalarga ehtiyojlarini qondiradi, shuningdek, ma’lum bir maktabning xususiyatlariga moslashtiradi. Kasbiy malaka oshirish bilan shug‘ullanish uchun vaqt ajratish zarur. O‘qituvchilarning katta qismi, vaqt yetishmasligi ularning to‘liq rivojlanishiga imkon bermasligini ta’kidlashdi. Singapur singari dunyodagi eng muvaffaqiyatli ta’lim tizimlarida o‘qituvchilarning malakasini oshirishga ular faoliyatining ajralmas qismi sifatida e’tibor qaratishadi. O‘qituvchilar yetishmasligi muammosini hal qilish uchun boshqa sohadagi odamlar uchun o‘qituvchilik kasbiga kirishning turli xil muqobil yo‘llarini topish zarur. Bunda adekvat va sifatli o‘qitishni ta’minlash mexanizmlarini yaratish zarur.