Ta’lim-tarbiya va rivojlanish o‘rtasidagi o‘zaro munosabat komilov Feruz Baxriddinovich

www.pedagoglar.uz 
 
45-son 7–to’plam Iyun 2023
Sahifa: 166 
chunki ta'lim mamlakat iqtisodiyotining gullab-yashnashi uchun zarur bo'lgan inson 
resurslarini o'rgatadi va ishlab chiqaradi. Ta'lim jismoniy shaxslarga ishlab chiqarish 
hajmini oshirishga, yuqori maoshli ish o'rinlariga kirishga va umuman jamiyat 
iqtisodiyotiga nihoyatda hissa qo'shishga yordam beradigan zarur ko'nikmalarni 
ta'minlaydi. 
Ta'lim va ijtimoiy rivojlanish 
Ta'lim jamiyat taraqqiyoti va rivojlanishining asosiy elementidir. Ta'lim 
darajasi jamiyatning texnika, fan va kreativ fikrlash sohasidagi rivojini belgilaydi, 
bu esa ularga jahon bozorida raqobatdoshlik chetini beradi. Shuningdek, ta'lim 
kishilarga faxriylik va volontyorlik faoliyati orqali jamiyatga ma'nan hissa qo'shish 
uchun zarur bo'lgan bilim va ko'nikmalarni beradi. Bundan tashqari, ta'lim 
odamlarga ijtimoiy-madaniy va ekologik masalalar bo'yicha xabardor bo'lishiga 
yordam beradi, shu bilan barqarorlik, tenglik va ijtimoiy rivojlanish madaniyatini 
targ'ib qiladi. 
Ta’lim-tarbiya va rivojlanish o‘rtasidagi o‘zaro munosabat jarayonida turli xil 
savollar yuzaga kelishi tabiiy, jumladan, ta’lim qanday mavqega ega ekanligi, ta’lim 
rivojlanishga nisbatan yetakchi vazifani bajaradimi yoki aksinchami kabi savollarga 
javoblar hamda muammoning hal qilinishi ta’lim jarayonining mazmuni va 
metodikasini, o‘quv dasturlari va darsliklarning mazmunini belgilab beradi. Bu 
borada nemis psixologi V.Shtern: “ta’lim psixik rivojlanishning orqasidan boradi va 
unga moslashadi,”- degan fikrni olg’a surgan edi. Bu fikrga qarama-qarshi rus 
psixologi L.S.Vigotskiy bolaning psixik rivojlanishida ta’lim va tarbiyaning 
yetakchilik roli bor, degan qoidani birinchi bo‘lib ilgari surdi va uni: ta’lim 
rivojlanishdan oldinda boradi va uni o‘z orqasidan ergashtirib olib boradi, deb aniq 
ifodalab beradi. Yuqorida bayon qilingan birinchi fikrga muvofiq ta’lim faqat 
rivojlanish tomonidan erishilgan narsalardan foydalanadi. Shuning uchun aqliy 
jihatdan yetilish jarayoniga aralashmaslik, unga xalaqit bermaslik, balki ta’lim 
uchun imkoniyat yetilguncha chidam bilan passiv kutib turish kerak. Shveysariyalik 
psixolog J.Piajening nazariyasi ham ayni shu g‘oyalar bilan yo‘g’rilgandir. 

---