Таълим вазирлиги гулистон давлат университети
Yüklə 425,85 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birinchi jihat
|
3- savolning bayoni
Motivatsiyani boshqarish masalalari, kasbiy motivlarni shakllantirish Pedagog kasbini o’zlashtirishda kasbiy bilimlarga bo’lgan ehtiyoj oshadi. V.N.Nikitenko va B.Fidlerlarning ma’lumotiga ko’ra 25-30 yoshli o’kituvchilarda oliy o’quv yurtida o’qiyotgan chog’ida unchalik ahamiyat bermagan pedagogik va psixologik bilimlarni egallashga bo’lgan ehtiyoj uyg’onar ekan. Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, o’kituvchilarning o’z kasbi va ish joyidan qoniqishi ba’zilarda birinchi navbatda maktabning moddiy bazasiga bog’lik bo’ladi, boshqalarida esa pedagogik faoliyatda yaxshi natijalarga erishishga, uchinchi xilida ma’muriyat bilan o’zaro aloqa o’rnatishga, to’rtinchi kishida oylik olish bilan bog’lik bo’ladi. O’kuv faoliyati motivatsiyasining xususiyatlarini o’rganishda 2 jixatni farqlab olish lozim: , 39
Birinchi jihat - o’quv faoliyatini tanlash motivatsiyasi. Ikkinchi jihat aynan shu faoliyatni o’rganib chiqishga qo’l o’rganining sababini aniklash. Pedagogik faoliyat davomida har ikkala jihat ham hisobga olinadi V. A. Krutetskiy o’quvchilarda uchrashi mumkin bo’lgan motivlardan quyidagilarni alohida ta’kidlab o’tadi: -biror o’quv faniga nisbatan o’spirinning qiziqishi; -Vatanga foyda keltirish istagi; -shaxsiy qobiliyatini ro’kach kilib ko’rsatish; -oilaviy an’analariga rioya qilishi; -do’stlari va o’rtoqlaridan o’rnak olganligi; -ish joyining va o’quv yurtining uyga yaqinligi; -moddiy ta’minlanganlik; - o’quv yurti ko’rinishining chiroyliligi yoki unga joylashishining osonligi singari motivlardir. Yukoridagi fikrlardan ko’rinadiki, o’spirinlik davrida kasbiy motivlarning shakllanishi bir qator tashqi va ichki omillarga bog’lik. Shuningdek, kasb tanlashga bo’lgan intilish ishtiyoqlar negizida kasbiy motiv motivatsiya shakllanadi. Aynan xorij psixologlari kasbiy motivlar tarkibini ishlab chikishda kasb tanlashgacha bo’lgan va kasb tanlab bo’lgandan keyingi jihatlarini ko’rsatib o’tadilar. O’quvchilarda qiziqish o’quv fanlarining mazmuni bilan ham, o’qitish metodlari bilan ham hosil qilinadiG’ Bolalarda bunday qiziqish dastlab bir qancha o’quv fanlariga birdaniga yoki oldinma-keyin tug’ilishi va so’ngra esa barchasiga baravar qiziqish paydo bo’lmog’i mumkin. O’quvchilarda hamma bilimlarga, umuman bilimga qiziqish mana shunday tug’iladi. Kichik yoshdagi o’quvchilardayoq kelgusida kim bo’lish masalasiga qizi- qish ko’rina boshlaydi. Ulardagi bunday qiziqish o’z ota-onalari va katta yoshdagi maktabdoshlarining gaplari ta’siri bilan, shuningdek, turli kasbdagi kishilar: binokorlar, shifokor, o’qituvchilar, traktorchilar, kombaynchilar va boshqalarning qilgan ishlarini kuzatishlari natijasida paydo bo’ladi. Kelgusida bunday kasb-hunar egasi bo’lish masalasi dastlab bolalarning faqat orzu-xayoli, bolalar ideali sifatida voqe bo’ladi. Boladagi kasbga bo’lgan dastlabki qiziqishlar hali ularning o’qib-o’rganayotgan fanlari bilan bog’lanadi. Shuning uchun ham ulardagi bunday qiziqish ularning dars o’zlashtirishlariga ta’sir ko’rsatmaydi. Maktab o’quvchilaridagi qiziqishlarning o’sishi uchun o’quv mashg’ulotlari bilan bir qatorda, turli to’garaklarda: texnika, adabiyot, san’atshunoslik singari to’garaklarda o’tkaziladigan mashg’ulotlar ham katta ahamiyatga ega. O’quvchilarda paydo bo’la boshlagan qiziqishlar ma’lum bir to’garakni tanlashda aniqlanadi, to’garaklardagi mashg’ulotlar vaqtida esa bu qiziqishlar o’sib mustahkamlanadi, ancha barqaror tus olib boradi. O’quvchilar maktab yoshida bilim va tajribalar to’plashi, umumiy aqliy saviyasining kengayishi munosabati bilan, atrofdagi kishilar bilan ancha va murakkab aloqa bog’lay boshlaydilar, hayotning turli sohalari va faoliyat turlari bilan tanishadilar, 40
xilma-xil qiziqishlarga ega bo’lgan kishilar bilan uchrashadilar va har xil kasblar bilan tanishadilar. Bularning hammasini o’quvchilar faqat o’zlarining bevosita kuzatishlari yo’li bilangina bilib qolmay, balki kattalarning hikoyalaridan, o’zlarining o’qigan kitoblaridan ham bilib boradilar. 9 sinf o’quvchilaridagi qiziqishlar hali uncha barqaror bo’lmaydi. Bunday qiziqish-havaslar ko’pincha birdaniga boshlanib ketadi va shuningdek, tez yo’qolib ham ketadi. Boladagi bir qiziqish o’rnini boshqa bir qiziqish egallaydi. Shuning uchun ham qiziqishlarni tarbiyalash, ya’ni bolada ijobiy barqaror qiziqish-havaslar paydo qilish zarurdir. Masalan, fizika darsida M.G.Davletshin tomonidan maxsus psixologik tajribalar o’tkazilib, bunda u fizikaning texnikada qo’llanishiga o’quvchilar etiborini jalb etish yo’li bilan maktab bolalarida texnikaga qiziqish ancha ortganligini ko’rsatadi. Texnikaga qiziquvchi o’quvchilar soni 14% ga oshdi. Shu bilan bir qatorda tajriba olib borilgan guruhdagi o’quvchilarning qiziqishi chuqur bo’lganligi va bundagi motivlar ham ancha ongli bo’lganligi aniqlangan. Fizika fanini o’qitishda bunday ishlar olib borilmagan guruh o’quvchilarida esa texnikaga qiziqish ancha past bo’lganligi aniqlangan. O’quvchilarda fanga qiziqishni paydo qilish va uning barqarorligini saqlab qolishda o’qituvchining fanga bo’lgan munosabati katta rol o’ynaydi. Yüklə 425,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|