Tana detallarni tayorlashdagi iqtisodiy samaradorligini tahlili

---

Tana detallarni tayorlashdagi iqtisodiy samaradorligini tahlili 
 
Yunusali Yuldashaliyevich Xusanov 
[e-mail] 
Farg’ona politexnika instituti 
Annotasiya: RDB dastgohlarida ishlov berish jarayonlariga an’anaviy 
yondashuv bilan ular ko’pincha oddiy (elementar) texnologik o’tishlardan hosil 
bo’ladi. RDB dastgohlarda ishlov beriladigan tana detallarni tannarxiga ta’sir 
qiluvchi omillar tahlili ishlab chiqarish unumdorligini oshirishga imkon beradi. 
Kalit so’zlar: RDB, jarayon, kesuvchi asbob, vaqt, , intensive, detal 
 
Analysis of the economic efficiency of the body in the 
preparation of details 
 
Yunusali Yuldashalievich Khusanov 
[e-mail] 
Fergana Polytechnic Institute 
 
Abstract: With a traditional approach to machining processes on RDB 
machines, they are often formed from simple (elementary) technological transitions. 
Analysis of the factors influencing the cost of body parts processed on RDB 
machines allows to increase production efficiency. 
Keywords: CNC, process, cutting tool, time, cost, intensive, detail 
 
Kirish.
RDB dastgohlarida ishlov berish jarayonlariga an’anaviy yondashuv 
bilan ular ko’pincha oddiy texnologik o’tishlardan hosil bo’lib, quyidagi usullarda 
amalga oshiriladi: sirt identifikatori - sirt turi - texnologik usul - kesuvchi asbob. Har 
bir usul ko’pincha bitta jarayonga o’tishni amalga oshiradi. Operatsiyada 
ishlatiladigan kesuvhi asboblarning umumiy soni amalga oshirilayotgan texnologik 
o’tishlar soniga teng. Xuddi shu raqam asboblarni o’zgartirish uchun zarur bo’lgan 
pozitsiyalar soniga teng. Metall kesish dastgohlarida bajariladigan jarayonlarda 
ishlatiladigan kesuvchi asboblar har xil turdagi kesish asboblaridan iborat bo’lishi 
mumkin. Bu, masalan, shakldor kesuvchi asbobdan foydalanish uchun odatiy hol 
bo’lib, uning davomida nusxa ko’chirish printsipi amalga oshiriladi [1]. Ushbu 
holatda: 
𝑀(𝑉
𝑛
) = 𝑀(𝐼
𝑜
) (1) 
bu yerda I
0
; V
n
- jarayonda ishlatiladigan kesuvchi asboblar soni va mos 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.567 (SJIF) November 2022 / Volume 3 Issue 11
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
604

---

ravishda asboblar turlari; M - Quvvat belgisi. RDB uchun M(V
n
)<12. Jarayonlarda 
ishlatiladigan kesuvchi asboblar to’plami, shuningdek, har biri belgilangan elementar 
o’tishni amalga oshiradigan bir xil turdagi kesuvchi asboblarni o’z ichiga olishi 
mumkin. U holda: 
𝑀(𝑉
𝑛
) < 𝑀(𝐼
𝑜
) (2) 
Agar jarayonda ishlatiladigan kesuvchi asboblar to’plamiga turli xil turdagi 
kesuvchi asboblar kirsa, ularning ba’zilari murakkab texnologik o’tishlarni amalga 
oshiradi, u holda 
𝑀(𝑉
𝑛
) ≪ 𝑀(𝐼
𝑜
) (3) 
Jarayonning kesuvchi asbobidan foydalanish intensivligi xuddi shu nomdagi 
𝑘
ио
koeffitsienti bilan baholanishi mumkin.
𝑘
ио
=
𝑃
𝑜
𝑀(𝐼
𝑜
)
(4) 
bu yerda Р
0
- jarayonda amalga oshirilgan oddiy o’tishlar soni; 
M(I
0
) - jarayonda foydalaniladigan kesuvchi asboblar to’plamining kuchi 
(operatsiyaning asboblari tarkibiga kiritilgan asboblarning umumiy soni). Р
о
≥ 1; 
М(1
0
) ≥ 1; Р
о
 ≥М(I
о
). 
Р
о
= М(1
0
) bo’lganda, har bir asbob bitta elementar o’tishni amalga oshiradi. Р
о
> М(1
0
) bo’lganda, jarayon uskunasidan ba’zi asboblar murakkab o’tishlarni amalga 
oshiradi. Bog’liqlik (4) diskretdir. 
𝑘
ио
qiymati shartli ravishda uning asbob birligi 
uchun operatsiyani bajarish bilan bog’liq ulushini ko’rsatadi. Ishlab chiqarish 
sharoitida 
𝑘
ио
qiymatlariga 1,05 ... 1,25 oralig’ida erishish haqiqatdir, bu jarayonni 
jihozlash xarajatlarini 10 ... 30% ga kamaytirishga to’g’ri keladi [2]. 
1-rasm. Metall kesish dastgohida ish qismini texnologik qayta ishlashning 
strukturaviy va parametrik xususiyatlari va ishlab chiqarish resurslari xarajatlarini 
o’rtasidagi asosiy munosabatlar 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.567 (SJIF) November 2022 / Volume 3 Issue 11
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
605

---

Operatsiyaning instrumental uskunasidan foydalanish intensivligining oshishi 
unda ishlatiladigan turlar to’plamining kuchining pasayishiga va asboblarning 
umumiy soniga bog’liq. 
𝐾
𝑖
=
𝑄
𝑖
3
𝑖
(5) 
Bu yerda, 
𝑄
𝑖
−yechimning i variantining foydali effektini aks ettiruvchi 
funksiya qiymati; 
3
𝑖
− yechimning i variantini qabul qilish va amalga oshirish 
xarajatlari. 
Eng afzall 
𝐾
𝑖
ning katta qiymatiga mos keladi. Foydali effekt funksiyasi sifatida, 
masalan, donali ishlab chiqarishni olinsh mumkin 
𝑄
𝑖
=
1
𝑡
𝑑𝑖
(6) 
Bu yerda, 
𝑡
𝑑𝑖
− jarayondagi i varianti uchun donaliy vaqti 
К
б
К
а
> 1; 
К
б
К
а
=
𝑡
шта
𝑡
штб
∙
З
а
З
б
, (7) 
Bu yerda 
𝑡
шта
/𝑡
штб
− "б" varianti uchun parcha hosildorligining o’sishining 
xarakteristikasi; 
З
а
/З
б
− " б " varianti uchun operatsiya narxini pasaytirish 
xususiyati. 
Har xil turdagi ishlov berish yoki ishlov beriladigan qismning bir nechta 
joylarini qayta ishlash uchun bir xil asbobdan foydalanish: 
a) ishlov beriladigan sirtlarning geometriyasi bo’yicha cheklovlarni qondirish; 
b) qayta ishlashning belgilangan sifatini ta’minlash kafolatlangan; 
c) asbobning ishlash muddati butun ish qismlarini yoki butun operatsion