Taqdimoti Reja

Empirik tadkikotning uchinchi boskichida narsa, xodisalar orasidagi ichki aloka va munosabatlar aniklanadi, dastlabki empirik umumlashmalar xosil kil i nad i. Bu boskichda ilmiy induksiya metodidan foydalaniladi. Bu metod 5fganilayotgai ob’ektga xos sababiy aloka va munosabatlarni aniklashga karatilgan. Narsa, xodisalardagi umumiylik, muayyan uxshashlik, u yoki bu tomonlarning umumga xos ligi tygrisida fikrning shakllanishiga olib keladi. Bu induktiv xulosalarda uz ifodasini topadi.Nazariy tadkikot xam boskichma-boskich amalga oshiriladi.Nazariy tadkikotning birinchi boskichi.Bu boskichda fikriy eksperiment metodiki k^llash orkali yangicha ilmiy bilimga asos buladigan bilim - olamning ilmiy manzarasi, shakllantiriladi. Olamning ilmiy manzarasi deganda, Urganilayotgan ob’ekt xakidagi dastlabki nazariy bilimlar, tushunchalar, tamoyillar, taxminlar nazarda tutiladi.Olamning ilmiy manazarasining asosini tushunchalar tashkil etadi. Dastavval tadkikot ob’ekti xakidagi tushunchalar asoslanadi. Bular aksiomalar, matematik abstraksiyalar yors umumiy tushunchalar bulishi mumkin. Ilmiy ijod jarasnida shakllanadigan fikrlar, avvalo ilmiy tushunchalar, terminlar tarzida namoyon buladi. Tadkikotchi ishida avvaldan ishlab chikilgan tushunchalarga tayanishi yoki yangi tushunchani iste’molga kiritish mumkin.Ilmiy tamoyil - olamning ilmiy manzarasining muxim elementi bulib xisoblanadi. Tamoyillar xodisalarning ichki moxiyatini ifodalashga xizmat kiladi. Masalan; fizikadagi energiyaning saklanishi va bir 1urdan ikkinchi turga aylanishi, ijtimoiy fanlar soxasida jamiyatning uz-uzini tashkillovchi, rivojlanib boruvchi tizim ekanligi va x,.k. Ilmiy tamoyil yangi bilim - nazariya uchun asos vazifasini utaydi.Olamning ilmiy manzarasining uchinchi elementi - ilmiy faraz. Ilmiy

faraz - taxminiy xarakterga ega, isbotlanishi lozim bulgan bilim.Yukorida kursatganimizdek, dunyoning ilmiy manzarasi - tushuncha, tamoyil, aksioma, faraz fikriy eksperiment metolini kullash ya’ni akl yugurtirish yordamida xosil kilinadi.Nazariy tadkikotning ikkinchi boskichi.Xosil kilingan asoslarga tayangan xolda ilmiy nazariyani shakllantirish ~ bu boskichning asosiy mazmunini tashkil etadi. Nazariya - u yoki bu xodisani ta’riflash, tushuntirishga karat il gan goyalar yigindisi. Nazariyaning tarkibiga a) tadkikot ob’sktining moxiyati va xususiyatlari aks etgan eng umumiy tushunchalar; b) konunlar; v) postulatlar, tamoyillar kiradi. Nazariya tizimli, uzaro bir-biri bilan boglangan, biri ikkinchisidan kelib chikadigan ilmiy xulosalar tizimidan iborat buladi.Nazariy tadkikotning uchinchi boskichida ilgari surilgan ilmiy karashlar - konui, nazariya, postulat, tamoyillarga tayangan xolda muayyan xodisalar, jarayonlarning moxiyati tal kin kilinadi, tushuntiriladi va ilmiy bashorat ilgari suriladi. Bunda falsafiy umumlashmapardan, mantikiy va matematik metodlardan foydalaniladi.Umuman olganda, ilmiy bilimlarni xosil kilishdan kuzda gugilgan maksad olamni, undagi narsa, xodisa. jarayonlarning moxiyati ni, ichki konuniyatlarini tushunish va tushuntirishdir.Shunday kilib, empirik va nazariy bilim tadkikotning empirik va nazariy boskichlarida xosil kilinadi.Empirik bilish, va uning shakllari. Empirik bilishning eng asosiykurinishi - ilmiy dalil. Shundan kelib chikkan xolda xar kanday ilmiytadkikot ilmiy dalillarni tuplash, sistemaga solish va umumlashtirishdanboshlanadi. Empirik bilish nuktai nazaridan ilmiy dalil (fakt) deganda; a) borlikda kuzatiladigan xolat, borlikning biron-bir kurinishi yoki uni anglash; b) biron-bir xodisa, jarayon xakidagi chinligi isbotlangan bilim; v) kuzatish vaeksperiment jarayonida xosil chilingan empirik bilim nazarda tutiladi. Ilmiy dalilning axamiyati olimlar tomonidan kup bor e’tirof kilingan.