Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q

3. O’zbekiston tarixi fanini tadqiq qilish metodologiyasi.

Metodologiya tushunchasi. Metodologiya-nima va u nima uchun kerak? Hozirgi ensiklopediya ma’lumotlarida metodologiyani bir necha tushunchalari mavjud. Metod – faoliyat usullarini boshqaradigan qoida, norma va mezonlardir.

1) Metodologiya-yunoncha “metod”-usul, “logiya”-bu tuzilma to’g’risidagi ta’limot, faoliyat metodlari va faoliyat vositalarini mantiqiy tashkillashtirish demakdir. Metodologiya atamasi miloddan avvalgi IV asrda Aristotel asarlaida uchraydi.

2) Metodologiya-bu nazariy va amaliy faoliyatni qurilish va tashkillashtirish usullari va tamoyillar tizimidir.

3) Bu tizim to’g’risidagi ta’limot, metod nazariyasi.

Metodologiya bu unga tegishli metodlar to’plami. Fan metodologiyasi ilmiy bilimni tuzilmasi va rivojlanishini tadqiq qiladi, ilmiy tadqiqot vositalari va metodlarini tadqiq qiladi, uni natijalarini asoslash usullarini tadqiq qiladi, ilmiy bilishni amalgam tadqiq qilishni mexanizm va shakllarini tadqiq qiladi.

4) Metodologiya- bu bilishning ilmiy metodi to’g’risidagi fan yoki boshqacha aytganda boshqa fanlar kabi tarix fanida ham qo’llanadigan metodlar to’plamidir. Bu ma’lum tushunchalardan metodologiya faoliyatni tashkil etishdir.

E’tirof etilgan metodologiya tushunchasi quyidagilarni tashkil qiladi:

tadqiqotning ob’yekti va predmetlarini (ob’yektning turli tomonlarini) tasvirlash,

o’rganish maqsadlarini aniqlash

muammo va masalalarni qo’yish

qo’yilgan muammolarning manbalarini ochish

tadqiqot muammolarini tarixshunoslik nuqtai-nazaridan asoslash

vositalar tasviri (bilishni belgilash yo’llari metodlari)

bilimni o’zini tasvirlash yoki tadqiqotda foydalaniladigan definitsiyalar.

Biz agar metodologiyani faoliyatni tashkil etishdagi fan deb qaraganimizda tashkil qilish yoki “tashkilot” tushunchasini mazmunini quyidagicha ko’rib chiqamiz.

Tushuncha bo’yicha tashkilot bu:

1. Ichki tartibga solinganlik, o’z tuzilishi bilan ma’lum darajada differensiyalashgan va avtonom qismlarini o’zaro harakatini kelishilgani;

2. Butunni qismlari o’rtasidagi o’zaro aolqalarini tashkil topishi va mukammallashishiga olib boradigan jarayonlar yoki faoliyatlarni mosligi;

3. Ba’zi dastur yoki maqsadni amalgam oshirish uchun ma’lum bir qoida va tartiblar asosida harakat qiladigan kishilar guruhi;

Tashkilot

Yuqorida aytilganlarga asoslangan holda metodologiyani quyidagicha tasavvur qilamiz:


Xossa

Tabaqalashgan ma’lum darajada butunni uni tuzilishi bilan shartlangan avtonom qismlari ichki tartibga solingani, kelishilgani o’zaro faoliyati

Jarayon

Butunni qismlari o’rtasida o’zaro aloqalarni tashkil topishi, mukammallashuviga olib keladigan jarayon yoki harakatlarni mosligi



Tashkiliy tuzilma

Ma’lum bir tartib-qoidalar asosida harakat qiladigan ba’zi dastur yoki maqsadlarni hamkorlikda amalgam oshirish uchun odamlar birlashmasi
Shunday tarzda metodologiyaning tuzilmasini quyidagi chizmasini ko’rish mumkin:

1. Faoliyat tavsifi:

alohidaliklari,

tamoyillari,

shart-sharoiti,

faoliyat normasi

2. Faoliyatni mantiqiy tuzilmasi;

sub’yekt,

ob’yekt,

predmet,

shakllar,

vositalar,

metodlar,

faoliyat natijasi.

3. Faoliyatni vaqtinchalik tuzilmasi;

Fazalar, bosqichlar, faoliyat bosqichlari.

Bunday xulosa qilganimizda metodologiya bu mustaqil fan u amaliy, nazariy bilimlarga asoslanadi.