TarġXĠ ən qədimdən bizim eranın III əsri yeddġ CĠlddə
Yüklə 6,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
gerçəkliyi təhrif edir [N.Qarsoyan].
Ən sadə səbəbdən Sağsahil Kür torpaqları heç cür "əzəli erməni torpaqları" ola bilməzdi. Ona görə ki, alban tayfalarından fərqli olaraq ermənilər Cənubi Qafqazın
erməni dili Ermənistan yaylasının avtoxtonlarının dillərinə qohum olmadığına görə 282
mübahisəsizdir ki, bu dil həmin əraziyə onun daşıyıcıları vasitəsilə xaricdən gətirilmişdir. Mütəxəssislərin hesab etdikləri kimi, qədim erməni xalqı Fərat çayının yuxarı vadisində təxminən e.ə. II minilliyin sonunda - I minilliyin başlanğıcında təşəkkül tapmışdır. Deyilənlər bütün müəyyənliyi ilə onu təsdiq edir ki, ermənilər
Erməni ekstremistlərinin "əzəli erməni torpağı" elan etdikləri Dağlıq Qarabağ ərazisində də ermənilər gəlmə elementdir. Ermənilərin Qarabağın aborigenləri olmadığını Dağlıq Qarabağ ermənilərinin diş-çənə sisteminin analizi də bütün müəyyənliyi ilə təsdiq edir.
Kür və Araz çayları arasındakı ərazinin avtoxtonları idilər. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, güman etməyə əsas var ki, sonralar alban tayfa ittifaqı kimi tanınmış, tədricən
Qədim yazıçılar albanlardan danışarkən onların gözəlliyini, hündür boya, sarışın saçlara, boz gözlərə malik olduqlarını qeyd edirlər. Güman olunur ki, bunlar qədim aborigen əhalinin-indi də Azərbaycanın, Dağıstanın və Qafqaz bərzəxinin başqa vilayətlərinin dağ və dağətəyi bölgələrində geniş surətdə təmsil olunan kavkasion tipinin səciyyəvi cəhətləridir. Albanların etnodil mənsubiyyəti haqqında danışarkən qeyd etmək vacibdir ki, tarixi ənənə (və çox vacibdir ki, erməni ənənəsinin özü) hazırda yalnız Qəbələ (keçmiş Qutqaşen) bölgəsində yaşayan, qədim zamanlarda və orta əsrlərdə isə Azərbaycan ərazisində fövqəladə dərəcədə geniş yayılmış müasir udiləri qədim albanlarla eyniləşdirir. Udilərin özləri son zamanlaradək mənşəcə alban olduqlarını xatırlayırdılar. Belə ki, onlar I Pyotra ünvanlanmış məlum məktubda yazırdılar: "Biz ağvanıq (yəni albanıq - məsul red.) və milliyyətcə utilərik (yəni udilərik - məsul
Udi dilinin Şimal-Şərq Qafqaz dilləri ailəsinə mənsub olması hazırda heç bir şübhə doğurmur. Bu belədirsə, onda alban dili (və yaxud dialektlərin kontiniumu) də adı çəkilmiş dil ailəsinə aid olunmalıdır. Bu ona görə həqiqətdir ki, artıq bir çox faktlar arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olunmuş Mingəçevir yazılarının qədim udi mənsubluğuna dair fərziyyənin xeyrinə şəhadət verir. Əlbəttə həmin yazıların dili yalnız alban dili ola bilərdi. 11
11
Bu yaxınlarda ölkəmizin Gürcüstan Respublikasındakı səfirliyindən Akademiyamızın prezidenti F.Maqsudov cənablarına göndərilmiş məktubdan bəlli olmuşdur ki, Gürcüstan EA-nın ekspedisiyası Sinaydakı Müqəddəs Yekaterina monastrında külli miqdarda alban əlyazmaları aşkar etmişdir. Professor Z.Aleksidze bu yazıları udi dilinin köməyi ilə oxumağa başlamışdır. 283
Beləliklə, alban dili Şimal-Şərq Qafqaz dilləri ailəsinə aiddir. Şimal-Şərq Qafqaz dilləri ailəsi daşıyıcıları qədim zamanlarda Qafqazdan Egey və Aralıq dənizlərinədək olan geniş ərazilərdə yayılmış böyük dil ailəsinin qollarından biridir. Bir sıra alimlərin Albaniya sərhədinin Kür çayı boyunca keçməsi, Kür çayının sağsahil torpaqlarının "əzəli erməni torpaqları" olması və s. haqqındakı mülahizələri ilə əlaqədar "erməni tarixinin atası" hesab edilən Movses Xorenasinin əsərindən bir parçanı iqtibas gətirmək vacibdir. Onu da demək lazımdır ki, həmin müəllifin məlumatları bizi maraqlandıran dövr üçün də mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Erməni müəllifi yazır ki, Alban hökmdarına "Erasx (Araz - məsul Yüklə 6,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|