TarġXĠ ən qədimdən bizim eranın III əsri yeddġ CĠlddə

Keramika.  Tədqiqatçılar  tərəfindən  yaşayış  məskənlərindən  və  qəbirlərdən 

əldə  olunmuş  zəngin  və  rəngarəng  saxsı  materialı  Atropatenada  keramika  istehsalının 

geniş  şəkildə  inkişaf  etdiyini  və  yerli  sənətkarların-dulusçuların  yüksək  səviyyəli 

ustalığını  təsdiq  edir.  Keramika  həm  formaların  müxtəlifliyi  (kuzələr  [çox  hallarda 

burunlu],  güldanlar,  nimçələr,  bardaqlar,  möhtərlər  və  b.),  həm  də  məmulatın  yüksək 

keyfiyyəti ilə seçilir. Qabların əksəriyyəti yaxşı çökdürülmüş gildən hazırlanmış, bərabər 

yandırılmışdır.  Qablar  qırmızı,  sarıya  çalan  açıq-qəhvəyi  və  yaxud  boz-qara  rənglidir. 

Anqob  və  cilalama  geniş  surətdə  tətbiq  edilirdi.  Qırmızı  boya  ilə  zəncir,  həndəsi  fiqur, 

çiçək  motivləri  və  s.  şəklində  naxışlanmış  qabların  (əsasən  kuzələrin)  çoxsaylı  qrupu 

mövcuddur.  Boyalı  keramika  ilə  yanaşı,  ştampla  naxışlanmış  keramik  formalara  da 

təsadüf olunur. Minalanmış qablar ayrıca qrupu təşkil edir. 

Keramika  materialının  artımı  ilə  əlaqədar  olaraq  keramikanın  bu  və  ya  digər 

qrupunun mövcudluğunda müəyyən dövrlərin, mərhələlərin ayrılması imkanı yarandı ki, bu 

da,  şübhəsiz,  sonralar  Atropatenanın  keramika  məktəbinin  yaranmasına  gətirib  çıxarmalı 

idi.  

---

264 

 

Hazırda Atropatena keramikasının təkamülündə iki mərhələni ayırmaq olar: erkən 

(e.ə. III - II əsrlər) və son (e.ə. I əsr - eramızın II əsri) inkişaf mərhələləri. 

Erkən  mərhələ  Madada  olduğu  kimi,  boyalı  keramikanın  olması  ilə  səciyyəvidir. 

Lakin  Atropatena  keramikası  yerli  xüsusiyyətlərə  malikdir.  Fərqlər  həm  qabların 

naxışlanmasında, həm də onların profillərində müşahidə olunur. 

Madanın  və  Mada-Atropatenanın  keramika  sənətləri  arasındakı  fərqləri  qeyd 

edərkən Atropatenanın özündə də boyalı qabların dekorunda ciddi yeknəsəqliyin olmasını 

da göstərmək lazımdır. 

Tiplərin və formaların daha əhəmiyyətli dərəcədə müxtəlifliyi sonrakı mərhələdə 

müşahidə edilir. 

Təxminən  e.ə.  II  əsrin  ikinci  yarısından  etibarən  hazırda  Parfiya  dövrünün 

arxeoloji obyektlərinin tarixinin müəyyən edilməsində əsas olan keramika tipi yarandı. Bu, 

qırmızımtıl-qəhvəyi rəngli (variantları: oxra rəngli, qonur) keramikadır və ədəbiyyatda 

"clinkyware"  adı  almışdır.  Keramikanın  bu  növü  Parfiya  dövrünün  əvvəlində  meydana 

gələrək  təqribən  həmin  dövrün  sonunadək  mövcudluğunu  davam  etdirmiş,  eramızın  II 

əsrinin  sonlarından  tez  olmayaraq  aradan  çıxmışdır.  Bu  tipli  keramikanın  xüsusilə  çoxlu 

qalıqları Qaleye-Zöhhakda və Ərdəbil yaxınlığındakı "Qala" adlanan möhkəmləndirilmiş 

təpədə qeydə alınmışdır. 

Təxminən  e.ə.  II  əsrin  I  yarısında  İranın  qərbində  meydana  gəlmiş  minalanmış 

keramika  əvvəlcə  yaşılımtıl  və  yaxud  ağımtıl  rənglərə  malik  idi  və  formalarının 

rəngarəngliyi  ilə  seçilmirdi.  Lakin  artıq  e.ə.  I  əsrin  sonuna  doğru  minalanmış  qabların 

formalarının  artımı,  habelə  minanın  rənginin  dəyişməsi  müşahidə  olunurdu.  Artıq 

minalar əsasən mavi (firuzəyi) və yaşıl çalarlara malik idi. Qaleye-Zöhhak şəhər yerində 

tapılmış açıq firuzəyi mina ilə örtülmüş "zəvvar" möhtərəsi abidənin eramızın I əsrinə aid 

olduğuna dəlalət edir. 

Güman etmək olar ki, son mərhələdə məişət keramikası ən çoxsaylı kateqoriya idi 

və  həm  dulus  çarxında  hazırlanmış  qablarla,  həm  də  əllə  yapılmış  formalarla  təmsil 

olunmuşdur. 

E.ə.  I  əsr  -  eramızın  I  əsri  üçün  zoomorf  keramikanın  mövcudluğu  səciyyəvidir. 

Üç-dörd  kiçik  ayaqcıqları  olan,  burun  hissəsi  realist  və  yaxud  stilistik  surətdə  tərtib 

olunmuş  heyvan  başı  şəklində  hazırlanmış  qablar  zoomorf  keramikanı  təmsil  edir. 

Qerminin ətraflarında xeyli bu cür qab aşkara çıxarılmışdır.