Tasdiqlayman ” Denov Tadbirkorlik va Pedagogika Instituti Axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri: Rajabov. T “ ” 2023 yil kiberxavfsizlik asoslari fanidan ii-kurs Kompyuter injiniringi uchun

Sosial injineriya yo’nalishlari

Sosial injineriya bilan bog’liq tahdidlarni quyidagicha tasniflash mumkin:

Telefon bilan bog’liq tahdidlar. Telefon hanuzgacha tashkilotlar ichida va ular o’rtasidagi aloqaning eng keng tarqalgan usullaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun, u sosial injineriya uchun samarali vosita bo’lib qolmoqda. Telefonda gaplashayotganda, suhbatdoshning shaxsini tasdiqlashning imkoni yo’q. Bu hujumchilarga xodimga, xo’jayinga maxfiy yoki muhim tuyuladigan ma’lumotlarga ishonish mumkin bo’lgan har qanday shaxsni o’rniga bo’lish imkonini beradi. Bunda, zo’ravonlik qurbonini “yordam berishdan” boshqa imkoni qolmaydi. Hattoki, uyushtiriladigan suhbat ahamiyatsiz bo’lib ko’ringan taqdirda ham.
Uyali telefondan foydalanuvchilarni pul o’g’irlashga qaratilgan firibgarlikning turli usullari mavjud. Bunga qo’ng’iroqlar yoki lotereyalardagi yutuqlar, SMS-xabarlar, xatolar orqali pulni qaytarish to’g’risida so’rovlar yoki jabrlanuvchining yaqin qarindoshlari muammoga duch kelganligi hamda ma’lum miqdordagi pulni zudlik bilan o’tkazish kerakligi haqidagi xabarlarni keltirish mumkin.
Mazkur hollarda quyidagi xavfsizlik choralarini amalga oshirish talab etiladi:

• 
  telefon qiluvchining shaxsini aniqlash;
  
• 
  raqamni aniqlash xizmatidan foydalanish;
  
• 
  SMS – xabardagi nomalum havolalarga e’tibor bermaslik.
  

Elektron pochta bilan bog’liq tahdidlar. Ko’pgina xodimlar har kuni korporativ va shaxsiy pochta tizimlarida o’nlab, hatto yuzlab elektron pochta xabarlarini qabul qilishadi. Albatta, bunday yozishmalar oqimi bilan har bir harfga etarlicha e’tibor berishning imkoni yo’q. Bu esa hujumlarni amalga oshirishni sezilarli darajada osonlashtiradi. Elektron pochta tizimlarining ko’plab foydalanuvchilari bunday holni bir papkadan ikkinchisiga qog’ozlarni o’tkazishning elektron analogi sifatida qabul qiladi va xabarlarni qabul qilishda xotirjam bo’lishadi. Tajovuzkor pochta orqali oddiy so’rov yuborganda, uning qurboni ko’pincha uning xatti-harakatlari haqida o’ylamasdan ular so’ragan narsani bajaradi. Elektron
pochtalarda xodimlarni korporativ atrof-muhit muhofazasini buzishga undaydigan giperhavolalar bo’lishi mumkin. Bunday havolalar har doim ham da’vo qilingan sahifalarga murojaat qilmaydi.
Xavfsizlik choralarining aksariyati ruxsatsiz foydalanuvchilarning korporativ resurslardan foydalanishini oldini olish uchun ishlab chiqilgan. Agar buzg’unchi tomonidan yuborilgan giperhavolani bosish orqali foydalanuvchi zararli dasturni korporativ tarmoqqa yuklasa, bu ko’plab himoya turlarini chetlab o’tishga imkon beradi. Giperhavola, shuningdek, ma’lumot yoki yordamni talab qiladigan qalqib chiquvchi ilovalar bilan turli xostlarga murojaatni talab qilishi mumkin. Firibgarlikni va zararli hujumlarni oldini olishning eng samarali usuli - kutilmagan kiruvchi elektron pochta xabarlariga shubha bilan qarash. Ushbu yondashuvni butun tashkilotda tarqatish uchun quyidagi elementlarni o’z ichiga olgan xavfsizlik siyosatiga elektron pochtadan foydalanishning aniq prinsiplari kiritilishi kerak:

• 
  hujjatlarga qo’shimchalar;
  
• 
  hujjatdagi giperhavolalar;
  
• 
  shaxsiy yoki korporativ ma’lumotlarni kompaniya ichiga so’rash;
  
• 
  shaxsiy yoki korporativ ma’lumotlarga kompaniya tashqarisidan keladigan so’rovlar.
  

Tezkor xabarlardan foydalanishga asoslangan tahdidlar. Tezkor xabar almashish - ma’lumotlarni uzatishning nisbatan yangi usuli. Ammo, u korporativ foydalanuvchilar orasida allaqachon mashhurlikka erishgan. Foydalanishning tezligi va qulayligi tufayli ushbu aloqa usuli turli xil hujumlar uchun keng imkoniyatlarni ochib beradi. Foydalanuvchilar unga telefon kabi qarashadi va uni potensial dasturiy tahdidlar sifatida baholashmaydi. Tezkor xabarlar xizmatidan foydalanishga asoslangan hujumlarning ikkita asosiy turi - zararli dasturga havola va dasturning o’zi haqida xabarning ko’rsatilishi hisoblanadi. Tezkor xabarlar xizmatlarining xususiyatlaridan biri - aloqaning norasmiyligi bo’lib, unda har qanday nomlarni moslashtirish qobiliyati bilan bir qatorda, bu omil tajovuzkorni boshqa odam bo’lib ko’rsatishga imkon beradi. Bu esa muvaffaqiyatli hujum qilish ehtimolini sezilarli darajada oshiradi. Agar kompaniya tezkor xabarlar sababli keladigan xarajatlarni
kamaytirish va boshqa afzalliklardan foydalanmoqchi bo’lsa, korporativ xavfsizlik siyosatida tegishli tahdidlardan himoya qilish mexanizmlarini ta’minlash kerak. Korporativ muhitda tezkor xabar almashish ustidan ishonchli boshqaruvga ega bo’lish uchun bir nechta talablar bajarilishi shart:

• 
  tezkor xabarlar uchun bitta platformani tanlash;
  
• 
  tezkor xabar yuborish xizmatini o’rnatishda xavfsizlik sozlamalarini aniqlash;
  
• 
  yangi aloqalarni o’rnatish tamoyillarini aniqlash;
  
• 
  parol tanlash standartlarini o’rnatish;
  
• 
  tezkor xabarlardan foydalanish bo’yicha tavsiyalar berish.
  

Sosial injineriyaning mutaxassislari tomonidan tashkilotlar uchun quyidagi asosiy himoya usullarini qo’llash tavsiya etiladi:

• 
  muhim ma’lumotlar ko’rinishida bo’lgan zararsiz ko’rinadigan ma’lumotlar turlarini hisobga oladigan ishonchli ma’lumotlarni tasniflash siyosatini ishlab chiqish;
  
• 
  ma’lumotlarni shifrlash yoki foydalanishni boshqarish yordamida mijoz ma’lumotlari xavfsizligini ta’minlash;
  
• 
  xodimlarni sosial injinerni tanib olish ko’nikmalariga o’rgatish, ularni o’zlari tanimaydigan odamlar bilan muloqotda shubha bilan qarashni o’rgatish;
  
• 
  xodimlar orasida parollarni almashishni yoki umumiy foydalanishni taqiqlash;
  
• 
  shaxsan tanish bo’lmagan yoki biron-bir tarzda tasdiqlanmagan shaxsga bo’limga tegishli ma’lumotni berishni taqiqlash;
  
• 
  maxfiy ma’lumotlardan foydalanishni so’raganlar uchun maxsus tasdiqlash muolajalaridan foydalanish.
  

Sosial injineriya hujumlarini oldini olishda ko’p hollarda kompaniyalar tomonidan murakkab ko’p darajali xavfsizlik tizimlari qo’llaniladi. Bunday tizimlarning ba’zi xususiyatlari va majburiyatlari quyida keltirilgan:

• 
  Fizik xavfsizlik. Kompaniya binolari va korporativ resurslarga kirishni cheklaydigan to’siqlar. Shuni unutmaslik kerakki, kompaniyaning resurslari,
  

masalan, kompaniya hududidan tashqarida joylashgan axlat konteynerlari fizik himoyalanmagan.

• 
  Ma’lumotlar. Biznes ma’lumotlari: qayd yozuvlari, pochta va boshqalar bo’lib, tahdidlarni tahlil qilish va ma’lumotlarni himoya qilish choralarini rejalashtirishda qog’oz, elektron ma’lumotlar tashuvchilar bilan ishlash tamoyillarini aniqlash kerak.
  
• 
  Ilovalar - foydalanuvchilar tomonidan boshqariladigan dasturlar. Atrofingizni himoya qilish uchun tajovuzkorlar elektron pochta dasturlari, tezkor xabarlar xizmati va boshqa dasturlardan qanday foydalanishlari mumkinligini ko’rib chiqishingiz kerak.
  
• 
  Kompyuterlar. Tashkilotda ishlatiladigan serverlar va mijoz tizimlari. Korporativ kompyuterlarda qaysi dasturlardan foydalanish mumkinligini ko’rsatadigan qat’iy tamoyillarni belgilab, foydalanuvchilarni o’zlarining kompyuterlariga to’g’ridan-to’g’ri hujumlardan himoya qilish.
  
• 
  Ichki tarmoq. Korxona tizimlariga o’zaro ta’sir qiladigan tarmoq bo’lib, u mahalliy, global yoki simsiz bo’lishi mumkin. So’nggi yillarda masofadan ishlaydigan usullarning ommalashishi sababli, ichki tarmoqlarning chegaralari sezilarli darajada o’zboshimchalik asosida kengaytirildi. Kompaniya xodimlari har qanday tarmoq muhitida xavfsiz ishlarni tashkil qilishda nima qilish kerakligini tushunishlari kerak.
  
• 
  Tarmoq perimetri. Kompaniyaning ichki tarmoqlari va tashqi, masalan, Internet yoki hamkor tashkilotlar tarmoqlari o’rtasidagi chegara.
  

Sosial injineriyaga tegishli ko’plab hujumlar mavjud bo’lib, quyida ularning ayrimlari bilan tanishib chiqiladi.