Tashkent Medical Academy Volume 3

Tashkent Medical Academy 
Volume 3 | TMA Conference | 2022
The significance of the scientific, cultural 
heritage of Abu Rayhon Beruni and its role in 
the development of science 
Abu Rayhon Beruniy ilmiy-madaniy 
merosining ahamiyati va uning fan 
taraqqiyotidagi o‘rni 
 
 
 
 
 
157
 
December 16 
https://tma.uz/ Republican Scientific and Practical Conference 
Sharq uyg„onish davrida ham komil inson tarbiyasi muammosi ma‟naviy 
sohadagi eng asosiy masala bo„lgan. Shuning uchun ham ta‟lim-tarbiya masalasiga 
katta e‟tibor berilgan. Zero, insoniylik g„oyasida yuksak axloqiy xislatlar 
ifodalanganligi uchun ham Sharq uyg„onish davri pedagogikasida ta‟lim va 
tarbiya yo„nalishi muhim ahamiyat kasb etgan. Axloq masalasi buyuk 
mutafakkirlarning, pedagoglarning diqqat markazida bo„lgan. Bu davrda Forobiy, 
Beruniy, ibn Sino, Yusuf xos Hojib, Ahmad Yugnakiy, Tusiy, Davoniy, Koshifiy, 
Kaykovus, Sa‟diy, Jomiy, Alisher Navoiylarning ta‟limiy-axloqiy asarlari inson 
shaxsini ma‟naviy-axloqiy shakllantirish muammosini hal etishda sof pedagogik 
asarlar sifatida muhim ahamiyatga ega bo„ldi. Mazkur pedagogik asarlarda 
insonning ma‟naviy kamolga yetishida yuksak xulq-odob, ilm-fanni egallash 
g„oyasi ilgari surilgan. 
O„sha davr buyuk Sharq mutafakkirlarining ta‟lim va tarbiyaga oid 
qarashlarining asosini ham “Qur‟oni Karim” va “Hadis” ta‟limoti tashkil etadi.
Ular o„z qarashlarini yoshlar ta‟lim-tarbiyasi uchun zarur odob-axloq me‟yorlari, 
o„z turmush tajribasi, islom axloqi, Qur‟on talablari hamda Hadislar asosida bayon 
qiladi va shu asosda yoshlarning doimiy amal qilishi lozim bo„lgan harakatlari 
ketma-ketligi va odob-axloq me‟yorlarining tizimli tartibini bayon qiladi. Ul 
buyuk zotlarning sermahzul ijod mahsullari bugungi kun ta‟lim-tarbiya jarayonida 
yosh avlod tarbiyasida dasturulamal bo„la oldi.
Ta‟lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda o„z o„git va yo„nalishlari bilan 
beqiyos hissa qo„shgan buyuk qomusiy olim Abu Nasr Forobiy bu borada 
quyidagilarni alohida ta‟kidlaydi: 
-“Ta‟lim degan so„z xalqlar va shaharliklar o„rtasida nazariy fazilatni birlashtirish, 
tarbiya esa shu xalqlar o„rtasidagi tug„ma fazilat va amaliy kasb-hunar fazilatlarini 
birlashtirish”; 
-“Tarbiya jarayonining muvaffaqiyatli kechishi uchun tarbiya beruvchining o„zi 
tarbiyali bo„lmog„i shart”; 
-“Ta‟lim faqat so„z va o„rganish bilan, tarbiya esa amaliy ish, tajriba bilan amalga 
oshiriladi”; 
-“Tarbiya - har bir xalq, millatning amaliy malakalaridan iborat bo„lgan ish – 
harakat, kasb – hunarga o„rgatishdir”; 
-“Inson - dunyo taraqqiyotining eng mukammal va yetuk yakuni”. 
Buyuk mutafakkir va qomusiy olim Abu Nasr Forobiy bu 
fikrlari orqali shaxs kamolotida ta‟lim va tarbiya berish zarurati, 
ta‟lim-tarbiya usullaridan kutilgan asosiy maqsad va bola 

---