Tayyor mahsulot (tovar, ish, xizmat)lar va ularning sotilishini hisobga olish

xizmatlar assortimenti - iste’molchilarga taqdim etiladigan xizmatlar to‘plami. Tafsilotlar darajasiga ko‘ra, xizmatlar doirasi uchta asosiy turga bo‘linadi: guruhlar, tashqi ko‘rinish va ichki spesifikatsiyasi bo‘yicha.

mahsulot assortimenti – mahsulotlar va buyumlarning ayrim turlari bo‘yicha ularning sifati va navlar (sort)ini hisobga olgan holda sanoat, korxona, tovarlar guruhidagi bo‘linishiga nisbati aytiladi.

tovarlar assortimenti - ularning faoliyat doirasi (qo‘llanilishi) o‘xshashligi sababli yoki bitta narx oralig‘ida o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tovarlar guruhiga nisbati aytiladi.

Bugungi kunda do‘kon va bozorlarda sotilayotgan mahsulotlarning aksariyati: oddiy bolalar o‘yinchoqlaridan tortib, buyurtmaga tayyorlanadigan qimmatbaho samolyot detallarigacha maxsus shtrix-kodlar bilan belgilanadi. Shtrix kodlar ham ichki, ham xalqaro bozorlarga chiqarilayotgan mahsulotlar uchun, mazkur mahsulot haqida birlamchi ma’lumotlar taqdim etadigan axborot manbai sanaladi. Mahsulotga shtrix kodlarni biriktirish, bu tovarlarga indentifikatsion raqam bilan belgilash tushuniladi.
O‘zbekiston Respublikasi shtrixli kodlash tizimi EAN xalqaro tovar raqamlash tizimi doirasida ishlab chiqilgan va faoliyat yuritadi, milliy va xalqaro kodlash tizimining mos kelishini hamda axborot almashish uchun yagona tilni ta’minlaydi. EAN shtrixli kodlaridan foydalanish ustidan nazorat GS1 O‘ZBEKISTON (EAN UZBEKISTAN) assotsiatsiyasi va «O‘zstandart» agentligi «Shtrixli kodlash markazi» DUK tomonidan birgalikda amalga oshiriladi.
Korxonalarda tayyor mahsulot hisobi vazifalarini aniq tashkil qilish maqsadida ular omborda va buxgalteriyada hisobga olib boriladi.
Pirovard, iste’molga yaroqli bo‘lgan mahsulot texnik nazorat bo‘limi tomonidan tekshirilib, tovarga shtrix kodlar yopishtirilgandan so‘ng omborga topshiriladi. Tayyor mahsulotni omborga qabul qilishda topshirish yuk xati yoki mahsulot topshirish qaydnomasida rasmiylashtiriladi. Bu hujjatlarda topshiruvchi sex, topshirilish muddati, mahsulotning nomenklatura raqami, uning soni, reja tannarxi va tegishli moddiy javobgar shaxslarning imzosi ko‘rsatiladi. Qabul hujjatlari asosida buxgalteriya mahsulot topshirish qaydnomasini yuritadi. Bajarilgan ish yoki xizmatlar qabul qilish-topshirish dalolatnomasi bilan rasmiylashtiriladi. Omborlarda mahsulot harakatining miqdor ko‘rsatkichlaridagi hisobi varakdarda yuritiladi. Varaqaga har bir kirim va chiqim hujjatlari asosida mahsulot harakati bilan bog‘liq operatsiyalar yozib boriladi.
Tayyor mahsulotning ombordagi hisobi operativ buxgalteriya usulida tashkil qilinadi, ya’ni har bir buyum nomenklatura raqamiga ombor materiallari hisobi kartochkasi ochiladi (№ M-17-shakl). Yoki M-17-shakl - Materiallarning ombor hisobi daftari yuitiladi.