Tema : Kóshiw processleri. Diffuziya. Jıllılıq ótkizgishlik Ashıq sistemalarda entropiyanıń lokal túrde kemeyiwi. Joba Kirisiw

Entropiya hám termodinamikanıń ekinshi nızamı
Biz ilimiy jaǵdaylarda termodinamikanıń ekinshi nızamın úyrenip alǵanmız. Bizge haqıyqatlıqtan da termodinamikanıń ekinshi nızamı nege kerek? Yaǵnıy bul bapta ertaroq talqılaw etilgen processlerdi óz ishine alıp qaysıki eger termodinamikanıń birinshi nızamı biykar etpesada tábiyaatda tiykarlanıp baqlanbaydı. Termodinamikanıń ekinshi nızamı 1860 -jılda Clasyus tárepinen tanıstırılǵan sanlı atamalardı. Ulıwma túrde bul termin 19 -ásir yarımınıń aqırlarına shekem oday bolmaǵan. Entropiya Jıllılıqtan ayrıqsha túrde sistema xarakteristikası wazıypasın atqaradı. Keltirilgen bayanat daǵı sistema temperatura, kólem, massa hám de entropiyanıń málim bahalarına iye. Keyingi bólimde biz entropiyanıń tártipli yamasa tártipsiz sıyaqlı ólshewlerin kóremiz1.
Qashanda biz potensial energiya menen entropiyanı baylanıstırǵanımızda ol absalyut mániske iye bolmaǵan muhib bolǵan process dawamında entropiyada ozgarish boladı. Clasyusga tıykarlanıp qashanda Q Jıllılıq muǵdarınıń ma`nisi ózgermeytuǵın temperaturada qaytar process ushın oǵan qosılǵanda sistemanıń entropiya S dagi ózgeriwi tómendegishe boladı1.
dS=Q/T (12-27)
Bunda T kelvin temperaturada (egerde Q Jıllılıq joǵalsa Q Jıllılıq teris boladı, yaǵnıy 413 bet degi haqıyqıy belgili jıyındılar arqalı 15-14 úlginde kórgenimizdek eger sistema bir bóleginiń entropiyası qısqargan bolsada basqa bóleginiń entropiyası joqarılaw baha arqalı ósińkiin hám de pútkil sistemanıń ózgeriwshileri oń boladı1.
15-14 úlgindegi ilimiy process ushın esaplanǵan ilimiy nátiyje tekserilgen barlıq hádiyselerge iye bolish ushın opilgan. Sonıń menen birge ajıratılǵan sistemanıń ulıwma entropiyası barlıq processlerde ósiwi ushın anıqlanadı. Termodinamikanıń iikinshi qoununi náwbettegi entropiyanıń atamalarında aytılǵan : ajıratılǵan sistemanıń entropiyası hesh qashan kamaymaydi. Ósiwi yamasa bolmasa birdey ózgermeytuǵın qalıwı múmkin1.
Entropiya tiykarlanıp ideallasqan (qaytar ) process ushın faatgina birdeyde boladı. Hár qanday process ushın entropiya daǵı ózgezuvshi dS noldan úlken boladı :
dS>0 túp process (12-28)
Eger sistema ajratilmaganda sistemanıń entropiya daǵı ózgeris hám ortalıqtıń entropiyasındaǵı ózgeriwdiń jıyındısı noldan úlken yamasa teń boladı. Hár qanday sistemanıń entropiyası menen óz ortalıǵınıń entropiyası jıyındısı hár qanday tábiyiy processtiń nátiyjesi sıyaqlı ósedi1.
Eger kosmos bir bóleginiń entropiyası hár qanday tábiyiy processda azayıwı múmkin bolsada (15-14 úlgine qarang) kosmostıń bir qansha basqa bóleginiń entropiyası mudamı joqarılaw baha arqalı ósedi. Sol sebepli pútkil entropiya mudamı o'suvshi1.
Eger biz oxir aqıbet termodinamikanıń ekinshi nızamı ulıwma tastıyıqiga iye b'lsakda, ol noodatiy nızam ekenin kóriw múmkin. ol fizikaniń basqa nızamlarınan yaǵnıy ayriqsha teńlikler (F=ma) yamasa saqlanıw nızamları (energiya hám háreket muǵdarı ) den birotala parıq etedi. Termodinamikanıń ekinshi nızamı jańa muǵdar hám enrtopi S ni tanıstıradı biraq bizge onı saqlanıwın túsintirmeydi. Entropiya tábiyiy sharayatlarda saqlanmaydi. Entropiya mudamı real process waqtında ósedi1.


Juwmaq
Kóshiw processlerine tiyisli bolǵan máselelerdi sheshgende bunday hádiyseler termodinamik teń salmaqlılıq buzılǵanda júzege keledi. Teń salmaqlılıq ornatılıwı processinde molekulalardıń óz-ara dúgilisiwlerinde ne zárúrli rol oynaydı. Kóshiw molekulalarınıń erkin juwırıw uzınlıǵı hám ortasha tezlik arqalı anıqlanıwı múmkin, sonday eken, olar biri ekinshisi arqalı ańlatılıwı múmkin. 2. Jıllılıqmashinalarında aylanba processler ko'rilayotganda tómendegin anıqlaw kerek: qaysı processler dawamında jumısshı element (gaz) Jıllılıqtı isitkishidan aladı hám qaysı processlerde gaz Jıllılıqtı sholanǵa beredi. Cikl dawamında atqarılatuǵın jumıs sol Jıllılıq muǵdarları parqına teń. Karno sikli FIK ısıtǵısh hám sovitgishlardıń absalyut háreketleri arqalı ańlatılıwı múmkin