Tema : Kóshiw processleri. Diffuziya. Jıllılıq ótkizgishlik Ashıq sistemalarda entropiyanıń lokal túrde kemeyiwi. Joba Kirisiw

Tema : Kóshiw processleri. Diffuziya. Jıllılıq ótkizgishlik
Ashıq sistemalarda entropiyanıń lokal túrde kemeyiwi.

Joba
Kirisiw
1. Kóshiw processleri haqqında. Kóshiw teńlemesi.
2. Gazlarda diffuziya hádiysesi.
3. Diffuziya teńlemesi.
4. Gazlarda Jıllılıq ótkizgishlik hádiysesi.
5. Jıllılıqótkizgishlik formulası.
Juwmaq
Paydanilgan ádebiyatlar

Kóshiw, kóshiw teńlemesi, relaksatsiya, relaksatsiya waqtı, diffuziya xodisasi, diffuziya teńlemesi, diffuziya koeffitsenti, gazlardıń Jıllılıq ótkezgishligi, Jıllılıq ótkizgishlik teńlemesi, gazlardıń salıstırma Jıllılıq sıyımlılıqı, Jıllılıq ótkizgishlik formulası, gazlarda ishki súykelisiw hádiysesi, ishki súykelisiw teńlemesi.

Real gazlar, van-der-vaals teńlemesi, van-der-vaals dúzetmalari, real gaz izotermalari, kritik jaǵday, kritik temperatura, Endryus tájiriybesi, to'yingan hám to'yinmagan puw, real gazlar ishki energiyası, Joul-Tóbesonniń oń hám teris effektleri, inversiya temperaturası, suyıq hawa.
1. Sistemanıń jaǵdayın belgileytuǵın shamalardıń ma`nisi ózgermeytuǵına, sistema termodinamik teń salmaqlılıqta boladı. Qandayda bir sebep sebepli sistema teń salmaqlılıq jaǵdayda bolmasa yamasa teń salmaqlılıq jaǵdaydan shıǵarılǵan, lekin óz jaǵdayında qaldırilgan bolsa, usı sistemada sonday processler ámelge asadıki, nátiyjede sistema teń salmaqlılıq jaǵdayǵa qaytadı. Sistemanıń termodinamik teń salmaqlılıq jaǵdayına óz-ózinen ótiw procesin r e l a k s a t s i y a dep, ótiwge sarplanatuǵın waqtın bolsa r e l a k s a t s i y a waqtı dep ataladı. Termodinamik teń salmaqlılıqtı qáliplesiwinde kóshiw processleri zárúrli rol oynaydı. Gazlardı termodinamik teń salmaqlılıq qarar tabıw processinde gaz molekulalarınıń xaotik háreketi málim jóneliste kúshayadi, yaǵnıy xaotik háreketdegi gaz molekulaları kompleksi tártipli háreketde qatnasıw eta baslaydı. Bunday jaǵdaylarda xaotik háreket qılıp atırǵan molekulalar sebepli gazlarda massa, impuls yamasa energiyanıń málim jóneliste kóshiwi júz beredi. Gazlardıń kóshiwi dep, termodinamik teń salmaqlılıqta bolmaǵan jaǵday daǵı gazdıń termodinamik teń salmaqlılıqta bolǵan jaǵdayǵa ótiw procesine aytıladı. Bul waqıtta júz beretuǵın hádiyselerge gazlar daǵı kóshiw processleri dep ataladı. Bunday hádiyselerge gazlar daǵı diffuziya, ishki súykelisiw hám Jıllılıq ótkizgishlik processleri kiredi. Bul hádiyselerdiń sebebi, gaz molekulalarınıń óz fizikalıq xarakteristikaların : massa (diffuziya) yamasa energiyası yamasa háreket muǵdarların kóshiriw ózgesheligi bolıp tabıladı.
Molekulyar-kinetik teoriya qıyallarına tıykarlanıp barlıq kóshiw processlerine tiyisli ulıwma bolǵan kóshiw teńlemesin shıǵarıw múmkin. Bul maqsette barinen burın waqtıniń aralıǵı ishinde tekserilip atırǵan gazda jaylasqan pikiran alınǵan maydan arqalı ótken molekulalar sanın anıqlaylik (12. 1 - súwret). OX oǵın júzege perpendikulyar jaylastıramız. Bul kósher boylap barlıq molekulalardıń bólegi háreketlenedi: bólegi shep tárepten ońǵa, bólegi oń tárepten shepke háreketlenedi. Bunda waqıt birligi ishinde maydan arqalı shep tárepten ońǵa hasası, biyikligi molekulalardıń ortasha háreket tezligi ge teń bolǵan tuwrı múyeshli parallelepiped kólemindegi barlıq molekulalardıń bólegi, yaǵnıy dana molekula ótedi (n<sub>0</sub> - molekulalar konsentrasiyasi). Ol halda da arqalı bir jóneliste dana molekula ótedi.
Bul sandaǵı molekulalar maydan arqalı ózleriniń fizikalıq xarakteristikaları (massa, impuls, …) bahaların da alıp ótedi. Ulıwma kóshiw mexanizmin tekserayotganimiz ushın, qaysı fizikalıq xarakteristikaların kóshirip ótip atırǵanlıǵın házirshe konkretlew-tirmaymiz jáne bul xarakteristikanı hárıbi menen belgilep qoya qalamız. Bunda de júz boylap bir jóneliste alıp ótilgen fizikalıq xarakteristika muǵdarı tómendegine teń boladı :.
Keri baǵıtda da sonsha muǵdar alıp ótilgenligi ayqın. Endi biz kóreip atırǵan gaz óziniń hossalari jixatdan bir jınslı emes dep shama menen oylayıq. Ol halda gaz kóleminiń túrli jaylarında no, hám no da túrlishe boladı. no muǵdar OX oǵın oń baǵdarında júzden shep tárepte (no ) 1 ge hám odan oń tárepte (no ) 2 ge teń bolǵan halda azayıp barıp atır desek:.
Endi no bahanı júzden qanday aralıqta alıwımızdı tómendegi fizikalıq oy-pikirlerge tıykarlanıp anıqlaymız. dıń bahaların almasınıwı hám no konsentrasiyaniń ózgeriwi tek molekulalardıń óz-ara to'qnishuvida boladı, sonday eken, molekulalar ortasha erkin juwırıw uzınlıǵına teń aralıqdagina boladı. no dıń ma`nisin áne sol aralıqlarda alamız ońın ga kópaytirib hám bolıp tómendegi ańlatpanı payda etemiz:
- gradient, yaǵnıy no shamanıń gradienti. Ol halda formula mine bunday kóriniske keledi.
Fizikalıq shamanıń kóshiw gradientiga teris jónelgenligi ushın minus belgisi qoyılǵan. ańlatpaǵa kóshiwdiń teńlemesi dep ataladı. Bul jerde fizikalıq shama, kóshirilip atırǵan shamaka qaray, massa, tıǵızlıq, energiya, impul's hám taǵı basqa bolıwı múmkin. Bul teńleme tiykarında konkret kóshiw processleri: diffuziya, Jıllılıq ótkizgishlik hám ishki súykelisiw processlerin kórip shıǵamız.