Tema: Ashshi qalempir (Gorkiy perec)

II.1 Ashshi qalempir jetistiriw texnologiyası
Jerdi egiwge tayarlaw. Ashshı qálempir egiw rejalashtirilgan jerlerdi tayyorlash jumısları gúzek aylarından baslanıp, ónimnen bosagan maydan daǵı iri o'simliklar qaldıqların New Holland T7060 (213 o.k.), New Holland T6070 (140 o.k), MTZ-80, 1, TTZ-80. 10 markalık traktoriga osilgan SI-1, 8 menen maydalap shashıw, keyin traktorga ROU-6 markalı jergilikli tógin shashg'ich járdeminde tezek shashıp chiqiladi. Beriliwi kerek bolǵan materiallıq tóginler muǵdarın bir bólegi traktorga osilgan RMU-0,75 úskenede shashıp shıǵılıp, keyin maydan 28-35 sm tereńlikte haydaladi. Egiwge tayyorlashni keyingi ilajları egiwden aldın atqarılıp, maydanlar 14-16 sm tereńlikte chizellab shıǵıladı hám mola basıladı. Molalashdan keyin traktorga kul'tivatorlar bilan qıyalı maydanlarǵa 70 sm qatar aralıǵinda, tegis jer astı suwı jaqın bolǵan maydanlarǵa bolsa 90 sm qatar aralıǵıda egiw qarıqları tartıp shıǵıladı.
Sort tańlaw. Ózbekstan sharayatında ashshı qálempirden joqarı sapalı ónim alıw ushın túr hám gibridlerdi tuwrı tańlaw, mol ónim jetistiriw girewi bolıp tabıladı. Ózbekstan Respublikası aymaǵında egiw ushın usınıs etilgen awıl xojalıq eginlari Mámleket reestrine ashshı qálempirdi jergilikli hám sırt eldiń 8 túr hám gibridleri kiritilgen, tómende bul túrlerdiń klassifikaciyası keltirilgen.
Ashıq maydanǵa egiwge usınıs etilgen jergilikli túrler. Marǵilon 330. Ortapiser túr. Ósiw dáwiri mıywe biologik pishib yetilguncha 123-125 kún. Tómen bo'yli, mıywesi qızıl, sozıq konussimon. Mıyweleri ósimlik tupida tiklew bolıp, joqarı tárepke qaray jaylasqan. Ortasha shamada, maydanı azmaz tegis emes. Texnikalıq pıskende jasıl, biologiyalıq pishgach qızıl. Etiniń qalıńlıǵı 1,2-2,0 mm. Zúráátliligi gektarınan 14-18 t. Bir top ósimlikten 20 -30 ta mıywe olinadi. Mazası ashshı. Azıq-awqat sanaatında qayta islep hám taza halında qabıl qılıw múmkin.
Pikantniy. Ortapiser túr. Yarım ashshı gruppaǵa kiredi. Miywesiniń reńi qıp-qızıl, forması konussimon, salmaǵı 19-20 g, hosildorligi gektarınan 10-11 t ni quraydı. Náller tolıq payda bolǵandan 67 kúnden keyin ósimlik jabılasına gúlleydi, 85 kúnden keyin mıywesi texnikalıq yetiladi hám 118 kúnden keyin bolsa mıywesi biologiyalıq pishib yetiladi.
Ushqın. Ortapiser túr, texnik pisemenge shekem ósiw dáwri - 140 kún. Tupi ortasha, jılawq, paqal uzınlıǵı - 60 sm. Japıraǵı ortasha, toq jasıl. Mıywesi konussimon, dana -dana, joqarı tárepke qaray jaylasqan, texnikalıq jetilgende - toq jasıl, biologiyalıq jetilgenda - qıp-qızıl, maydanı tegis, bir az qabariqli, salmaǵı - 28 g, uzınlıǵı ortasha - 15,0 sm, eni - 2,5 sm, mazası ashshı. Ónimdarlıǵı - 27 t/ga.
Tillaeráń. Orta keshpiser túr, biologiyalıq pisemenge shekem ósiw dáwiri - 140 kún. Tupi ortasha, jılawq, ósimlik bálentligi ortacha - 60 sm. Bargi ortasha, toq jasıl. Mıywesi konussimon, dana -dana, joqarı tárepke qaray jaylasqan, texnikalıq jetilgende - sarg'ish-jasıl, biologiyalıq jetilgende - qizil, maydanı tegis, salmaǵı - 32 g, uzınlıǵı ortasha - 14,5 sm, eni -2,0 sm, mazası ashshı. Zúráátliligi - 25 t/ga.
Eski. Ortapiser túr, biologiyalıq pishgunga shekem ósiw dáwiri -140 kún. Tupi ortasha, jılawq, poya uzınlıǵı - 60 sm. Japıraǵı ortasha, toq jasıl. Mıywesi konussimon, dana -dana, tómen tárepke qaray jaylashgan, texnikalıq jetilgende toq -jasıl, biologiyalıq jetilgende - qıp-qızıl, yuzasi tegis, salmaǵı - 10,3 g, mazası achchiq. Zúráátliligi - 25 t/ga.
Said. Ortapishar túr, Kók shópvot, palız hám kartoshkashılıq ilmiy-izertlew institutında oylap tabıw etilgen. 2015-jıldan baslap egiw ushın respublika boyınsha Mámleket reestriga kiritilgen. Ósiw dáwiri 115-122 kún. Top bálentligi 60-65 sm. Mıywesi konussimon uzınchoq, salmaǵı 35-40 g, ta'mi - yarım ashshı. Zúráátliligi 22-26 t/ga.