Tema: Baslawısh klaslarda qollanılatuǵın interaktiv metodlar Joba

2. Oqıwshılardıń oqıw matematikalıq iskerligine basshılıq qılıw.
Sabaqta oqıtıwshı oqıwshılardı oqıtadı, oqıwshılar bolsa oqıydı degen pikirdi basqa sózlerde tómendegishe ańlatıw múmkin: oqıwshılar, uqıp, ilmiy tájriybe hám bilimlerdi iyeleydiler, oqıtıwshılar bolsa bilimdi iyelew procesine basshılıq etediler.
Bul basshılıq oqıtıwshınıń oqıwshılar oqıw iskerligin shólkemlestiriwden ibarat boladı. Onıń ushın oqıtıwshı kerekli material tańlaydı, onı málim izbe-izlilikde jaylastıradı, oqıwshılarǵa bilim dáreklerin usınıs etedi, oqıwshılardıń ózlestiriw boyınsha iskerligin quraydı, bilimdi ózlestiriw procesi qanday ótiwin qadaǵalaw etedi.
Oqıwshılardıń matematikalıq bilimlerdi ózlestiriw procesi qıyın process bolıp tabıladı. Bunı matematikalıq túsiniklerdiń payda bolıwın shın anglagandagina tuwrı túsiniw múmkin.
«Matematika bilimler jáne onıń haqıyqatlıǵı biziń átirapımızda turǵan zatlardıń bar ekenligine, onı baqlaw hám tájiriybelerge baylanıslı emes, baqlaw hám Tájiriybe bizge tek sanlar hám geometriyalıq túsiniklerdiń payda bolıwına meyil baǵıshlaydı. Lekin haqıyqattı oyda sawlelendiriwge tiykarlanıp matematikalıq túsinikler bizdan sırtdaǵı zatlardıń ózgesheliklerin sáwlelendiredi. San túsinigi yamasa figura túsinigi bizdan sırtdaǵı zatlardıń qásiyetlerinen kelip shıqqan. Matematikalıq túsiniklerdiń payda bolıwın bunday túsiniw jas mektep oqıwshılarınıń sırtqı álem obiektlerine tán bolǵan keńislikdegi forma, muǵdarlıq munasábetlerdi úyreniwlerdi tárbiyalaydı.
Bala ele mektepke kelmasdan turıp oyın menen jumıs kóredi-yu jıynaqtan onıń ayırım elementlerdi axtaradi, elementlerdi jıynaqǵa birlestiradi, jıynaqlardı yig'adi, jıynaqtan onıń bólegin ajratadı, jıynaqlardı salıstırıwlaydı, teń sanlı jıynaqlardı ajratadı.
Zatlar kompleksi menen alıp barılǵan hámme sol sıyaqlı ámeliy háreketler hám úlkenler menen turaqlı baylanıs natural san túsiniginiń qáliplesiwine alıp keledi.
Kublardan, gerbishlerden, ılaylardan, hár túrlı «yasashlarni» orınlaw, súwret hám basqa sol sıyaqlı xızmetleri olarǵa forma, ólshew, predmetlerdiń óz-ara jerlesiwleri menen tanısıwına múmkinshilik beredi. Bul bolsa geometriyalıq túsiniklerdiń qáliplesiwinde tiykar bolıp xızmet etedi.
Sonday etip, balalar baslanǵısh matematikalıq bilimlerdi, ózleriniń úlken bolmaǵan jeke tájiriybelerinde, ǵárezsiz lekin úlkenler menen munasábettiń tásiri bolǵan halda iyeleydi.
Oqıtıwshı balalardıń bilimlerin anıqlaydı, olardı toldıradı hám sol tiykarǵa jańa
bilimlerdi ózlestiriwdi quraydı. Jańa bilimlerdi bunday iyelew, jańa fakt hám túsiniklerdi baqlaw tiykarında ózbetinshe islewi, sonıń menen birge, kisiler tárepinen islengen bilimlerdi iyelew menen aparıw múmkin. Bunda jańa bilimlerdi iyelew jańa hám aldınǵı bilimler arasındaǵı tariflangan túsinikler hám jańa faktlar arasındaǵı qarama-qarsılıqlardı sheshiw tiykarında baradı. Túsinikler oqıwshı sanasında ózgeriwsiz qalmastan olar formaan ózgeredi, rawajlanadı.
Mısalı : oqıw hám turmıs daǵı ámeliy tájiriybeler tiykarında predmetler kompleksin salıstırıwlaw, salıstırıw, kesindiler uzınlıǵın salıstırıw, sonıń menen birge, máseleler Sheshiw arqalı balalar tiykarǵı belgilerdi ózlestirip aladı : ayırma ayırıwdan kelip shıǵadı hám bir sannıń ekinshi sandan qansha artıq yamasa kamligini kórsetedi.
oy-pikirler», «yechimlar kompleksi», algebraik ámeller sıyaqlı túsinikler menen boyitiladi. Sol sebepli bul klasslar oqıtıwshıları óz-ara pikir almaslawda hám bir-biriniń oqıw materialı, oqıtıw metodı menen tanıs bolıwı kerek. v-vI klasqa kelip I-Iv klassta úyrenilgen oqıw materialın keńeytiw dawam etirishi, tereńlestiriw máselesi qóyıladı. Sonıń menen birge v-vI klasqa kelip tek ǵana 4 ámel oqıtilmasdan odan tısqarı jıynaq, teńleme hám teńsizlikler, teris hám bólshek sanlar, geometriyalıq soǵıwlar, almastırıwlar sıyaqlı materiallar qosıp oqıtıladı.