Tema; Kómekshi sózler hám olardiń túrleri Reje


Feyil tirkewishlerdiń qollanılıwı hám mánileri



Yüklə 56,57 Kb.
səhifə3/6
tarix14.12.2023
ölçüsü56,57 Kb.
#177984
1   2   3   4   5   6
Kómekshi sózler hám olardiń túrleri

Feyil tirkewishlerdiń qollanılıwı hám mánileri
Feyil tirkewishlerdiń qaray, qarap, qaramastan, qaramay túrleri barıs sepligindegi, boylap, jaǵalap túrleri tabıs sepligindegi, al baslap tirkewishi shıǵıs sepligindegi sózler menen dizbeklesip qollanıladı.

  1. qaray, qarap tirkewishleri barıs sepligindegi sózler menen qollanılǵanda, orın, waqıt hám sın mánilerin bildiredi. Mısal ı: 1. Awıldan shıqqan eki atlı tawǵa qarap baǵdarlanǵan edi. 2. Iz tuppa-tuwrı Ámiwdáryaǵa qaray tarttı.

  2. qaramastan, qaramay tirkewishleri barıs sepli- gindegi sózler menen qollanılıp, qarsılaslıq máni ańlatadı. Mısalı: 1. Jıynalıstıń ashılıwına qaramastan adamlardıń kóbisiniń betinen jańaǵı uzaq kúlkiniń izi óshpedi. (I. Y.) Olar kóp bolǵanına qaramay tımtıraqay qashtı.

  3. ) jaǵalap, boylap tirkewishleri tabıs sepligi menen qollanılıp, orın mánisin, baslap tirkewishi shıǵıs sepligindegi sózler menen dizbeklesip, waqıtlıq máni bildiredi. Mısalı: 1. Paroxod ketip baratırǵan jaqqa qaray jaǵıstı jaǵalap juwırdı. (K.S.) 2. Asfalt joldı boylap eki yarım saattay waqıt júrdik. 3. Sol kúnnen baslap maǵan múnásibeti ózgerdi. (T.Q.)

Dánekerler
Dáneker haqqında túsinik
Gáptegi birgelkili aǵzalardı hám qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi óz ara bir-biri menen baylanıstıratuǵın kómekshi sózlerge dáneker delinedi. Dánekerler morfologiyalıq qurılısına qaray dara hám qospa dáneker bolıp bólinedi.
Dara túrde qollanılatuǵın dánekerler: hám, jáne, taǵı, menen (penen, benen), da, de, ta, te, al, ya, yaki, yamasa, gá, gáhi, geyde, sebebi, sonlıqtan, óytkeni, biraq, lekin, eger t.b.
Qospa túrde qollanılatuǵın dánekerler: jáne de, taǵı da, hám de, biraq ta, nege deseń, degen menen, sol sebepli, ya bolmasa, yaki bolmasa, sonda da, eger de, sol ushın, sonıń ushın, birde, birese, gáde t.b.
Qospa dánekerlerdiń birde, birese, gáde túrleri birigip jazıladı da, qalǵanları bólek jazıladı.
Gáptiń quramında biraq, lekin, sebebi, sonlıqtan, óytkeni, sol sebepli, sonıń ushın dánekerleriniń aldına útir qoyıladı. Sonday-aq, hám, da, de, jáne, gá, gáhi, ya, yaki t.b. dánekerler tákirarlanıp kelgende de, birgelkili aǵzalardıń arasına útir qoyıladı.
Dánekerler grammatikalıq mánisi hám baylanıstırıwshılıq xızmetine qaray, dizbeklewshi hám baǵındırıwshı dáneker bolıp ekige bólinedi.

Yüklə 56,57 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin