1. Filosofiyanıń sociomádeniy bahalıǵı nede?

1. Filosofiyanıń sociomádeniy bahalıǵı nede?
Arnawli ilimlerdin’ bilimlerdin’ jeke tarawlarina bo’linip shig’iwi menen olardin’ filosofiya menen o’z ara qatnas ma'selesi kelip shig’adi. Bir ta’repten filosofiyam barlıq ilimlerden u’stin turiwshi, olardin’ problemalann sheshiwshi «ilimlerdin’ ilimi» sipatinda alip qaraw da bar. Filosoflar du’nya haqqinda barliq bilimlerdi o’z ishine qamtiytug’in uliwmaliq ken’ ko’lemli sistemalari do’retiwge ha’reket etti. Bul pa’n filosofiyaliq (grek so’zi, «barhq», «ha’mme» izertlewdin’ empirikaliq metodlarina arqa su’yeytug’m ta’biyiy ilimler wa’ki lerinin’ bul jag’dayg’a qarsi turiwin payda etti. Ilimler sistemasinda stsientistlik (latin so’zi—«ilim», «bilim») bag’dardin’ payda bohwina alip keldi. Basqasha aytqanda, ilimnin’ rolin absolyutlik da’rejege ko’teriwshi, filosofiyamn’ bilimnin o’zgeshe tarawi sipatindag’i rolin biykarlawshi, filosofiyag’a stsientistlik qatnas qa’liplesti. O’zinin’ teoriyaliq bezeliwin stsientizm pozitivizmde (latin so’zi- «unamli») tapti. Pozitivizmnin’ tiykarg’i wa’killeri O.Kont, Dj.Mill, G.Spensei M.Shlik h.b. Pozitivizm shmhq bilimnin’ birden bir deregi sipatinda unamli yagniy unamh dep jeke ilimlerdi ahp qaradi, olardin’ abstraktlik pikirlewlerge mutaj emesligin moymladi. Olardin’ pikirinshe, filosofiya o’zinin’ predmetin jogaltqan, unamh ilimlerge aralasip ketken, sol sebepli traditsiyahq filosofiyaliq (nlilcmadan, om tildin’ analizi menen almastirip, bas tartiwimiz tiyis.
Stsientizmnin’ mazmunma reaktsiya sipatinda irratsionalistlik ta’limatlarda oz sa’wlesin tapqan antistsientizm bag’dari payda boldi. Olar filosofiyamn’ oz betinshe jasawin biykarlamay, filosofiya ushin ilimnin’ ha’m ratsionalhq biliwdin’ rolin biykarladi, ilimnin’ rolin tek g’ana tar a’meliy ma’selelerdi sheshiw menen g’ana shekledi. Tu’pkilikli filosofiyaliq problemalar, olardin’ lurinshe, ilimiy metodlardan, intellektten bas tartiw, instinkt, mistikahq luilsiyani qollamwjoli ja’rdeminde sheshiliwi mu’mkin. Bul jerde filosofiyaliq piibleinalardin’ sheshiliwine teoriyaliq qatnas, ilimiy jaqtan olardi da’lillew deformatsiyalanadi.
Pan filosofiyaliq, stsientistlik tendentsiyalarg’a keletug’in bolsaq, to’mendegiIerdi aytip o’tiwimiz za’ru’r. A’lbette, filosofiya ayqin ma’selelerdi sheshiwde n.iwli ilimlerdin’ omin iyeley almaydi. Ol fizikamn’ omina zatlardin’ qunlisin, nnentar bo’lekshelerdin’ o’z ara ta’sir etisiwin, kriminologiyanm’ ormna illiyatshihqtin’ sebeplerin, olardin’ aldin aliw ma’selelerin u’yrenc almaydi. il sebepli haqiyqathqtin’ baylamslan ha’m qa’siyetleri arasindag’i barhq sapali o’zgerislerdi o’z ishine qamtiytug’in filosofiyaliq sistemalardi jaratiw .iqsetke muwapiq emes. Filosofiya basqa ilimlerdin’ u’stinen qarap, olardi iisqarip, «ilimlerdin’ ilimi» rolin atqanwi mu’mkin emes.